Sunday 16 February 2020

FUIHNA THUCHAH


(Serampore Mizo Christian Felloowship (SMCF) Service, Serampore - 2017: ZIRLAI HO FUIHNA ATANA KA THU SAWI hi, kum 3 zet a liam tawh hnuin, vawiin Dt.16.02.2020 hian ka hai chhuak a. Tlai khawhnuah ka'n post hnuhnawh a ni e.)


Introduction:

He tiang duhsakna ka chang hi ka lawm viau lai leh, ka phur viau lain – ka phurna chimchin erawhin a sang lai ber a han tawng pha chiah lo deuh em aw? tih ka ngaihtuah a. A chhan;

i)    SCMF in tunhnaite atanga hma kan sawn dan leh, a nawlpuia laka in fel si zia ngaihtuahin ‘mi fel leh tha’ zinga thusawi hi thil awlai a ni loin ka hria a.

ii)    Thusawi kawnga ‘mi talented’ an tih ang hi ka ni lem lo a. Eng emaw chang a ’khak fuh palh’ tum nei an tih ang deuh chauh hi ka ni. Tawngkam bungruate hi ka ngah lo laileng khawp a, kan Nu phei chuan ‘eng emaw tal hi han sawi ve teh’ tih chang a nei fo a ni.

iii)    Heng bakah hian, mahnia Principle leh stile hran nei, mi nazawng fuihna leh thurawn dawnsawn dan thiam lo mi; Fuihna dawn mamawh em em pawha inhre lo khawp a ‘mahni thu duh leh mahni tum tuma that duh’ nia inhria, hruaitu ena ka en theihte leh, Nu leh Pa, U te, bakah rual u - laichin hnaivaite tih loh ‘thurawn’ bak ngaina lutuk lem lo… ka ni a. He tiang ang mize pu hi in lo awm ve hlauh chuan emaw, a tam zawk hi in lo nih hlauh phei chuan, kan thusawi hi eng hehu-ah mah a chhuak lovang tihte ka rilruah a awm bawk.

iv)    Amaherawh chu, ka mizia hi ‘zopa tak’ – ‘aia upa & hotute zah’ kawng a – ‘zah phu lutuk loa ngaihte’ nen lam pawha zah luih tum hram thin mi ka ni a. Chutiang kawnga ka mize tawmpui in lo awm mial erawh thung chuan; kan thu leh hlate hi ‘vawk hma a tuikeplung paih’ an sawi ang em chuan a chhuak bik lovang tihte ka ngaihtuah bawk.

KAN SAWI TUR THENKHAT (Content):

1.    Zirlai - senior leh junior huap (point hnih khat…)

2.    Zirlai ‘tha/ fakawm’ nih theih dan…

3.    Fresher tan bik (point hnih khat…)

4.    Zavai huap…

5.    Image nalh lo zual kan hnutchhiah tawh thenkhat…

6.    Ka appreciate thil thenkhat… etc
 
Firstly: Tlangval kan hriat ve tan hma daih, tunhma atanga tun hun thleng pawh a, khawkhat ‘mi fel’ an teh thinna kha a inang deuh pat thin a, chu chu-

-    Ruihtheih thil tih loh

-    Mi taima

-    Eng kawng pawh zawh se hlawhtling tura mi tumruh ( a bikin zirna kawngah)

-    Kohhran mi, etc.

Heng mai mai hi ‘mi fel’ tehfunga hman kha a ni a. Mi fel nih kha a hautak fahran lo. Chuvang chu a ni pakhat awm e, ka pianthar hnuin keipawh ‘thutiam’ ka insiam ta a.

i)    Ka rualpui zingah lehkha ka chhiar tam ber tur a ni

ii)    Ka inkhawm tam ber tur a ni

iii)    Ka taima ber tur a ni…. Tih kha a ni tawp mai a. A tih pawh ka tihlawhtling tha ve viau chuan ka inhria. Mahni vengah na-na-na chuan a ‘to’ pawh kan to talh awm e. LOL

Tichuan, ka lama Lalpa a tan tlat thinna kha No. 1 a dah loh theih loh a ni a, chumi bakah chuan, heng tumruhna mai mai hi a ni ta awm e, thingtlang pa mawng-khak ni reng tur kha heng thleng thlenga thawhpuite ‘vai chi uih’ liahpui thei tura min lo nawr liam (thleng) vetu hi?.

( Heng bakah hian lehkha kan zir puitlin theih nana ka Pa thiltum kha ka sawi kai chak hle a, mahse hun a renawm deuh bawk si…)

Chung chu ka chanchin hnaisai lutuk lo, tlemte ka share theih che u a ni a. Nagngni chu chhungkaw pangngai tak tak atanga lo kal in nih avangin, heng chanchin pawh hian ngaihhlut a hlawh phak pawhin ka ring chiah lo. Mahse tun dinhmun thleng tur leh ka survive ve theih nana bul ka tan dan, chu tiang ang dinhmunah chuan awm ve ta ang ni u la,  tuna ka nihna ‘awhawm lutuk fahran lo’ ang pawh hi in thleng zo ngutin ka ring lo.

Tichuan, ka sawi duh point-ah lut dawn I la – he kan thusawi kamkeuna leh bul tan nana ka tarlan hmasak ber duh chu – eng ang mi pawh ni u la, hlawhtlinna hi Pathian ta- a duh apiangte a chantir theih a ni a. Chumi bakah chuan mimal nun kaihruaia khalh ngil thintu – ‘commitment’ emaw ‘principle’ mumal neih hi hmalam pan zel tura kan kawng min sial saktu a ni tih hi a ni.

Tute nge zirlai nih chhung a petek nawk nawk a, inchhuih silawng fo thinte kan tih chuan Commitment mumal nei lo. An nun kaihruaitu, innghahna, an kawng khalhngil tur Principle mumal nei lote an ni chawk a ni. Chuvang chuan hei hi No. 1 ah kan dah a ni.

Secondly: Kan sawi lan zauh tawh ‘kaw khat mi fel’ ni turin ‘tehfawng’ eng emawzat a awm kan tih ang khan ‘pathianthu zir theuh theuh zingah hian’ hotute leh tlang ngaiha ‘zirlai fel – zirlai tha – zirlai hlawhtling’ awlsam em ema nih theih dan a awm a. Chu mi inkawhhmuh chu ‘fuihna thuchah’ kan tih pawhin a tum ber pakhat ni. Chung thila kan chhinchhiah fo atana ka duh tlem tarlang I la’

i)    Kawng tinrenga mi Sincere nih a tul: Hei hian Lehkha kan zirna-ah, assignment kan tihnaah, mawhphurhna hrang hrang kan kova lum, etc kan tihna-ah tihtakzetna a kawk a. A zelthel zawnga thiltih hram hram leh, thil namliam mai mai ang chi hian hmun an nei lo a ni.

ii)    College activity hrang hranga active participant nih a ngai: Kan college hian thiltih neuh neuh kan ngah viau mai a. Hengahte hian ‘zirlai tha’ nih kan duh chuan tel kan taima tur a ni. Achang chuan ‘attendance checking’ hian min nawr kal hram hram a ang viau thin. Thenkhat chuan pumpelh theih a nih/ a awm chhung chu pumpelh kan duh hial niin a lang. Hei hian kawng thenkhatah chuan commitment kan neih pawnlang zia a tarlang a. Chuvang chuan ‘active participant’ ni tura rilru kan sawh ngheh deuh deuh a tul viau mai.

Nikum khan Sunday morning leh evening service-ah mizo zirlaite attendance a tha lo fo mai a. Tumkhat phei chu hun laklawh deuh-ah ‘infuih tharna’ angreng deuh kan neih hial kha. Kha tiang kha kuminah hian awm tawh lo tura tan lak kan ngai a. Tawlailir nawr ang chauh a, ‘roll call’ nawr kal theih emaw, a nawr theih chin chauh kal thin mi nih hi ‘a puitlin loh thlak a’ heting rilru kan put fo thin ang kha, kan zing atang hian nuai bo a ngai a ni.

iii)    Thuawih tura insiam rem: He mia kawh kan tum ber leh uar deuh zawka tarlan ka duh chu College-in dan leh dun, inkaihhruaina a neih hrang hrangte zawm thei tura mimal tin ten rilru kan insiamrem a tulna hi a ni. Kan awmna hi theological institution a nih miau avangin, hmun dang anga a keuhbeuh leh luhlul zawnga rilru put luih hi a rem ve lo. Tleirawl rilru a la reh tak tak hma chuan ‘kawlhrawng taka invaivung’ emaw ‘pa tak anga lan’ hi nuam kan ti vek a. In rilru put hmang tur hi kan hrethiam reng mai. Mahse, kan inthunun theihna hian ri kham chin a nei a nih pawhin, a thuawih thei zawnga ‘in tih pa’ hle zawk tur a ni.

Dan leh dunte hi ‘mi thuawih thei-te’ leh ‘mi tha-te’ tan hian a hnawksak ngai lova, mi luhlul leh tihmawh te tan a hnawksak deuh a ni mai. Chuvang chuan kan that tlanna tura heng dan leh conduct chi hrang hrang kan neihte hi kan tana thil hnawksak ang mai an nih loh nan, keimahni zawk hi insiam rem kan tum tur a ni.

iv)    Mi dang zah leh pawisak: Hman-ah ‘mi dang ta en dan’ ka sawi tawh a, thenkhat chuan in la hre maithei. Khami tum a kan ‘core message’ kha – ‘mi dang zah leh pawisak’ tho hi a ni. Hei hian zirlaipui te, roommate te, hnam dang te, zirtirtu te, etc a huam vek a. He thil hi kan bul amite laka ‘fakawma min siam theitu’ a nih avangin kan tan a pawimawh em em a ni.

Zirlai leh zirlai inkarah chuan ka va hriatpui vek lo che u a, amaherawh chu – in senior chhuak ta te, vai ho te, etc hian hemi kawngah hian ‘fak an hlawh takzet’ a ni.

Mi dang zaha pawisa tur chuan nasa taka inphah hniam a ngi a, chu chu mizo ten harsa kan tih em em, mahse a tithei ten ‘fak an hlawh thung si na’ a ni. Lal Isuan (Joh 12:26), “Tupawhin ka rawng a bawl chuan a ni chu Pa in a chawimawi ve thung ang” a tih leh I Sam 2: 30-a, “Mi chawimawi apiangte chu ka chawi mawi ang” Pathianin a tih ang tho kha a ni a. Mi dang zahna lantir leh pawisak hian ‘min beng hniam chang’ nei bawk mahse, ‘zahawm leh fak phu a’ min awm tir theitu a nih avangin rilrua kan vawn reng a tha khawp mai.

Eg: Vai hoin inphahhnuai taka inzahna an lantit hian engmah hloh an nei lo. Hloh chu sawi loh, mi dang hma a an inphahhnuai peihna khan ‘fakawmin’ a siam daih zawk a ni.

A belhchhah hlek nan – kan zing a thenkhat chu, keimah chawp chawp hian ‘mize danglam deuh nei’ kan ni hlawm a. Mahni awm ang ang leh mi dang zai ngai lem lova -  ‘puak pawp pawp, langchhuak pawp pawp’ pawh kan ni maithei. Pathian ram a zau phah dawn a, Lalpa tana hlawkna tur zawk a nih chuan a tha reng mai…mahse, mi dang tana mi hnawksak maia min siamtu leh kan buk ti-rit lo theitu a nih dawn chuan ‘insum chintawk’ kan neih a tha viau mai. In chik thin emaw ka hre lo va, Mizoram kohhran history-ah hian ‘mahni puaha puak pawp pawp ho zingah hian kohhran hruaitu ropui, miten thlarau lam thila thurawn an lak thinna’ hi an tam lo khawp mai.

v)    Tumruh leh taimak:(Abraham Lincoln, Thomas Edison,William Carey, etc)

vi)    Devotion hman that: Hei hi kan sawi hmaih loh tur, kan rilruin focus-a a neih ngei tur zing a mi a ni. Thil har tak anga lang, mahse ‘Pathian tana kan inphal leh phal loh/inhuam thuk leh thuk loh’ azira kan ‘tih leh tih loh’ thin thil mai a ni. Ka experience tlem -

vii)    Result tha neih : Hei hian academic record chauh a kawk lo va, academic record neih that bakah, a chunga kan tarlan zawng zawng leh a dangte atanga mi ten judgment/finding siam a, kan chungchang-a mark min pek dan, chu mi atanga result kan dawn thlengin a huam vek a ni.

(TICHUAN HENG HI CHHIN CHHIAH I LA: mi sincere nih, active participant ni tura tan lak, thuawih, mi dang zaha pawisak, tum ruh, devotion hman that, result tha nei tur a tan lak, etc)

Heng mai mai hi a lawm, zirlai kan nih chhung a ‘fak phua’ min dah theitute chu. A har lo teih teih em mai. Mi mal tin, ‘kan rilru put hmang azir a’ hlawhtlinpui theih leh tawlhthlukpui theih vel mai mai a ni. Mi bik, mi tlemte te angin ‘personality’ leh ‘academic’-ah kan buk a rit lutuk lo a ni thei, mahse, rilru nei taka in awm phawt chuan ‘inhlawhtling ang a, fak in hlawh’ tho tho ang.


FIRST YEAR STUDENTS/ FRESHERS TAN POINT HNIH KHAT…
Freshers te pual bik point hnih khat rawlh lawk I la…

Hun hlu lutuk sawi nan ‘Golden chance’ an sawi/ti thin ang deuhin, theological institution-a in ke/hniak in rawn rawlh tan kum hi hun hlu lutuk a ni. A chhan chu he kum hi in tan chuan ‘impression in siam kum’ a ni. A awmzia chu ‘inenthlak kum’ ‘kan mize pholanna kum’ ‘mi ten tunge a ni tih min zir a, kan khawsa zia leh nungchang atanga an duh ang anga judgement an siam kum’ a ni.

For example: 
Fresher tinzawn deuh a thil kan sawi takah chuan:

-    Mi thar nih hi – zir leh a nih a nih thiam ngai a ni.

-    Ragging a awm ngai lo, amaherawh chu, treatment dang deuh kan lo dawng palh a nih pawhin digest/in adjust tuma rilru tih paukhauh ve mai tur a ni.

-    Zum deidui lo va, inthlahrun thiam erawh a ngaih hun a awm.

-    Senior zawk te zai ngaih thiam hi…mahni inchawimawina a ni.

-    Hmnam dang ho hi culture/tradition hran nei an nih avangin thian thaa kan siam lungawi hma chuan mizo zia anga chhawnchhaih top loh tur an ni.

ZAVAI HUAP:

Representative role player and Image maker/builder kan ni.

Representative chu – a person chosen to act for others an ni a. Tin, Image chu a tak represent tura a likeness thil eng emaw kan draw hi a ni a.

Tichuan enge kan represent a, ang thil image siamtu nge kan nih? Eng tiangin nge chu chu kan nih dan?

-    En gang mi pawh ni la, khawi atanga lo kal pawh ni la…. I awmna apiang-ah in chhungkua, in kohhran, in veng/khua I represent zel a ni. I pawm emaw pawm lo emaw, thil a chhia a tha eng emaw lian tham deuh I chungah lo thleng ta se I chawr chhuahna zawng zawng nen khan mi in an chhui zel dawn. I tih that deuh chuan, in veng/in chhungkua/ in kohhran, I chawimawi dawn tihna a ni. I chet chukchu viau thung chuan ‘I chawrchhuahna khan, I awm dan ang zel kha emaw a produce (product) thin’ miin an ti mai dawn a ni.

-    Chutiang bawk chuan ‘image maker/builder’ kan ni vek a. Eng ang image nge kan siam theih?... Zofate kan nih angin kan hnam zia theuh ‘nun zemawi’ mi dangte hmuha duhawm leh duh awm lo zawnga draw thintu kan ni a. Chutiang bawkin kan kristian nun zia, thlarau lama kan dinhmun, kan hap phak chin, etc eng thil emaw hi mite chhiara hmuh theih tur hian kan chezia ,tawngkam, nun dan hian ‘eng image emaw’ kan draw vek a, chu chu ‘invisible but visible image drawn by us’ pawh kan ti thei ang.

I awm dan, rual pawl dan, tawngkam, chezia, mi I deal dan hmang khan hnam dangte mit hmuh-ah “eng image emaw’ I draw reng a, representative role I play bawk si avangin, kan mizo nun zia leh kristianna/ kan spirituality hi – ngaihhlut tlak lo leh, ngaihnsanawm lo ang a (‘image I draw’ hmang a) display theitu I ni. Hnam dangte hian MIZO zirlai-te hi – mi sincere lo, mi dang zahna leh pawisakna nei pachhia, rules leh conduct palzam ching, mi invawng lo, etc anga min hmuh chuan chu pawh chu ‘image kan draw’ atang zela ngaihdan lo piang vek a ni ang.

Chuvang chuan kan fimkhur a, he institution-ah hian eng image nge kan lantir ang a, kan hnutchhiah dawn ?– zonunzemawi (rinawmna, aiupa zah, tlawmngaihna, taimakna leh tumruhna) tihmelhemtu nge kan nih dawn, a image mawi tak leh zahawm zawnga drawtu kan ni ang? Tih hi zawhna pawimawh tak a ni. Chutiang bawkin – Mizo kristian nun dan image thlahdah leh tlabal rum zawnga draw-tu kan ni palh thei em? tihte pawh zawhna pawimawh kan hriatnawn fo tul a ni ang.
  
Image nalh lo/hmuhnawm lo
In fakawm takzet chung hian ‘Kum kalta’ a image in lo draw tawh, nalh zawka draw that ngai te;

-    Sunday morning leh evening service attendance a chhia.

-    In room a fel-fai lo/ a hnawk rum zel.

-    Pawnlam incheina-ah kan fimkhur lo.

-    Hnam dangte aiin, a bik takin hotute pawisak leh zah kawngah in buk a hniam fe.

-    Rules leh conduct thenkhat bawhchhe tam pawl kan ni.

-    Zuk leh hmuama enthlak reng kan ni.

-    Hnam dang kan kawp tam tawk lo.
 
Ka appreciates zual thil thenkhat;

-    Kan thawh hona leh relationship a tha (students-students-teacher-family)

-    Academic record-ah a sang pawl-ah kan awm reng

-    Hnam dang aia hotute rin kai kan ni fo

-    A theih chin chinah mizo tlawmngaihna kan chhawm tha viau

-    Leadership fawng vauntu kan ni reng

-    Family-a awmte tan in tangkai em em.
  







No comments:

Post a Comment

CHAW THA