Monday 17 February 2020

SERAMPORE TRIO



Vawiin Dt. 17.02.2020 hian BMS Missionary hmasa, Serampore College dintu, SERAMPORE TRIO tia an sawi bawk; William Carey, William Ward & Joshua Marshman te lim din thar chu College campus area, CLRC building hma chiahah hawn a ni dawn a. Carey-a hi mi nawlpuiin an hriat lar laiin, a thiante 2 chanchin erawhin hriat a hlawh nep fo thin. An pathuma lim din a nih theih nana hma latu, Principal ni lai Dr. Vansanglura hmalakna hi a fakawm em em a ni.

He milim hawn aia programme lian zawk, kum tina ASC (Art Science Commerce) Department lamin an hman thin, Exhibition chu kumin atang hian Principal rawtna bawkin College pum (Theology) huapin hman a ni dawn a. Theology zirlaite pawh hroup 4-ah thenin, thil chi hrang hrang an display ve dawn a ni. Exhibition hian ni 3 a awh ang a. Chung zawhah chuan a aia pui zawk mah tur UTSAV (musical concert) turu lutuk, ASC lam buatsaih, ni 2 awh a awm chhunzawm bawk ang.
------------------------
Carey-a in sak, a thih thlenga a chenna hmun, CAREY HOUSE an tihah hian vanneihthlak takin, Principal leh V.P family te nen kan vaiin chhungkaw 3 kan cheng ho a. He qtrs/apartment hi kum 6 pumhlum kan lo luah ve dawn ta reng mai. Tin, heng missionary ropui mi pathum te College dinah hian kum 7 pumhlum zirtir hna thawkin ka lo awm ve ta a. Kumin hi kan awm tlingtla leh anih chuan, kum 8 kan awm ve dawn ta tihna a ni. Heng bakah hian Carey Cemetery hi kum 2 hmalam khan kum tin vawi 1 kan sam thin bawk.

He tiang taka missionary ropui, Carey-a phei chu FATHER OF MODERN MISSION tia an koh...te sulhnu nen kan inhnim hnaia, kan inchiahpiah chung hian, tleirawl chhuah hlima an chanchin mizo tawnga ka chhiar bak kha, an chanchin chhiar leh ngaihven ka nei ngai ta meuh lo.
2017? kum khan heng SERAMPORE TRIO te'na 'THE TEN COMMANDMENTS' an tih, an rawngbawlna atana 'dan 10' an duan chu, tha ka tih em avangin, mizo tawngin ka letling tawh a. Tin, Careya'n Bengali tawnga hla a phuah (english version) chu, nikum khan mizo tawnga sak theih turin ka letling bawk...Heng bak hi an chanchin ngaihven awma ka lanna tur sawi tur reng ka nei lo. Hna lama kan inpek laklawh vang leh, hman lutuk loh vangte pawh a ni thei awm e.

Nizan thung chu, online paha file vel ka hai kualna lamah, an chanchin eng eng emaw ka haichhuak nual a. Dar 2 A.M dawn thleng ka chhiar ta erh a. Chung ka thil chhiar atanga tun hmaa ka la hriat ngai lutuk loh, mi tamzawk pawhin an hriat ngai zen zen loh tura ka ngaihte chu ka han lawr khawm a ni. A tha zawng leh mi dang chawk tho zawnga hna a thawh ngei ka beisei a. Rawngbawl mi tan a tangkai zualin ka ring.
"Baptist Missions in the British Empire: Jamaica and Serampore in the First Half of the Nineteenth Century" By Kelly Rebecca Elliott hi ka thu lakna ber a ni.

1. 1793 kuma India pana an lo kal khan, India rama mahni inchawma thu lo hril tawh John Thomas-a te nena lo kal an ni.

2. Missionary tura an chhuah hian Carey-a nupui hian dodal, hmin lo chungin a fate nen a(n) zui (A hnu zelah mental problem a nei zui ta a nih kha).

3. Carey-a hian a tirin Indigo factory, Malda-ah manager hna a thawk. Mahni inchawm a ngaih avangin hna an thawh ngei a ngai a. A thianpa hian medical lam thil a lo zir sil nual avangin, chu lam zawng chuan sum lakluhna a zawng bawk.

4.An rawngbawlna atanga inlet ring thar nei reng reng lovin kum 7 zet an thawk (ka hre tawh thin).

5. Bangali Nunshi hnen atanga hlawh pea bengali tawng kum hnih a zir hnuin, tum khat chu thu hrila hun a hmannaah a thu ngaithlatu 1 chuan ' i tawng kha hriatthiam theih a awm meuh lo' a lo tih sak. Kum 2 hnuah pawh tawng a la thiam chiang bik lo a nih chu.

6. Lungngaihna te, missionary hna thawk tura thilpek dawn nei lo anga inhriatnate avangin a beidawng ve rum rum hman a. 1799 kuma Ward-a leh Marshman an lo thlen hnuin an phurna leh thathona chuan a tiphur thar veleh a.

7. Ward-a leh Marshman an lo thlen hian Carey-a ang thoin permit/silence nei loin, ram dang American lawng-ah lehnghal an lo kal a. British sawrhkar-in an hnawtchhuak ang tih hlauin Kolkata-ah pawh innghat lovin Danish sawrkar ram chhung Serampore-ah an innghat.
8. An lo thlen tuk (next day) ah Britist sawrhkar chuan Missionary-te chu silence an neih loh chuan an hnawt chhuak nghal ang tih an hrilh a. Tichuan Baptist (BMS?) a inrawlh ta a, Danish srawrhkar hnenaah an himna tur an ngen sak a, sawrhkar dang ram chhunga awmte kut thlak thu awm suh, an him chhunzawm ta a ni.

9. Chutiang anga awm hran chu an ni 2 chuan hrehawm an ti a, mahse Danish ram chhuahsana Birtish ram chinah risk laa an luh chuan Danish ho duhsakna nen an hloh vek ang tihte an hlau ve.
10. Chutianga a ngaihna hre lova an awm lailawk lai chuan Danish Governor (Olav-a a nih hmel?) chuan thurawn a pe a. An tan Serampore chu hmunpui neih nana hmun rem ber tia a hrilh bakah, ven him a tiam a, tin sikul leh press te dinin chutianga an awm chuan British hoin an tihduhdah theihna tur laka an him ber tur thute hrilhin thurawn a pe a.

11. Ward-a chu Danish ho venhimna nen, Carey-a hmin turin Malda-ah a kal a ta a. A hmin ta a niang ?(a record thlip thlep tawh lo LOL), Seramore chu an hmunpui a lo ni ta a ni.

12. 1799 kuma a thiante an lo thlen hian Carey-a chuan Bengali a zir chu a lo master hle tawh a. Bengali tawnga a bible lehlin pawh a peih tep tawh hial a ni. 1793-ah India a thleng a, 1799 kumah Bible translation a peih thuak a nih chuan, eng tiang taka thawkrim thin ni ang maw? Kum 6 emaw chauh a tla hman a ni!!!

13. Kan College Archive-ah hian Chinese Bible an lehlin kan kawl reng a. Hman deuha Chinese ambasador-in? kan college a lo tlawh tumin, thuziak hlui lutuk heng heng hmuna a lo awm ve an hmuh chuan mak an ti em em a ni. He bible lehlinnaa a bul tumtu hi Joshua Marsman a lo ni reng mai.

14. Carey-a finna leh rem hriatna chu a missionary puite hian an rinchhan hmiah thin.

15. Serampore Trio te hian India ram sakhaw rin dan leh chin dan khermei takte an hmachhawn danah tih fuh loh an lo nei ve reng  a ni awm e (The Serampore trio failed to acknowledge the complexity of Indian religious belief because, first, they could not understand and were even unaware of much of it.  More than the limitations of their experience and knowledge, though, the missionaries’ own religious worldview dictated the ways in which they understood and responded to Indian
belief systems).

16. 1811 - 1812 inkar, kum 1 chhung lekin missionary family zinga an member (naupang an ni ber) 11 zet an thi.

17. An fate an thih avanga lu an sun chang leh sum leh pai thila harsatna tawka mangang taka an awm changin, “Pathian thutiam hi a dik a, a ti ngei bawk ang, a man ama hunteah, amah ngeiin a tihlawhtling dawn a ni” tiin an inhnem tawn a. Chutiang chuan mi tam takin chik taka an khawsa zia an lo thlir sakna karah Chanchin Tha a darh theih nan rilru an pu a, Pathianin an kawng tur chu a buatsaih ang tih hi an ring tlat a ni.

18. 1815 kuma mission report an peknaah chuan an rawngbawlnaa an method leh goal (tih dan leh thiltum) 3 an ziak a, chu chu; i) Hmun nghet, innghahna tlak Cross an dinna tur te, Chganchin Tha hrila an chhuah huna an innghahna tur leh kohhran a lo dinna tur, etc neih hmasak. ii) Pathian Lehkhabu lehlin iii) Thalaite hnena bible hriatna tuh a, an ram mila zirna kalpui...tihte a ni.
19. Ringtu an siam hmasak ber hi Krishna Pal ( or Krishnu) tiin kan hre thin a. Mahse hemi hma hian ringtu 1 siamin baptisma pawh an lo chan tir ngei tawh a. Mahse a bibo zui a, a chanchin hriat zui tur a awm ta lo a ni. Chu mi hming chu  Fukeer-a a ni.

20. Krishnu-a testemony Carey-a sawi - Serampore-a missionary te an inben bel hnuin dawr hmunah (market place) missionary tu ber emawin thu a sawi a. Chu chuan a hnen ta em em a. Tichuan  Bayshnub Charon-a hnenah a kal a, zan khuain chhun  lama an thu hriat chanchin chu an sawi dun a.Tichuan chu mite 2 chu a hnuin kan inah an lo kal thin a, An hnena kan thu sawi thenkhatte chu an pawm zawng a lo ni a...( Charon a hi eng emaw chen a hmin lo zui a, mahse a hnuah Krishnua hnung a zui. A sei dawn he ti zawng hi ni mai se)

21. Carey-a hian 1808 kuma a nupui hmasa, Dorothy a thih hnu lawk, thla 5 or 6 lekah Danish mi, mission nena inkungkaihna pawh nei hauh lo Charlotte Rumohr chu nupuiah a nei a. An inneih hian kum 46 an ni. Missionary a thawhpuite zingah sawiselna a tawk nasa ve viau a ni awm e. Charlotte a thih hnu, Carey-a kum 62 a nih tawh hnuin, a pathum nan, pasal vawi hnih sun tawh, a aia kum 17 a naupang Grace Hughes chu nupuiah a nei leh bawk. A nupuite zingah hian Charlotte hi a ngaina ber a nih hmel, kum 13 an innei a, a thih hnua a ruang a kianga an zalh theih nan thu a hnutchhiah hial a ni.

22. THUBELH:
"Kei mi tawmkai lo leh thil-lung mai hi, i ban vuanin i hnenah ka lo tlu lut e" titu Carey-a chu a thih hnu pawhin a thlan chu tlawm taka siam a ni a. A thainte 2 thlan hi uluk taka siam a nih laiin, a ni thung chu - la tlawh ngai lote tana zawn chawp ngai hial tur khawpa mawlmang leh biruin a thlan hi siam ni a. Tlawm takin a hlimthla hi tun thleng hian a la hnutchhiah ta reng a ni.

23. AN CHANCHIN KA CHHIAR LAIA KA RILRU HNEH ZUAL: Carey-a khan India a pan khan India tawng a thiam lo va, khawiah nge an chhungkua an khawsak ang tih leh, eng tiang angin nge a lu zar hliapna tur chung a khuh ang tih pawh a hre lo. Mahse, Pathianin chung chu a pein a ngaihtuah sak ang tih a ring mawl tawp mai a ni....

Sunday 16 February 2020

ZONUN MAWI


(VAL UPA THUCHAH)


Note: He thuchah hi eng kumah nge ka sawi ka hre hleithei lo. Serampore Mizo Christian Fellowship (SCMF) Inkhawm eng berah emaw chuan a ni ngei mai (?). Vawiin Dt. 16.02.2020 hian ka hai chhuah a. Blog-ah hian kan hung chhuak ve leh a ni e.

Kristian kan nih hma a Zoram chhung a zo hnahthlak zawng zawng ten inang tlang  a kan nun dan leh khawsak thil a tehfawng rintlak ber a kan ngaih ni thinte chu;

-    lal leh khawnbawl upate thu chhuak

-    Val upa / ai upate thurawn

-    Nu leh Pa te thu chhuak

Kristian kan nih hnu chuan hei hi a lo inthlak hret hret a;

-    Pathian thu

-    Kohhran thurin (doctrine) leh chin dan (tradition)

-    Pastor leh upa /rawngbawltute

-    Khawtlang hruaitute thu chhuak

-    Val upa leh ai upa zawkte

Tunah thung chuan post-modern culture-ah kan inchhung khawm tawh a, he modernism hian ideology hran hlauh;

-    There is no objective natural reality

-    Modern understanding of logic and reason are mere conceptual construct that are not valid.

-    There is no objective moral value, Therefore, all judgement of truth exist within a cultural context, etc tithe a ni ta nuai mai a…

He tiang concept of understanding hian kan hriat mang loh chhungin kan rilru-ah nasa tak a zung kaiin, tunhma a vantlangin tehfawng dik a ngaihte pawh kha thangtharte thinlungah chuan a buk a rit zo ta lova, upa leh ai upa zawk hrim hrimte thu chhuak chu sawi loh, pathian thu, kohhran thurin leh chin dan phei chu tehfawng dik bera ngai tawh lo kan tam em em a ni.

He tiang khawvela cheng kan nih avang hian ‘Zonun zemawi” kan tih – kan Pathian thu laimu nen pawha thil inhmeh, kohhran leh hnam pum huap tan pawha thil tha hi keini – vantlang rual pawl phaka ngaihte hian a hlutna leh duhawmna hi kan chhawm nun zel a ngai a ni.

Pathianthu zir leh a zir zo tawhte chungah hian mi tam takin beiseina an neih laiin, rawngbawlna lam kawk lo deuha kan ngaih thilah hi chuan ‘thil pal liam’ kan hrat viau ni awm a sawi hi a awm thin a. “zonun zemawi’ kan tih pawh hi a hralh kal lo pawl a nih mai bakah – a hlutna ti vultu nih chu sawi loh sulhnu tha lo hnutchhiahtu kan ni fo mai.

Mi tam takin Gospel laimu ni chiah lo, social gospel rawng kaia an ngaih avangin ‘a movement’ a lo awm chang pawhin ngaihsak a hlawh nep hle thin a. mahse heng ze mawi zinga kan rin luh – tlawmngaihna te, aia upa zah te, taimak te, tanpui ngaih puih,etc hi zo fate danglamna leh kan essence, kan identity siamtu, hnam dangte laka min pho chhuaktu an nih avangin, kan ngaihlut tur leh kan nuna kan dah pawimawh ngei tur zing ami a ni.

Vawiin/zanin-ah hian  heng zemawi kan tih zinga a then then thlur chhuak a, uar taka fak emaw, a hlutna leh mawina hi sawi chiam ka tum hran lova. Kan thu zial nana hman ka tum ber chu – Pathian rawngbawltute leh rawngbawl tura inchher mekte hi mi ten eng emaw tehfawnga min hman ve thin avangin, he zonun zemawi kan tih hi titham ral mai lova, a hlutna leh duhawmna par chawi lartu kan nih zel hi a tul takmeuh a ni….tih te mai hi a ni e.

FUIHNA THUCHAH


(Serampore Mizo Christian Felloowship (SMCF) Service, Serampore - 2017: ZIRLAI HO FUIHNA ATANA KA THU SAWI hi, kum 3 zet a liam tawh hnuin, vawiin Dt.16.02.2020 hian ka hai chhuak a. Tlai khawhnuah ka'n post hnuhnawh a ni e.)


Introduction:

He tiang duhsakna ka chang hi ka lawm viau lai leh, ka phur viau lain – ka phurna chimchin erawhin a sang lai ber a han tawng pha chiah lo deuh em aw? tih ka ngaihtuah a. A chhan;

i)    SCMF in tunhnaite atanga hma kan sawn dan leh, a nawlpuia laka in fel si zia ngaihtuahin ‘mi fel leh tha’ zinga thusawi hi thil awlai a ni loin ka hria a.

ii)    Thusawi kawnga ‘mi talented’ an tih ang hi ka ni lem lo a. Eng emaw chang a ’khak fuh palh’ tum nei an tih ang deuh chauh hi ka ni. Tawngkam bungruate hi ka ngah lo laileng khawp a, kan Nu phei chuan ‘eng emaw tal hi han sawi ve teh’ tih chang a nei fo a ni.

iii)    Heng bakah hian, mahnia Principle leh stile hran nei, mi nazawng fuihna leh thurawn dawnsawn dan thiam lo mi; Fuihna dawn mamawh em em pawha inhre lo khawp a ‘mahni thu duh leh mahni tum tuma that duh’ nia inhria, hruaitu ena ka en theihte leh, Nu leh Pa, U te, bakah rual u - laichin hnaivaite tih loh ‘thurawn’ bak ngaina lutuk lem lo… ka ni a. He tiang ang mize pu hi in lo awm ve hlauh chuan emaw, a tam zawk hi in lo nih hlauh phei chuan, kan thusawi hi eng hehu-ah mah a chhuak lovang tihte ka rilruah a awm bawk.

iv)    Amaherawh chu, ka mizia hi ‘zopa tak’ – ‘aia upa & hotute zah’ kawng a – ‘zah phu lutuk loa ngaihte’ nen lam pawha zah luih tum hram thin mi ka ni a. Chutiang kawnga ka mize tawmpui in lo awm mial erawh thung chuan; kan thu leh hlate hi ‘vawk hma a tuikeplung paih’ an sawi ang em chuan a chhuak bik lovang tihte ka ngaihtuah bawk.

KAN SAWI TUR THENKHAT (Content):

1.    Zirlai - senior leh junior huap (point hnih khat…)

2.    Zirlai ‘tha/ fakawm’ nih theih dan…

3.    Fresher tan bik (point hnih khat…)

4.    Zavai huap…

5.    Image nalh lo zual kan hnutchhiah tawh thenkhat…

6.    Ka appreciate thil thenkhat… etc
 
Firstly: Tlangval kan hriat ve tan hma daih, tunhma atanga tun hun thleng pawh a, khawkhat ‘mi fel’ an teh thinna kha a inang deuh pat thin a, chu chu-

-    Ruihtheih thil tih loh

-    Mi taima

-    Eng kawng pawh zawh se hlawhtling tura mi tumruh ( a bikin zirna kawngah)

-    Kohhran mi, etc.

Heng mai mai hi ‘mi fel’ tehfunga hman kha a ni a. Mi fel nih kha a hautak fahran lo. Chuvang chu a ni pakhat awm e, ka pianthar hnuin keipawh ‘thutiam’ ka insiam ta a.

i)    Ka rualpui zingah lehkha ka chhiar tam ber tur a ni

ii)    Ka inkhawm tam ber tur a ni

iii)    Ka taima ber tur a ni…. Tih kha a ni tawp mai a. A tih pawh ka tihlawhtling tha ve viau chuan ka inhria. Mahni vengah na-na-na chuan a ‘to’ pawh kan to talh awm e. LOL

Tichuan, ka lama Lalpa a tan tlat thinna kha No. 1 a dah loh theih loh a ni a, chumi bakah chuan, heng tumruhna mai mai hi a ni ta awm e, thingtlang pa mawng-khak ni reng tur kha heng thleng thlenga thawhpuite ‘vai chi uih’ liahpui thei tura min lo nawr liam (thleng) vetu hi?.

( Heng bakah hian lehkha kan zir puitlin theih nana ka Pa thiltum kha ka sawi kai chak hle a, mahse hun a renawm deuh bawk si…)

Chung chu ka chanchin hnaisai lutuk lo, tlemte ka share theih che u a ni a. Nagngni chu chhungkaw pangngai tak tak atanga lo kal in nih avangin, heng chanchin pawh hian ngaihhlut a hlawh phak pawhin ka ring chiah lo. Mahse tun dinhmun thleng tur leh ka survive ve theih nana bul ka tan dan, chu tiang ang dinhmunah chuan awm ve ta ang ni u la,  tuna ka nihna ‘awhawm lutuk fahran lo’ ang pawh hi in thleng zo ngutin ka ring lo.

Tichuan, ka sawi duh point-ah lut dawn I la – he kan thusawi kamkeuna leh bul tan nana ka tarlan hmasak ber duh chu – eng ang mi pawh ni u la, hlawhtlinna hi Pathian ta- a duh apiangte a chantir theih a ni a. Chumi bakah chuan mimal nun kaihruaia khalh ngil thintu – ‘commitment’ emaw ‘principle’ mumal neih hi hmalam pan zel tura kan kawng min sial saktu a ni tih hi a ni.

Tute nge zirlai nih chhung a petek nawk nawk a, inchhuih silawng fo thinte kan tih chuan Commitment mumal nei lo. An nun kaihruaitu, innghahna, an kawng khalhngil tur Principle mumal nei lote an ni chawk a ni. Chuvang chuan hei hi No. 1 ah kan dah a ni.

Secondly: Kan sawi lan zauh tawh ‘kaw khat mi fel’ ni turin ‘tehfawng’ eng emawzat a awm kan tih ang khan ‘pathianthu zir theuh theuh zingah hian’ hotute leh tlang ngaiha ‘zirlai fel – zirlai tha – zirlai hlawhtling’ awlsam em ema nih theih dan a awm a. Chu mi inkawhhmuh chu ‘fuihna thuchah’ kan tih pawhin a tum ber pakhat ni. Chung thila kan chhinchhiah fo atana ka duh tlem tarlang I la’

i)    Kawng tinrenga mi Sincere nih a tul: Hei hian Lehkha kan zirna-ah, assignment kan tihnaah, mawhphurhna hrang hrang kan kova lum, etc kan tihna-ah tihtakzetna a kawk a. A zelthel zawnga thiltih hram hram leh, thil namliam mai mai ang chi hian hmun an nei lo a ni.

ii)    College activity hrang hranga active participant nih a ngai: Kan college hian thiltih neuh neuh kan ngah viau mai a. Hengahte hian ‘zirlai tha’ nih kan duh chuan tel kan taima tur a ni. Achang chuan ‘attendance checking’ hian min nawr kal hram hram a ang viau thin. Thenkhat chuan pumpelh theih a nih/ a awm chhung chu pumpelh kan duh hial niin a lang. Hei hian kawng thenkhatah chuan commitment kan neih pawnlang zia a tarlang a. Chuvang chuan ‘active participant’ ni tura rilru kan sawh ngheh deuh deuh a tul viau mai.

Nikum khan Sunday morning leh evening service-ah mizo zirlaite attendance a tha lo fo mai a. Tumkhat phei chu hun laklawh deuh-ah ‘infuih tharna’ angreng deuh kan neih hial kha. Kha tiang kha kuminah hian awm tawh lo tura tan lak kan ngai a. Tawlailir nawr ang chauh a, ‘roll call’ nawr kal theih emaw, a nawr theih chin chauh kal thin mi nih hi ‘a puitlin loh thlak a’ heting rilru kan put fo thin ang kha, kan zing atang hian nuai bo a ngai a ni.

iii)    Thuawih tura insiam rem: He mia kawh kan tum ber leh uar deuh zawka tarlan ka duh chu College-in dan leh dun, inkaihhruaina a neih hrang hrangte zawm thei tura mimal tin ten rilru kan insiamrem a tulna hi a ni. Kan awmna hi theological institution a nih miau avangin, hmun dang anga a keuhbeuh leh luhlul zawnga rilru put luih hi a rem ve lo. Tleirawl rilru a la reh tak tak hma chuan ‘kawlhrawng taka invaivung’ emaw ‘pa tak anga lan’ hi nuam kan ti vek a. In rilru put hmang tur hi kan hrethiam reng mai. Mahse, kan inthunun theihna hian ri kham chin a nei a nih pawhin, a thuawih thei zawnga ‘in tih pa’ hle zawk tur a ni.

Dan leh dunte hi ‘mi thuawih thei-te’ leh ‘mi tha-te’ tan hian a hnawksak ngai lova, mi luhlul leh tihmawh te tan a hnawksak deuh a ni mai. Chuvang chuan kan that tlanna tura heng dan leh conduct chi hrang hrang kan neihte hi kan tana thil hnawksak ang mai an nih loh nan, keimahni zawk hi insiam rem kan tum tur a ni.

iv)    Mi dang zah leh pawisak: Hman-ah ‘mi dang ta en dan’ ka sawi tawh a, thenkhat chuan in la hre maithei. Khami tum a kan ‘core message’ kha – ‘mi dang zah leh pawisak’ tho hi a ni. Hei hian zirlaipui te, roommate te, hnam dang te, zirtirtu te, etc a huam vek a. He thil hi kan bul amite laka ‘fakawma min siam theitu’ a nih avangin kan tan a pawimawh em em a ni.

Zirlai leh zirlai inkarah chuan ka va hriatpui vek lo che u a, amaherawh chu – in senior chhuak ta te, vai ho te, etc hian hemi kawngah hian ‘fak an hlawh takzet’ a ni.

Mi dang zaha pawisa tur chuan nasa taka inphah hniam a ngi a, chu chu mizo ten harsa kan tih em em, mahse a tithei ten ‘fak an hlawh thung si na’ a ni. Lal Isuan (Joh 12:26), “Tupawhin ka rawng a bawl chuan a ni chu Pa in a chawimawi ve thung ang” a tih leh I Sam 2: 30-a, “Mi chawimawi apiangte chu ka chawi mawi ang” Pathianin a tih ang tho kha a ni a. Mi dang zahna lantir leh pawisak hian ‘min beng hniam chang’ nei bawk mahse, ‘zahawm leh fak phu a’ min awm tir theitu a nih avangin rilrua kan vawn reng a tha khawp mai.

Eg: Vai hoin inphahhnuai taka inzahna an lantit hian engmah hloh an nei lo. Hloh chu sawi loh, mi dang hma a an inphahhnuai peihna khan ‘fakawmin’ a siam daih zawk a ni.

A belhchhah hlek nan – kan zing a thenkhat chu, keimah chawp chawp hian ‘mize danglam deuh nei’ kan ni hlawm a. Mahni awm ang ang leh mi dang zai ngai lem lova -  ‘puak pawp pawp, langchhuak pawp pawp’ pawh kan ni maithei. Pathian ram a zau phah dawn a, Lalpa tana hlawkna tur zawk a nih chuan a tha reng mai…mahse, mi dang tana mi hnawksak maia min siamtu leh kan buk ti-rit lo theitu a nih dawn chuan ‘insum chintawk’ kan neih a tha viau mai. In chik thin emaw ka hre lo va, Mizoram kohhran history-ah hian ‘mahni puaha puak pawp pawp ho zingah hian kohhran hruaitu ropui, miten thlarau lam thila thurawn an lak thinna’ hi an tam lo khawp mai.

v)    Tumruh leh taimak:(Abraham Lincoln, Thomas Edison,William Carey, etc)

vi)    Devotion hman that: Hei hi kan sawi hmaih loh tur, kan rilruin focus-a a neih ngei tur zing a mi a ni. Thil har tak anga lang, mahse ‘Pathian tana kan inphal leh phal loh/inhuam thuk leh thuk loh’ azira kan ‘tih leh tih loh’ thin thil mai a ni. Ka experience tlem -

vii)    Result tha neih : Hei hian academic record chauh a kawk lo va, academic record neih that bakah, a chunga kan tarlan zawng zawng leh a dangte atanga mi ten judgment/finding siam a, kan chungchang-a mark min pek dan, chu mi atanga result kan dawn thlengin a huam vek a ni.

(TICHUAN HENG HI CHHIN CHHIAH I LA: mi sincere nih, active participant ni tura tan lak, thuawih, mi dang zaha pawisak, tum ruh, devotion hman that, result tha nei tur a tan lak, etc)

Heng mai mai hi a lawm, zirlai kan nih chhung a ‘fak phua’ min dah theitute chu. A har lo teih teih em mai. Mi mal tin, ‘kan rilru put hmang azir a’ hlawhtlinpui theih leh tawlhthlukpui theih vel mai mai a ni. Mi bik, mi tlemte te angin ‘personality’ leh ‘academic’-ah kan buk a rit lutuk lo a ni thei, mahse, rilru nei taka in awm phawt chuan ‘inhlawhtling ang a, fak in hlawh’ tho tho ang.


FIRST YEAR STUDENTS/ FRESHERS TAN POINT HNIH KHAT…
Freshers te pual bik point hnih khat rawlh lawk I la…

Hun hlu lutuk sawi nan ‘Golden chance’ an sawi/ti thin ang deuhin, theological institution-a in ke/hniak in rawn rawlh tan kum hi hun hlu lutuk a ni. A chhan chu he kum hi in tan chuan ‘impression in siam kum’ a ni. A awmzia chu ‘inenthlak kum’ ‘kan mize pholanna kum’ ‘mi ten tunge a ni tih min zir a, kan khawsa zia leh nungchang atanga an duh ang anga judgement an siam kum’ a ni.

For example: 
Fresher tinzawn deuh a thil kan sawi takah chuan:

-    Mi thar nih hi – zir leh a nih a nih thiam ngai a ni.

-    Ragging a awm ngai lo, amaherawh chu, treatment dang deuh kan lo dawng palh a nih pawhin digest/in adjust tuma rilru tih paukhauh ve mai tur a ni.

-    Zum deidui lo va, inthlahrun thiam erawh a ngaih hun a awm.

-    Senior zawk te zai ngaih thiam hi…mahni inchawimawina a ni.

-    Hmnam dang ho hi culture/tradition hran nei an nih avangin thian thaa kan siam lungawi hma chuan mizo zia anga chhawnchhaih top loh tur an ni.

ZAVAI HUAP:

Representative role player and Image maker/builder kan ni.

Representative chu – a person chosen to act for others an ni a. Tin, Image chu a tak represent tura a likeness thil eng emaw kan draw hi a ni a.

Tichuan enge kan represent a, ang thil image siamtu nge kan nih? Eng tiangin nge chu chu kan nih dan?

-    En gang mi pawh ni la, khawi atanga lo kal pawh ni la…. I awmna apiang-ah in chhungkua, in kohhran, in veng/khua I represent zel a ni. I pawm emaw pawm lo emaw, thil a chhia a tha eng emaw lian tham deuh I chungah lo thleng ta se I chawr chhuahna zawng zawng nen khan mi in an chhui zel dawn. I tih that deuh chuan, in veng/in chhungkua/ in kohhran, I chawimawi dawn tihna a ni. I chet chukchu viau thung chuan ‘I chawrchhuahna khan, I awm dan ang zel kha emaw a produce (product) thin’ miin an ti mai dawn a ni.

-    Chutiang bawk chuan ‘image maker/builder’ kan ni vek a. Eng ang image nge kan siam theih?... Zofate kan nih angin kan hnam zia theuh ‘nun zemawi’ mi dangte hmuha duhawm leh duh awm lo zawnga draw thintu kan ni a. Chutiang bawkin kan kristian nun zia, thlarau lama kan dinhmun, kan hap phak chin, etc eng thil emaw hi mite chhiara hmuh theih tur hian kan chezia ,tawngkam, nun dan hian ‘eng image emaw’ kan draw vek a, chu chu ‘invisible but visible image drawn by us’ pawh kan ti thei ang.

I awm dan, rual pawl dan, tawngkam, chezia, mi I deal dan hmang khan hnam dangte mit hmuh-ah “eng image emaw’ I draw reng a, representative role I play bawk si avangin, kan mizo nun zia leh kristianna/ kan spirituality hi – ngaihhlut tlak lo leh, ngaihnsanawm lo ang a (‘image I draw’ hmang a) display theitu I ni. Hnam dangte hian MIZO zirlai-te hi – mi sincere lo, mi dang zahna leh pawisakna nei pachhia, rules leh conduct palzam ching, mi invawng lo, etc anga min hmuh chuan chu pawh chu ‘image kan draw’ atang zela ngaihdan lo piang vek a ni ang.

Chuvang chuan kan fimkhur a, he institution-ah hian eng image nge kan lantir ang a, kan hnutchhiah dawn ?– zonunzemawi (rinawmna, aiupa zah, tlawmngaihna, taimakna leh tumruhna) tihmelhemtu nge kan nih dawn, a image mawi tak leh zahawm zawnga drawtu kan ni ang? Tih hi zawhna pawimawh tak a ni. Chutiang bawkin – Mizo kristian nun dan image thlahdah leh tlabal rum zawnga draw-tu kan ni palh thei em? tihte pawh zawhna pawimawh kan hriatnawn fo tul a ni ang.
  
Image nalh lo/hmuhnawm lo
In fakawm takzet chung hian ‘Kum kalta’ a image in lo draw tawh, nalh zawka draw that ngai te;

-    Sunday morning leh evening service attendance a chhia.

-    In room a fel-fai lo/ a hnawk rum zel.

-    Pawnlam incheina-ah kan fimkhur lo.

-    Hnam dangte aiin, a bik takin hotute pawisak leh zah kawngah in buk a hniam fe.

-    Rules leh conduct thenkhat bawhchhe tam pawl kan ni.

-    Zuk leh hmuama enthlak reng kan ni.

-    Hnam dang kan kawp tam tawk lo.
 
Ka appreciates zual thil thenkhat;

-    Kan thawh hona leh relationship a tha (students-students-teacher-family)

-    Academic record-ah a sang pawl-ah kan awm reng

-    Hnam dang aia hotute rin kai kan ni fo

-    A theih chin chinah mizo tlawmngaihna kan chhawm tha viau

-    Leadership fawng vauntu kan ni reng

-    Family-a awmte tan in tangkai em em.
  







PATHIAN RAM