Sunday 28 October 2012

ZUI TLAKAH AN NGAI


       K.Lalzarliana

Tu ten nge zui tlakah ngai a, tunge an zui?

Paula:
              Gamaliela ke bula seilian, ‘Duh phei ni i la, keipawh tisa chunga rinna ngaht thei ka ni asin. Midang reng rengin… ngahchhan neia an inruat chuan kei ka inruat leh zual’(Phil3:4) ti ngam khawpa (duh se chuan) a hunlai khawvela chuan tur nei a ni. Kohhran tihduhna kawnga thahnem a ngaih luat vanga ringtu hmasa ten a ruka an tih, Anania’n Pathian tirhna hnial rap rap khawpa hmuh a huphurh kha; Damaska experience atangin a nun a lo danglam ta.”Kei atan  zawng nun hi Krista a ni. Thih pawh hlawkna”(Phil 1:21) tihial khawpa ‘a tihduhdah Krista’ tana inpe pumhlum, an Juda sakhaw dan leh dun zawng zawng aia pawh a a dah chungnun, Krista avanga a lu tan tak  Tirhkoh Paula hian ‘Lal Isua’ hi a nun pumpui danglampui khawpa zui tlakah a ngai chiang a ni.


Constantin-a:
             Rome sawrhkarin  Kristianna- hnawksak, Judata emaw ramdang  sakhua, sawrhkar phiarru-tu etc tia kum 246 taltawp (Nero, 64–68 AD hun atanga Maximian,286-305AD) Rome lalna  huang chhung ata leh khawvel ata nuai bo tuma a beih mek laiin  Constantin-a chu 27th February 272 khan Flavious Constantius-a leh Halena-te fapa ni turin Naissus khawpui-ah a lo piang a. Rome sipai hotu lu zinga rothap, governor- Britain, Gaul, and Spain awptu atana emperor-in a hman, a hnu zeal rorelna chang tlak khawpa Rome sawrkhar hnuaia invawr sang thei chu; ‘The Battle of Malvian Bridge’ tia an sawi takah chuan Maxentius-a, a aia a leta tam sipai ngah nen an inhmachhawn dawn ta.

Saturday 27 October 2012

MIDANG TA EN DAN


        K.Lalzarliana

Thenkhat chuan (a chhiartu azirin) zahmawh ka sawi dawn emaw in ti a, mahse a ni hauh law. Phillipi 2:4-a Paul’an, “Mahni ta ta en lovin, midang ta pawh en theuh rawh u” a tih behchhan hian ‘Midang ta en dan’ kan zir dawn a, a dankhan chauh ni lovin ‘a chungchang’ leh ‘a behbawm’ kan zep tel bawk ang.


Phillipi:
Philippi khua hi 4 BCE vel chuan Thrasians ho-in an luah thin a. 356 BCE atangin Alexander the Great-a pa, Makedonia lal Phillip II’an la-in ama hming chawi hian he khua hian hminghah a lo pu ta a ni. 168 BC kum atangin Rome thuneihna hnuaia awm ve lehin,  Makedonia ram chu district pali-ah then a ni ta a. Phillipi hi chung district 4 zinga a hmasa ber chu a ni. Phillipi hian mi hriat reng hlawhna tur a nei ve a, chungte zing ami chu - 42 BCE khan  Phillipi indonaah Mark Antony and Octavian-te tangdun chuan Brutus leh Cassius-te an hneh a, tin Julius Caesar an tihhlum chhan pawh he indona-in a ngawng vang pakhat nia sawi thin a ni. A hnu 31 BCE-ah Octavian’an  Antony leh Cleopatra tang dun -Actium hmuna a hneh atangin, he khawpui hi a chei thar leh ta a ni.


Phillipi Kohhran:
Tirkohte thiltih 16:9-a kan hmuh ang khan Paula, Troas khuaa a awm lain Mumang angin mipakhatin “Makedonia ramah lo kai la, min pui rawh” tia ngen chiam angin a hmu a. Tichuan, rawngbawla a chhuah tum hnihnaah, 49 EC kum chuan Phillipi hmunah hian kohhran a din ta a ni.

Thursday 25 October 2012

RILRU-A KA CHHUI CHHUAH THEIH CHETCHHIATNA HRANG HRANG - I


                           (Khawiah mah chhuah chhawn emaw lakchhawn phal a ni lo)

1. (Lungmawi hi Pangzawl atanga hla vak lo Chhipphir nena an inkara awm a ni. Pangzawl hi an bazarna hmunpui ber pakhat a ni a, Kohhran-ah Pangzawl hnaih zawk mahse Chhipphir Bia-ah an bet thung. Tin, Phaileng khua hi Pangzawl bul Pangzawl atanga chhim thlanglama awm a ni thung a, Kohhran-ah Pangzawl bial-ah an awm thung ani.)

2002 kum khan December thla tir khan Lungmawi kohhran secretary chu bazar pahin Pangzawl-ah lo kalin quarters-ah a lo leng a. " Kohhran committee-in kumin X-Mas chu thupui nei i la, Pangzawl Pastor-in min then sak mai rawh se kan ti" (hetih lai hian Pro.Pastor ka la ni) tih thu min hrilh a. Tichuan Bial dangin chu tianga min beisei chuan tiin lawm takin ka then sak ta a. X-Mas hma chawlhkar hnih vel ala awm ang tih chuan ka thupui then chu Lungmawi kohhran thawn ta lo chuan Pangzawl Bial ami Phaileng kohhran ka thawn ta daih mai! Ngaihtha taka ka awm lai chuan X-Mas chawlhkar a lo thleng ta reng mai. Chutih lai chuan Phaileng kohhran secretary chu bazar pah bawkin Pangzawl-ah lo zinin quarters-ah a lo leng a. Ka Thupui then leh ka thawn tawh thu te, an hmuh leh hmuh lohte kan zawh nak chuan; Secretary chuan, "Kumin-ah thupui neiin X-Mas hman kan tum reng reng lo, i thupui then lo thawn kha kan lo hmu tak a, a ngaihna kan hre lo khawp mai" tih thu min hrilh ta mai! Hmanhmawh taka File kan check nak chuan Lungmawi kohhran min ngenna zawk kha a lo ni reng si a. Tichuan hmanhmawh takin ka thupui then chu Lungmawi lamah ka thawn leh ta a ni. X-Mas ni 3 velin a la dang tih chuan Lungmawi kohhran secretary nen chuan Pangzawl-ah kan inhmu leh ta a. "Ka thupui then kha in lo hmu em? ka tihsual palhhlauh mai a, Phaileng lamahte ka lo thawn pek a lawm le..." tih thute ka hril nual a. Lungmawi Secretary chuan, " Nia, kha kan hmu tlai ta deuh bawk nen; thupui nei lovin X-Mas chu i hmang leh mai ang u kan ti ta a nih kha" an ti mai chu hrilh a hai duh chem chem ngei mai.

Tuesday 23 October 2012

KA TANA PATHIAN THILTIH MAK THENKHATTE



(A sei deuh a, tin edit a la ngai hlek ang)

K.Lalzarliana
He thuziak File hmingah hian “MIRACLES” tih ka hmang thin a, Bible-a Miracles ang em chu ni lo mahse,’ka tana Pathian thiltih mak’ tih nan tal hian ka la hmang fan a ni. Ka hun kal tawhte ka chhuikirin Lalpa Pathian hian ka tan thil ropui em em vawi duai lo min tihsak tawh a. Heti ema min ngaihsaktu a nih avang hian ‘A Thilmak Tih’ beisei fo hi ka rilrua awm reng pakhat a ni.
P.G zir turin Dt.1st, June, 2011 ah Madurai panin chhungkuain kan thawk chhuak a, Pathianthu zir pawh ni I la Institution/Accademic Field-a han zuan luh tak tak hian (ka lo experienced tawh) mizo-in ‘thlarau chetna/hnathawh/aw’ kan tih hi tawn fuh a har hle thin. Zir nasat luat avanga kan nun a ro tlawk tlawk loh nan ‘Beiseina Nung’ nen Lalpa thlir tlat duhna/tumna neih thain ka hria a. He hun chhung hian ka tan eng ‘Thilmak’ nge a tih leh dawn tih lo thlira chhinchhiah zel pawh ka rilruk ta a. Tichuan heng a hnuaia ‘Ka (n) tana Pathian thiltih makte’ hi ka lo ziak thei ta a ni.

SHORT PLAY



A changtu            : 7 ( Hmeichhia 2 leh Mipa 5)
Dialogue              : A awm lo (Background Music/song a awm chuan a tawk)

1.       Tlangval 1, beidawng leh lungngai em em a  indawm kun a lo lang a…(chhuatah thingthiin/kup lehlam tungin awlsamtein a tih theih)

2.       Nula Pathian tih tak lo langin, Tv chu a va hmu ta a, a hrehawmna ata a khaichhuak ta/ a kaitho.
( A kut leh ke che hlei thei tawh lo chu tih char sakin Pathian fakin an lam dun thei ta hial mai)

3.       Nula dang khawvel mi tak(ler hmel taka inthuam) lo kalin a thiltihtheihna chuan Nula hmasa zawk chu a luahlan lawp a (nam or pawh len lawp),nula hmasa zawk(No2) thlauhthlain tlangval chuan a nula thar chu (ngaihsan hmel taka thlek velin)  zuiin a lampui ve leh ta.
(Nula No 2 hian tlangval awm dan ralkhat(fit 10 vel kar danah?) atanga a hmuhin pawi a ti em em a, a rilru  ana in a mittui a tih tlak phah ta fo mai)

4.       Tlangval pawisa ngah tak lo lang ve leh in, Nula 3 lak atangin pawisa hmangin a thlem hrang ve leh ta (TV hian pawisa tamtak a phawr khum ang).A thian thar chuan a kalsan thuai a, sumin hlimna a pek theih loh avangin a indawm kun leh tan ta.

5.       Tlangval Drugs ngawlvei lo lang ve lehin, drugs hmangin a lamah a thlem thlu ve leh ta(Tv Dang lo lang hian Drugs inchiuna etc a lo phawr ang).Drugs a inchiu a tan ve leh ta a ni ta reng mai.(He tih lai hian  Nula No2 khan ralkhat atanga lo hmuin (lemchan a flow mek lai hian Nula No 2 hian a awmna atangin a lo act ve mai dawn a ni) a khawngaih em em a, mahse tlangval hnaiha kal chu thil tih chi rual niin a lang si lo)

I HMANGAIHNA THUK ZIA KA HAN DAWN CHANG HIAN




I HMANGAIHNA THUK ZIA KA HAN DAWN CHANG HIAN


(C.R.Laldingliani)
A phuahtu: Ka hre hauh lo mai!

I Hmangaihna thuk zi ka han dawn chang hian,
Mi felte thlang lova, kei misual min thlang hi;
A makin a ropui e, Hmangaihna hi,
Ka rul seng lawng chatuan thleng pawhin.

Mite mithmuhah ka tling si lo Lalpa,
Mahse i Kross danah chuan, Thiamchang ka lo ni e,
A makin a ropui e, Aw  hmangaihna hi;
Ruouina te, chawimawina te, i ta ni zel rawh se.

Thing lenbuang te leh lentu hnah hring mawi te,
Vahkhuai par tlan, hram thiam va tinrengte nen;
I ropui zia an lan tir e, Lal Isua,
Kei erawh chu engmah lo mai ka ni.

Van dumpawl riai leh chung siar lengte,
Lui thuk takte leh chung khawpui ri zawngte nen;
I ropui zia an lantir e, Lal Isu,
Mahse kei zawng, ka tling lo Lalpa.

Khawngaihna a chhandam ka lo ni e,
A va ropui em,kei misual min tlanna hi;
Vankhualehtui nihnate a lo ni e,
Ka rul seng lawng chatuan chatuan pawhin.
……………………………………………………………………………………………………………………………..

Dt.10th,June,2011 (zan dar 9:00 – 10:00PM) inkar vel a ni a, Dinner ei kham hlim ka mut zal mai mai laiin he hla hi Jaira’n (ka fapa upa zawk)a lo play a, ‘Ka hla duh ber a nih kha, han play nawn leh teh’ ka ti  a.Vawi tamtak a play hnu chuan ka rilru a hneh tulh tulh mai!, lungchhiain mittui biangah a lo luang ta . ‘I hmangaihna ka han dawn chang hian, mi felte thlang lova kei misual min thlang hi,a makin a ropui e hmangihna hi.ka rul seng lawng chatuan thleng pawhin…’ Pathianin kei misual leh tawmkai lo a rawngbawl tura min thlang hi ‘phu lo ka inti-in,ropui ka ti bawk si a…’ rulh let leh reng ngai lova Pathian Hmangaihna ka chunga lo thleng ka ngaihtuah chhuah lchang hian mittui a far thar tir leh thin a ni.

Thursday 18 October 2012

ONLINE MISSION LEH ONLINE MISSIONARY


(Kohhran Beng September Issue ah chhuah tawh a ni)

    (Reviewed)
    K.Lalzarliana

         Zoram chhim leh hmar kila mite pawhin kan hriatthiam theih turin Online Mission/Missionary chungchang thu hi ziah kan tum ang a. Information technology lama Expart ka nih bik loh avangin hnuhma pawr lai deuh leh fuh tawk lo lai erawh a awm nualin ka ring. Khawvel danglam taka tunlai khawvel mihringte hnuk luttu Internet chanchin atang hian I lo tan dawn teh ang.

1. Internet :

         Internet chu ‘Computer network, Internet protocol suit (TCP/IP) hmanga khawvel pum huapa mi maktaduai tamtak thlun zawmtu’ hi a ni. Internet  tih chu technical term ‘Internetwork’ lamtawi (sawina)mai a ni. Khawvel puma internet hman nasat ber chu World Wide Web, “www” emaw “The Web” tia an vuah hi a ni a. 1969 bawr veIah  US-a Advanced Research Projects Agency (ARPA) in a duan(conceived) chhin atanga intan niin, a tirah chuan ARPA hming chawi hian  ‘ARPANET’ tiin an sawi thin. Internet (thumal) tlukpui, a sawina tawngkam/thumal tamtak a awm a chungte chu : HTTP (Hypertext Transfer Protocol), Static Analysis (Static Code Analysis), Intranet, Windows Workflow Foundation (WF or WinWF), XAML (Extencible Application Markup Language), Scripting Language, GUI (Graphical User Interface), Windowd Communication Foundation (WCF), Windows Presentation Foundation (WPF), Windows File System (WinFS) etc. a ni.

            Tun hma chuan computer expart te, engineer te, scientist leh librarian te chauhin Internet hi an hmang thin. In leh office hrang hranga personal computer kan tih ang pawh hi a la awm lo. Tunlai khawvelah thung erawh chuan hmun kilkhawr ber ber amite pawn Computer, Laptop, Smart Phone, P.Tablet etc. hmangtein internet hi connection kan neih dan a zirin kan hmang thei ta a. La hmelhriat ngai lo tamtak la awm bawk mahse, tun atanga kum 5 a aral leh meuh chuan, a bikin Zoram thalai zawng zawngte hian Internet kan hmelhriat vek tawhin a rinawm. Social network lar tak tak Facebook, Tuiter, Youtube, etc leh group hrang hrang sang tel takmeuh-ah thalai maktaduai eng emaw zatin ni tinin office work, hlimhlawp, hun khawhral, indawr leh mamawh hrang hrang tih nan hun tamtak an seng mek a. Mizo thalaite zingah pawh internet hmang lova nileng thei tawh lo mi 20000-40000 bawr vel chu englai pawhin kan awm hial tawhin a rinawm.

Wednesday 17 October 2012

Nangma thil ropui, Zion kan Pathian khawpui

                                        (Kohhran Benga chhuah atana ka khek khal)

                                                              Rev K.Lalzarliana

                   Misualte nunah Lalpa a inrawlh a danglamna  lo thleng chanchin hi chanchin  duhawm a va ni em. Chu danglamna chanchin chu chanchin satliah a ni mai lo va- tisa leh thlarau DAMNA a ken tel bakah, ser nung reng reng awm lova mi sualte nun din thar sak a, a hming an fak theih nana tan in ata amite hruai chhuaktu Lalpa Pathian chet velna a ni. John Newton-a, mi sual leh a hunlaia mi nikhua lo tak, Pathian khawngaihnain a Nun a thlakthleng sak chanchin hi tun tum chu kan tarlang ang a. Chumi zarah chuan a hla ropui berte zinga pakhat ‘Nangma thilropuite an sawi’ –in mi pakhat nun a khawih chet dan chanchin kan sawi tel bawk ang.  Mi thenkhat tan ‘thil ropui-a’ chhiar tlak vek loh, amaherawh chu ‘Pathian-in a khawngaihna’  a dawng tirte tan  rangkachak leh lunghlu mantam berte ai pawha hlu a nih si zia  i hriatpui theiin a rinawm.


JOHN NEWTON-A CHANCHIN:

             Kum  1725, July 24khan John Newton-a hi Wapping, London-ah a piang a. A nu Elizabeth Newton chu sakhaw mi tak niin Newton-a kum 6 emaw lek a nihin a thi a ni. A Pa John Newton Sr. chu Lawng Captain a ni. Kum 11 lek a nihin tuipuiah a fapa hi a zinpui tan a, lawng mi, mi bawraw tak takte zingah khawsain heta tang hian  sual rawngbawlin nun pawlawh taka hun hman a lo zir tan ta a ni.

            1743 kumin tihluihnain Royal Navy zawm tir a ni a. Lawng mi pawimawh zinga pakhat (midshipman) a ni ve hman. Mahse  a hna tlanbosan a tumna lamah man chhuakin  lawng mi 350 lai hmaah hrem a tuar a. Mi tamtak hmaa  tihmualpho a ni chu a la na em em a, vawi tamtak intihhlum a tum a, mahse mak tak main a dam khawchhuak leh thin. A nunrawn leh suahsual lua’t hian a dinhmun a pheh hniam sak(common seaman-ah) hial nia sawi a ni. A lawng thawhna Harwich atangin lawng dang Pegasus ah sawn a ni a, lawng mite tibuai reng renga a khawsak avangin West Africa an kalnaah a thawhpui ten an kalsan hial a. Sala mi tam tak a la hruai luh turte ‘salah’ eng emaw chen chu awmin(Africa-ah a tang), a chak zawng a ban phak aping chu tih hreh pawh a nei ngai lo. Mihur tih hlawh hial khawpa nulat tlangvalna lamah tal bawraw ve thin a ni. Afica atang hian lawng captain pakhatin  a Pa’n a lo ngen sak tawh angin a chhanchhuak leh ta a ni.

KOHHRANA MI PUITLING LEH NAUPANG ZIA

                                                           K.Lalzarliana

          Pathian khawngaihna avang chauhin tualchhung kohhran eng emaw zat ka hrut kual ve ta nual mai. Tualchhung kohhran, kum lama upa leh changtlung tak, inkaihhruaina  thlenga  nghelnget leh mam thluamah pawh hian thil awihawm loh tak tak a thleng fo thin. Nu leh Pa, mi puitling tura ngaih, hruaitu ena en theih turte zingah pawh ‘nawi taka che duh pawl’ kohhran-ah hian kan awm fo mai. Inbih letna atan a tangkai tak mial beiseiin he ka thuziak ‘Kohhrana mi puitling leh Naupang zia’ tih hi BCM-Zion Kohhran, Chawngte ‘L’ centenary lawm nan  ka thawh ve nghe nghe.

Mi Puitling leh Ze Chihrang hrang:

            Mi puitling zia sawi fiah tur chuan ‘Puitling emaw Puitlina’ hrilfiah a tul a, ‘Thianghlimna hrilfiahtu-in Thianghlim lohna/bawlhhlawhna atanga thianghlimana chanchin fiah taka a sawi thei thin’ ang deuhin ‘Naupang zia’ hrilfiahna hian ‘Puitling zia’ hrilhfiah pawh a tiawlsam em em a ni. Tin, kohhran chu Thlarau lam thil a nih avangin, Kohhrana Puitling leh Naupang zia kan sawi chuan ‘Tisa leh Thlarau lam zia’ chanchin kan sawi tihna a ni thei bawk ang.

            Saptawng Dictionary hrang hrangah chuan, Mi puitling chu; thankin ( a sate or quality of being mature), mihring nun pumpui thanglian tawh(fully developed humanity) etc. tite a hrilfiah a ni. Mi thenkhat chuan ‘Mi Puitling’ chu ‘kum zat tam lam’ hian a hril hlein an hre bawk. Tom Stoppard chuan “Mihring kum hi puitling ni tura manto tak a ni (Age is a very high price to pay for maturity)’ a ti hial a ni.

A bultanna

          A bul tan that a pawimawh bawk a, tha takin bul tan i han tum dawn ang hmiang. Hei hi chu a enchhinna mai mai a la ni a, engkim, tun ami nen lam hian la tihdanglam vek theih a ni. Nakinah a khawihtu tur leh a neitu tur diktak Zartea hian a la khawih zui ang a, thuziak ropui tak tak kan hmuh ngei beisei ang aw.

- Hmangaiha

PATHIAN RAM