Saturday, 7 June 2025

ZIRLAI 17-NA: KHAWNGAIHNA

 Bible Thu Chiar tur : Ephesi 1:3-14; 2:1-10.

Thuvawn         Kan Lalpa Isua Krista khawngaihna chu, a retheihna avanga in lo hausak theihna turin hausa mah sela nangmahni avang ngeiin a lo retheih tak kha in hre si a (2Korinth8:9).=

1. THUHMAHRUAI:

Khawngaihna thurin (doctrine of grace) inzirtirnah hian khawngaihna chi hrang hranga then a awm thin a. Chutiang thurin inzirtirna lam ni lo, kohhrana mi hriat hlawhte zirtir leh pawm dan pawh ni lo; Paula zirtirnaa lang – zirtirna tlanglawn leh hriat awlsam tak, kan hlawkpui ngei tura ngaihte tarlan kan tum dawn a ni.

2. KHAWNGAIHNA:

Thuthlung tharah hian khawngaihna leh a kaihhnawih thu hi tum 198 zet tarlan a ni. Khawngaihna chu ‘Isua krista avanga lo awm’ a ni a (Jhn1:17). ‘Isua Krista avanga Pathian hnen atanga kan dawn’ a tih theih bawk. ‘Pathian emaw Isua thinlunga thil awm; chu mi avanga a dawngtuin a phu reng reng loh thil a dawn phah hial theihna a ni.’ Paula chuan, “Kan Lalpa Isua Krista khawngaihna chu, a retheihna avanga in lo hausak theihna turin hausa mah sela nangmahni avang ngeiin a lo retheih tak kha..." (2Kor8:9) a ti a ni. 

Bible-ah hian kawng hrang hrangin hrilhfiah a ni a. Thuthlung Hlui-ah pawh tum 172 zet tarlan niin, khawngaihna tih bakah; zahngaihna, lainatna, mittlung tihte pawha lehlin a ni. Inlaichinnain a hrin chhuah angin tarlan a ni tlangpui a, hmun tamtakah chuan Pathian atanga chhuak, Pathian rilru puthmang anga tarlan a ni (Exo3:21; 11:3; 12:36; 33:12,13,16-17; 34:9; Num11:11).

3. PAULA’N KHAWNGAIHNA A ZIRTIR DAN:

i) Khawngaihna chu Chanchin Tha a ni:

Chanchin Tha hi kawng hrang hrangin tarlan a ni thin, entir nan - Isua Krista Chanchin Tha (Mk1:1; Rom1:2; 2Tim2:8), Pathian Chanchin Tha (Rom1:1;15:16; 2Kor11:7), Chhandamna Chanchin Tha (Eph1:13) tiin. He tiang bawk hian khawngaihna hi ‘Chanchin Tha’ tiin emaw ‘khawngaih thu’; ngaihthlak theih (Kol1:7) tiin Puala’n a tarlang a (Tirh14:3; 20:24, 32). Chuvangchuan Pathian khawngaihna hi ‘Chanchin Tha’ a ni.

ii) Khawngaihna chu chhandamna bulpui a ni:

Pathian khawngaihna chu chhandamna bulpui pakhat a nih zia Paula’n a tarlang a. Bawhchhetute chhandamna chu ‘rinnaah’ a innghat a. Amaherawhchu, ‘Pathian khawngiahna’ (theology of grace) chuan – ‘chhandamna chu thiltih avang ni lovin, rinna avanga lo awm a ni’ (Eph2:8-9) a tih avang leh, Pathian khawngaihnaah chuan Krista hnathawh zawh tawh sa rin mai kha a tawk avangin (1Kor15:1-3); ‘Pathian khawngaihna chu rinna ai mahin a bulpui zawk hial em?’ a tih theih a; chuvangchuan ‘rinna avanga chhandamna’ pawh hi ‘Pathian khawngaihna avanga lo awm’ (Tirh15:11) a tih theih a ni.

iii) Khawngaihna chuan Thlarau lam malsawmna nasa tak a thlen:

Khawngaihna avanga Thlarau lam malsawmna kan chan dan hi he tiang hian Paula’n min hrilh;

a) Ani chuan van hmunahte khian Kristaah chuan thlarau lam malsawmsakna tinrengin mal min sawm (Eph1:3).

b) Hmangaihna thianghlim leh sawiselbovin ama hmaah kan awm theihna turin leilung pian hmain Kristaah min tlan tawh a (Eph1:4).

c) Ama lungduha lawm zawng angin Isua Krista zarah ama tan faa siam turin min lo ruat lawk tawh a. Chu khawngaihna chu duhtakah chuan a thlawnin min pe bawk a (Eph1:5-6).

d) A thisen avangin amahah chuan kan tlanna kan nei a, kan bawhchhiatnate a ngaidam a (Eph1:7), a ro tura siam kan ni bawk (Eph 1:11).

e) Kan bawhchhiatnate avanga thi kan nih lai meuh pawhin Krista rualin min ti nung ve a. Krista Isuah chuan ama rual veka min kai thovin, van hmunahte ama hnenah min thut tir a (Eph2:4-6).

f) Rinna avanga khawngaihnaa chhandam kan ni (Eph 2:8).

Heng bakah hian Pathian khawngaihnain Thlarau lam malsawmna min thlen dan hi ‘Dan leh khawngaihna’ khaikhinnain a tih chian zual avangin thlem tal lo tarlang tel i la;

a) Dan thiltiha awm apiangte chu anchhe hnuaiah an awm a (Gal3:10); Pathian khawngaihna chuan – Dan hnuaia awmte chu tlan turin a fapa, hmeichhe hrin chu Dan hnuaia lo piangin a tir chhuak a. “An bawhchhiatnate ngaihdama awm leh, an sualte khua awm chu an eng a thawl e”(Rom 4:7) a ti a ni.

b) Sual chuan thihnain ro a rel a (Rom5:20), sual pakhat avangin thiamloh chantirna rorelna chu mi zawng zawng chungah a lo awm bawk a (Rom5:18), sual a lan lehzual theih nan Dan a lo awm lehnghal a (Rom5:20); Khawngaihna chuan a thlawnin mi thiam a chantir a (Rom3:24), felnain, chatuan nun channa khawp hialin kan Lalpa Isua Krista zarah ro a rel a (Rom5:20), khawngaihna rorela awm kan lo ni ta a ni (Rom6:14).

c) Dan thiltih avangin mi tumah a mithmuhin thiam changing an awm lo (Rom3:20; Gal 2:16, 3:11); Krista Isuaa tlanna awm avang erawh chuan, a khawngaihnain ringtute chu a thlawnin thiam chantir kan ni (Rom3:24).

d) Dana thiam chan tumtute chu Krista nen inthenin khawngaihna an tluk san a (Gal 5:4); Pathian khawngiahna chuan – inthawina nung, thianghlim leh Pathian lawmtlak ni turin ringtute inhlanna chu a pawm (Rom12:1).

e) Tu hnenah pawh an thu kan awih tura bawiha kan luh chuan, a thu kan awiha bawih chu kan ni thin (Rom 6:15); Krista chu kan aia anchhe dawng lo niin Dan anchhe lak ata chu min tlan chhuak a (Gal 3:13-14), bawih ni lo tura min chhuah tir tawh bawk avangin, bawih nghawngkawla tang lehtur pawh kan ni tawh lo (Gal 5:1).

Pathian khawngaihnain Thlarau lam malsawmna min thlen hi tarlan sen rual a ni lo.

iv) Khawngaihna chu rawngbawl tirtu a ni a, rawngbawlna chu khawngaihna a ni:

Paula hian rawngbawl tura koh a nih dan a hre chiang hle a,“Paula, Isua Krista bawih, tihkoh ni tura koh, Pathian Chanchin Tha hril tura tihhrana chuan…” (Rom 1:1) a inti hial a. Hei hi chhuang taka a tarlan bakah (Tirh15:7; Gal1:16;1Tim2:7), rawng a bawl theihna chu Pathian khawngaihna avanga a chan a nih zia a tarlang thin a (Rom1:5, 15:15; 1Kor3:10, 15:10; Gal 1:15; Eph3.2; 1Tim1:12-14 ). ‘Rawngbawlna chu khawngaihna a ni’ a (Eph3:2,7). Rawngbawl tura kohna pawh khawngaihna avanga dawn a ni (Gal1:6, 15).

v) Inthawina nung, thianghlim leh Pathian lawmtlak ni tura inhlan theihna chu khawngaihna avangin a lo awm:

Thuthlung hlui-ah chuan mi Pathian hnena inthawiin a thil hlan tur chu ‘sawiselbo’ a ni tur a ni. A mit del te, a ruh tliak te, a silawng te, pan nei te, a tangseh te, a phar te chu Lalpa hnenah hlan tur a ni lo (Lev22:22). Chutiang inthawina leh thil hlan chu Pathianin a pawm loh avangin (Mal1:8,13) tih loh tawp tur a ni. Ti lui an awm a nih pawhin Pathianin a pawm lo. “Pawm tlak a nih theih nan sawiselbo a hlan tur a ni a; sawisel kaina reng reng a awm tur a ni lo” (Lev22:21) tih chu Pathian Dan a ni. Tin, “Nangni in thianghlim tur a ni, kei ka thianghlim si a” (Lev19:2) tihte pawh Dan dang a awm bawk. 

Mahse, Thuthlung Tharah chuan a chhandamna chang tawh apiangte rilru, taksa leh Thlarau inhlanna chu Pathianin a pawm a, an inhlanna chu – inthawaina nung, thianghlim leh Pathian lawm tlak a lo ni thin a, chutiang a nih theihna chhan chu ‘Pathian khawngaihna’ vang a ni (Rom12:1-2).

vi) Khawngaihna chuan thlei bik a nei lo, mahse tluksan theih a ni:

Pathian khawngaihna chuan mi fel leh thate chauh a huam lo va. Paula chuan he tiang hian a tarlang, ‘Kan bawhchhiatnate avanga thi kan nih lai meuh pawhin Krista rualin min ti nung a,..min kai thova,.. ama hnenah min thut tirin,…min chhandam..’ (Eph2:4-8) tiin. Hmun dangah pawh he tiang hian kan hmu, “Kei mi thianghlim zawng zawnga te ber aia te zawk hnenah hian chu khawngaihna chu pek a ni” (Eph 3:10) tiin. 

Hmanah chuan sawichhetu leh tiduhdahtu leh sawisatu a ni a, mahse Pathian khawngaihna chuan ‘rinawmah’ ngaiin, a rawngbawltuah a ruat a (1Tim1:12-14), “Ani chuan kan thiltih angte ni lovin, ama ruat leh khawngaihna ang zâwkin min chhandam a, kohna thianghlimin min ko bawk a; chu khawngaihna chu leilung pian hmain Krista Isuaah chuan min pêk a ni tawh” (2Tim1:9) a ti hial a ni.

He tiang hi nimahse, “Nangni Dana thiam chan tumte u, Krista nen in inthen ta; khawngaihna chu in tluk san ta” (Gal 5:4) a tih avangin; Dana thiamchan tumtute chu; rinna kal lova, felna leh thiamchanna chu Dan avanga chan an tum thin avangin’ khawngaihna chu chutiang mite tan chuan tluk san theih a ni tih hei hian a ti chiang a ni.

vii) Chibaibukna leh inthlahna tawngkam tha tak a ni:

Khawngaihna hian Paula rilru a luah thuk hle a. A lehkhathawn zawng zawngah hian ‘khawngaihna’ hi chibaibukna tawngkam atan leh thu thaa inthlahna atan a hmang vek a ni. He tiangin; Chibaibukna: Rom1:7; 1Kor1:3-4; 2Kor1:2; Gal1:3; Eph1:2; Phil1:2; Kol1:2; 1Thes1:1; 2Thes1:2; 1Tim1:2; 2Tim1:2; Tit1:4; Phil1:3. Inthlahna: Rom16:20,24; 1Kor16:23; 2Kor12:14; Gal6:18; Eph6:24; Phil4:23; Kol4.18; 1Thes5:28; 2Thes3:18; 1Tim6:21; 2Tim4:22; Tit3:15; Phil1:25.

3. KHAIKHAWMNA:

i) Khawngaihna chu - Pathian emaw Isua thinlunga thil awm; chu mi avanga a dawngtuin a phu reng reng loh thil a dawn phah hial theihna a ni. Thuthlung Hluiah chuan khawngaihna chu; zahngaihna, lainatna, mittlung tite pawha lehlin a ni.

ii) Paula zirtirna atangin hetiang hian khawngaihna chhanchin kan hmu bawk; a) Khawngaihna chu Chanchin Tha a ni, b) Khawngaihna chu chhandamna bulpui a ni, c) Khawngaihna chuan Thlarau lam malsawmna nasa tak min thlen, d) Khawngaihna chu rawng min bawl tir theitu a ni a, rawngbawlna chu khawngaihna a ni, e) Khawngaihna chuan thlei bik a nei lova, mahse tluk san theih a ni, f) Khawngaihna chuan Paula rilru a luah thuk hle a - chibaibukna leh inthlahna tawngkam atan pawn a hmang nasa hle.

SAWIHO TUR:

German Pathian thu thiam - Dietrich Bonhoffer (De-trich   Bon-ho-fer) chuan, “Khawngaihna man tlawm hi tunlai kohhrante hmelma a ni. Kohhtan ten sual chhuah kan tum ber tur chu khawngaihna man tam chi a ni” a ti a. Khawngaihna man tlawm leh man tam chu enge nia kan rin? Khawngaihna man tlawm chi hi kan ram chhiatna emaw thanmawh bawk a ni thei ang em?

ZIRLAI PUITU:

Khawngaihna chi hrang hranga then: Khawngaihna then dan hi chi hrang hrang a awm a, a lar pawla ngaih lo tarlang i la: 

i) Chhandamna thlentu Khawngaihna (Saving Grace): Hei hi he tiang hian thensawm leh a ni – a) Mi tin huap khawngaihna (common grace) – Tirh17:24-28; b) Dawn lawk khawngaihna (prevenient grace) - Jhn6:37,44,45; c) Lungawina thlenzo khawngaihna (efficacious grace) - Tirh15:6-11; Rom3:24; Eph2:8,9; d) Khawngaihnaa venhim (safe-keeping in grace) - 1Pet1:5,10,13. 

ii) Nunna kaihhnawih khawngaihna (Living Grace): Hei hi hetiang hian thensawm leh a ni – a) Engkim bul khawngaihna (logistical grace) – Phil 4; 11-13, 18-19; b) Thil awm tirtu khawngaihna (ontological grace) – 1Kor15:10; c) Thil tihtirtu khawngaihna (applicational grace) – 1Kor12:6; Phil2:13; Kol1:29;  d) Khawngaihna nasa (surpassing grace) – 2Kor9:14; Eph2:7; v) Mamawh tawk daih khawngaihna (sufficient grace) – 2Kor12:9; e) Thanlenna khawngaihna (growing grace) – 2Pet3:18. 

iii) Thih thlamuanna petu khawngaihna (Dying Grace): Sam23:4; Phil1:21ff.; 2 Tim4:6-8.

kohhrana mi hriat hlawhte zirtir dan leh pawm dan: Entir nan - Augustine-a chuan khawngaihna hi – ‘phu loh leh huam chin nei lo Pathian duhsakna’ tiin a zirtir a. Calvin-a leh mi dang tam tak; Charles Hodge, Charles Spurgeon, James Orr, B.B. Warfield, John Murray, Loraine Boettner, J. I. Packer, Bruce Ware, and Matthew Barrett te chuan – ‘hnar rual loh khawngaihna’ tiin an vuah. 

Khawngaihna & a kaihhnawih thu: Khawngaihna hi Grik tawngin charis a ni a charin tia lehlin a ni bawk. Thuthlung Thar-ah hian Charis chu tum za sawmnga pasarih (157) tarlan a ni a. A tlukpui thu hi he tiang hian tarlan a ni; charisma tum sawm pasarih (17)0; chrito tum hnih (2); charizomai tum sawmhnih pahnih (22). Tichuan hengte hi - duhsak, thilthlawnpek, pawm tlak, lawmawm, hlan, adt tih leh awmze dang tam taka lehlin a ni a. Thuthlung Hlui-ah hian tum za sawmsarih pahnih (172) tarlan a ni. 




No comments:

Post a Comment

ZIRLAI 17-NA: KHAWNGAIHNA

  Bible Thu Chiar tur :  Ephesi 1:3-14; 2:1-10. Thuvawn          :  Kan Lalpa Isua Krista khawngaihna chu, a retheihna avanga in lo haus...