Saturday, 23 August 2025

ZIRLAI 23-NA: HMANGAIHNA

 Bible thu chiar tur Rom8:31-39; 1Korinth13:1-13.

Thuvawn         : Nimahsela, unaute u, in zinga thawkrim leh, Lalpaa in hotua awm leh, zilhtute che u chu hre tur leh, an hnathawh avanga hmangaiha ngaihlu em em turin ka ngen che u a ni. Inremin awm rawh u (1Thessalonika5:12,13).

1. THUHMAHRUAI: 

Paula hian a lehkhathawn sawm pathum (13)-ahte hmangaihna hi a tarlang vek a. Hei hian a zirtirnaa hmangaihnain hmun  a luah pawimawh zia a tarlang a ni. He zirlaiah hian hmangaihna chungchanga thil pawimawh kan hriat awm tak tak kan tarlang hmasa ang a, hmangaihna chi hrang hrang te, hmangaihna chungnung zia te, hmangaihna rah te, hmangaihna lantir dan tur te pawh kan zir tel dawn a ni.

2. HMANGAIHNA:

Hmangaihna chu a awm tirtu leh a lo chhuahna azirin hrilhfiah dan hrang hrang a awm thei. Mihring atanga chhuak hmangaihna a awm a, Pathian atanga chhuak hmangaihna a awm bawk. Paula zirtirnaa hmangaihna kan hmuh tam ber hi Pathian atanga chhuak, Pathian hmangaihna a ni. Chutiang hmangaihna chu Krista inthawina hmanga puan chhuaha awm; Pathian Thlarau thianghlim zara siamtharna changte nuna Pathian mite (Kohhran) zinga hmuh leh hriat theiha lo lang chhuak thin a ni. 

Chutiang hmangaihna chu – a dawh thei a, ngil a nei a, a itsik lo va, a infak lo va, a uang lo va, a che mawi lo lo va, mahni hma a sial lova, a thinur duh lo va, sual lam a ngaihtuah lo va, fel lohnaah a lawm lo va, thutak a lawmpui thin a, engkim a tuar hram hram a, engkim a ring a, engkim a beisei a, engkim a tuar chhuak thin (1Kor13:4-7). He tiang hi hmangaihna lan chhuah dan a ni. 

Tin, hmangaihna a lo awm theih dan emaw, miin a neih theih dan a awm a, chungte chu;

i) Krista tlanna avanga mihringin a chan a ni (Eph1:4).

ii) Thlarau Thianghlim chan ruala Pathianin mite thinlunga a leih  a ni (Rom5:5).

iii) Thlarau rah a ni (Gal5:22).

iv) Rinna dik tak atanga lo chhuak a ni (1Tim1:6).

v) Inhmangaih tawn tura amite zirtirtu chu Pathian a ni a (1Thess4:9). Pathian hmangaihnaa mite hruai luttu chu Lalpa a ni (2Thess3:5). 

Hmangaihna chuan zia emaw nihna danglam tak a nei bawk; chungte chu - a reh thei lo va (1Kor13:8), neiha neih loh theih a ni a (Rom1:31; 1Kor121; 2Tim3:3) nei turin a um theih a (1Kor14:1; 2Tim2:22), mi a tirin a tur lui thei a (2Kor5:14), a ngah theih a (2Kor8:7; 12:15; Eph2:4), a tlemin a phai thei a (2Kor12:15), thuam anga inbel theih a ni a (Kol3;14), mite a suih khawm thei a (Kol2:3), insiam that nan leh rawng inbawlsak nan a hman theih bawk (1Kor16:24; Gal5:13; Eph 4:16).

3. HMANGAIHNA CHI HRANG HRANG:

Paula hian a lehkhathawnahte hian hmangaihna chi hrang a tarlang nual a, Grik tawnga hmangaihna leh a kaihhnawih thu phei chu a tam hle. Amaherawhchu ‘hmangaihna’ tia lehlin an nih vek loh avangin, a langsar zual chauh kan tarlang dawn a ni, he tiangin;

i) Pathian hmangaihna (2Kor13:11,14; Eph2:4; 2Thess3:5).

ii) Krista Isua hmangaihna (2Kor5:14; Eph3:19; 5:2; 1Tim1:14).

iii) Thlarau Thianghlim hmangaihna (Rom15:31).

iv) Mihringpui emaw, unau hmangaihna (Rom12:9; 2Kor2:4; Eph1:4; Phil1:9).

v) Mihringin Pathian a hmangaihna (1Kor16:24; 2Kor2:8).

vi) Mahni inhmangaihna (2Tim3:2,4).

A tawp ber tih loh, pakhatna atanga pangana thleng hian ‘Pathian hmangaihna’ atana thu hman ber agape/agapen vek hman a ni a. Chuvangchuan heng hmangaihna hi dang hlek hlek  angin lang mahase, Pathian atanga chhuak hmangaihna vek an ni. Paula hian a lehkhathawnahte hian hmangaihna sawina tawngkam dang hmang tho mahse, a zirtir bulpui ber hmangaihna chu ‘Pathian atanga chhuak hmangaina’ zel a ni. 

Heng hmangaihna chi hrang hrang kan hmuhte bakah hian - hmangaihna tak tak (2Kor6:6; 8:8), hmangaihna awmphaw (1Thes5:8), hmangaih thlamuanna (Phil2:1), rinna tel hmangaihna (Eph6:23), thutak hmangaihna (2Thess2:10), hmangaihna – thinlung thianghlim leh chhia leh tha hriatna thiang leh rinna dik tak atanga lo chhuak  (1Tim1:5) mimal hmangaihna (2Tim3:10; Phil1:7), etc te pawh a la awm a. Heng hmangaihna hi chu a chunga hmangaihna eng ber emaw sawina a nih loh pawhin, entirna emaw a thawia sawina an ni deuh zel a ni.

4. HMANGAIHNA CHUNGNUN ZIA:

Paula hian hmangaihna hi a dah chungnung hle. Hmangaihna a dah pawimawh zia leh chungnun zia leh a thiltihtheih zia chu heng atang hian a hriat theih;

i) Ringtute chu do rual loh, hek leh thiamloh chantir rual loh angin a tarlang a. Chung bakah chuan – hrehawmna te, lungngaihna te, tihduhdahna te, tam te, saruakna te, hlauhawmna te, khandaih avangtea Krista laka then theih rual loh an nih zia pawh a tarlang a. Then theih loh an nih chhan bulpui ber a tarlan chu ‘Krista Isuaa awm Pathian hmangaihna’ vang a ni. 

Chu chu uar zawkin a chhunzawm a – “Thihna te, nunna te, vantirhkoh te, lalna te, thil awmsa te, thil lo la awm tur te, thiltihtheihna te, sanna te, thukna te, thil siam dang reng reng pawhin kan Lalpa krista Isuaa awm Pathian hmangaihna ata chu mi then tei lovang tih dik takin ka hria” a ti a (Rom8:31-39). Hei hian hmangaihna chak zia leh chungnun zia a tarlang a ni.

ii) Ringtu hmasate huna ringtuten an dah chungnun em em Thlarau atanga miin an dawn – thuhrilna te, tawng hriat loh te, hriatna te nen hmangaihna a khaikhin a. Heng thil pathumte hi tihban vek an la ni dawn a; “Hmangaihna erawh chu engtikahmah a reh lovang” a ti a ni (1Kor13:8).

iii) A famkim a lo thlen a, a famkim lo tih ban a nih huna bang ve hauh lo tur emaw ‘awm reng tur’ thil pathum (3) a tarlante chu; rinna te, beiseina te, hmangaihna te an ni. Chung thil pathum (3) zinga ‘a ropui ber’ a tih chu hmangaihna a ni (1Kor13:10,13).

iv) Hmangaihna hian mite ‘tirh luih theihna’ thiltihtheihna nasa tak a nei (2Kor5:14).

v) Dan thu zawng zawng ti famkim vek thei a awm a, chu chu; “Nagngmah i inhmangaih angin i vengte i hmangaih tur a ni” tih a ni (Gal5:14). Chu chu tawngkam khata kan dah chuan ‘hmangaihna’ a ni.

vi) Paula chuan ‘hmangaihna lova engmah a nih loh tur zia’ tum thum (3) zet a tarlang a (1Kor13:1-3). Hmangaihna nen erawh chuan ‘engmah lo, thiltih sawtna nei lo’ chu; ‘famkim, thiltithei, sawt, chak, rintlak, adt a ni thung.

vii) Hmangaihna chu – dawhthei taka mite awm tirtu, ngilneia mite siamtu, itsikna ti botu, infak lo leh uang lova mite awm tir theitu, mawi taka mite chet tirtu, mahni hmasialna ti botu, thinurna ti botu, sual ngaihtuahna la kiang theitu, fel lohnaa lawm lova thutak erawha mite lawm tirtu, engkim tuar theihna petu, engkim rin tirtu, engkim beisei tirtu, engkim tuar chhuak tura mite puitu a ni (1Kor13:4-7).

5. HMANGAIHNA RAH:

Hmangaihna avanga thil duhawm tak tak lo awm leh hmangaihnain a hrinte hi ‘hmangaihna rah’ tiin kan dah a. Chutiang chu Paula zirtirnaah hian a tam hle a, kan hmuh theih zawng zawng kan lawr khawm dawn a ni. Hmangaihna rah kan tarlan hmain ‘hmangaih lohna’ emaw ‘hmangaihna neih lohvin’ nghawng a neih dan tarlang hmasa i la;

i) Hmangaihna neih lohvin nghawng a neih dan:

a) Hmangaihna lova rawngbawl emaw thil tih chu a sawt lova, engmah lo mai a ni (1Kor13:1-3).

b) Lalpa hmangaih loh hi anchhedawnga awmna a ni(1Kor16:22).

ii) Hmangahna rah:

Hmangaihna rah chu he tiang hian kan hmu;

a) Hmangaihna avangin Krista nunna chu mi sualte tan Pathianin hlan a remti (Rom5:8).

b) Hmangaihna avangin Krista chu rimtui, Pathian hnena thil hlanah leh inthawinan kan aiah a inpe (Eph5:2).

c) Kan bawhchhiatnate avanga thi kan nih lai meuh pawhin, a mi hmangaihna nasa tak avang chuan Krista rualin min ti nung a. Krista Isuaah chuan ama rual veka min kai thovin, van hmunahte ama hnenah min thuttir (Eph2:4-6).

d) Chanchin Tha hril tura mite tir luitu leh hril tirtu a ni (2Kor5:14; Phil1:16).

e) Pathian thuruk (finna ro zawng zawng thuhrukna Krista) hriat theihna a ni a. Chu mi hriatna leh rin tlatna avanga lu-khawng awm zawng zawng dawn theihna a ni (Kol2:2-3).

f) Ringtute inthuamna ti famkimtu, phuar famkimna a ni (Kol3:14).

g) Miin Pathian a hmangaihin chu chuan mi dangte thlamuang takin a awmtir thei (1Thess3:6-7; Phil1:7).

h) Dan zawh famkimna a ni (Rom13:10).

i) Mi a siamtha a (1Kor8:1). Nun dan tha lo a thlak danglam thei (1Kor13:1-3).

j) Hmangaihna chu mi mit tlunga Pathian rawngbawltute awm tir theitu a ni (2Kor6:3-10).

k) Krista Isuaah chuan serhtan leh tan loh hian engmah sawtna a nei lo. Mahse, rinna, hmangaihnaa thawh erawh a sawt thung (Gal5:6).

l) Hmangaihnaa zungkai leh nghahchhan neia awmte chuan – a zauzia te, a seizia te, a sanzia te, a thukzia te hriat chian theihna leh, Krista hmangaihna hriat phak rual loh hriat theihna an nei thei (Eph3:14-19).

m) Krista chuai lova hmangaihtute zawng zawng chungah khawngaihna  a awm ang (Eph6:24). 

n) Min hmangaihtu avangin ropui taka ngamtu kan ni (Rom8:37).

6. HMANGAIHNA LANTIR DAN:

i) Pathian chuan a mi hmangaihna chu fak tlakin a lantir (Rom5:8).

ii) Hmangaihna chu vervekna tel lo a ni tur a ni (Rom12:9).

iii) Unau hmangaih kawngah chuan - hmangaihtaka inlainat tawn tur a ni (Rom12:10).

iv) Nangmah i inhmangaih angin i vengte i hmangaih tur a ni (Rom13:9;Gal5:14).

v) Hmangaihna hi thuamhnaw anga inbel tur a ni (Kol3:14).

vi) Inhmangaih tawnna ngawt lo chu tuma engmah kan ba tur a ni lo (Rom13;8), hmangaihna erawh kan inbat tawn tur a ni.

vii) Hmangaihnain rawng kan inbawl sak tawn theuh tur a ni (Gal5:13).

A tawp berah chuan, hmangaihna lantir dan tur nena inzul, Paula’n ‘hmangaih tur’ a tihte hi kan hriat hmaih hauh loh turte zinga mi a ni ang. Chungte chu: a) Pathian (1Kor16:21), b) Thawkrim te, c) Lalpaa hotu te, d) Zilhtu te (b,c,d-1Thess5:12,13), e) Unau emaw mihringpuite (Rom12:9-10; 13:8-10) an ni. Mi dang emaw thil dang chu ‘hmangaih loh tur’ a tihna ni lovin, chutiang mi leh thil dang hmangaih dan tur erawh a tarlang lo mai a ni.

7. KHAIKHAWMNA:

He tiang hian kan zir takte kha lo khaikhawm i la;

i) Paula zirtirnaa hmangaihna kan hmuh tam ber hi Pathian atanga chhuak, Pathian hmangaihna a ni. Chu chu he zirlaia kan zir ber pawh a ni.

ii) Hmangaihna lan chhuah dan leh Paulan hmangaihna a hrilhfiah dan chu – a dawh thei a, ngil a nei a, a itsik lo va, a infak lo va, a uang lo va, a che mawi lo lo va, mahni hma a sial lova, a thinur duh lo va, sual lam a ngaihtuah lo va, fel lohnaah a lawm lo va, thutak a lawmpui thin a, engkim a tuar hram hram a, engkim a ring a, engkim a beisei a, engkim a tuar chhuak thin (1Kor13:4-7) tih a ni.

iii) Hmangaihna lo awm theih dante; Krista tlanna, Thlarau Thianghlim, rinna leh, Lalpa avang a ni. 

iv) Hmangahna chuan zia chi hrang hrang a nei.

v) Hmangaihna chi hrang then ruk (6)-a then kan zir a, chung lo pawh chu hmangaihna sawi dan chi hrang tamtak kan hmu bawk.

vi) Hmangaihna pawimawh zia, chungnun zia leh a thiltihtheih zia kawng sarih (7)-in kan zir.

vii) Hmanagihna rah chi hrang sawm pali (14) lawr khawm kan zir.

viii) Hmangaihna lan tir dan tur kawng sarih (7)-a tarlan leh, Paula’n a zirtirnaa ‘hmangaih tur’ a tih panga (5) kan zir bawk.

SAWIHO TUR:

Hmangihnaa rawngbawl hi a pawimawh hle si a; hmangaihnaa rawngbawl dan hi inzirtir theih a ni em? Engtin nge kan tih ang?

ZIRLAI PUITU:

Pathian atanga chhuak Pathian hmangaihna: Pathian atanga chhuak Pathian hmangaihna chu Grik tawng chuan ‘agape’ a ni a, a kaihhnawih dang ‘agapao’ (hmngaihna lan tir), ‘agapetos’ (hmangaiha awm) te pawh Pathian atanga chhuak hmangaihna vek an ni. ‘Mihring atanga chhuak hmangaihna’ chu ’phileo’, ‘philotheos’ (Pathian hmangaih) a ni a. Mahse heng pawh hi Pathian hmangaihna nena inkungkaihna neiin hmun thenkhatah chuan kan hmu.

Grik tawnga hmanagihna leh a kaihhnawih thu: Hmangaihna leh a kaihhnawih thu kan hmuhte chu – agape, agapetos, aleeo, eleos, philo, aphilargyros, philagathos, philadelphia, philandros, philantropia, phileo, philtheos, philostorgos, philoteknos, epipotheo, epipothesis, epipothos,epipothia, eusplanchnos, homeiromai, splanchna, astorgos, philargyria, philargyros, philautos, adt.

Mahni inhmangaihna: Mahni lawmna leh mahni inhmnagihna hi ‘mahni inhmangaihna’ tia kaih kawp a ni. Tawng bul lamah chuan – phileidonoi(phi-lei-do-noi) leh philautoi (phi-lau-toi) a hmang a. Chu chu mihring atanga chhuak hmangaihna tia kan sawi  phileo atanga lo kal a ni.

Hmangaihna tak tak: Hmangaihna tak takah chuan hmangaihna der emaw, hmangaih ang taka lang hmangaihna ni si lo a awm lo va. Hmangaihna dik tak tihna a ni. Chu hmangaihna chu Pathian atanga chhuak hmangaihna (Pathian hmangaihna - agape) tho a ni a, mihring leh mihring inkar hmngaih nana hman a nih avangin  ‘Mihringpui/unau hmangaihna’ pawh a ni. He hmangaihna hi saptawng bible-ahte chuan genuine, sincere, infringed – love tih a ni.

Mimal hmangaihna: Paulan ‘ka hmangaihna’ a tih leh Phillemona hnena, ‘i hmangaihna’ tia a sawi chu ‘mimal hmangaihna’ tiin dah a ni a. He hmangaihna hi ‘Pathian atanga chhuak hmangaihna emaw, mihringin Pathian a hmangaihna emaw, mihringpui/unau hmangaihna a ni thei vek  a. Tawng bul lamah phei chuan Pathian atanga chhuak kan tih agapen vek a hmang a ni.

Phuar famkimna: Ringtute inthuamna tur Paulan a sawi a; lainatna thinlung te, ngilneihna te, inngaihtlawmna te, thuhnuairawlhna te, dawhtheihna te chu miin thuamhnawa a inbel anga inthuam nana hmang turin a ti a. Chung chu an tih zawh hunin – miin a chung berah  mawi a tih leh a lungawi pui ber a inbel angin ‘hmangaihna thuamhnaw’ inbel leh turin a ti a. Chu chu thuamhnaw inbel zawng zawng nalh leh inchawih taka lan tirtu leh ti famkimtu a ni.



Friday, 8 August 2025

ZIRLAI 22 NA: INREMNA

 Bible thu chiar tur : Rom5:8-11; 2Korinth5:1-21.

Thuvawn     : A theih phawt chuan nangmahni lam tal, mi zawng zawng nen inremin awm rawh u (Rom 12:18).

1. THUHMAHRUAI: 

Inremna thu hi Paula tih loh mi dangin Thuthlung Thar-ah hian an tarlang tam lo. Mi thenkhat chuan ‘Paula zirtirna bik emaw, Paula tihchhuah’-ah an ngai hial a ni. Thupui dangte angin Paula hian sawi pawh a sawi chipchiar lova; Rom5:8-11; 2Kor5:1-21; Kol1:20-22; Eph2:11-17-ahte a tarlang uar deuh. Tunlai khawvel buaina hrang hrang; inhuatna, intaina, inkhinna, inthliarhranna, inthenna, innghirnghona leh harsatna hrang hrangah inremna thu hi a tangkaiin a pawimawh em em a. Tuntumah hian a awmzia te, inremnain a huam chin te, inremna nihphung thenkhat te, inremnain a hrin te kan zir dawn a ni.

2. INREMNA AWMZIA:

Intaina a awm hnua inlaichinna tha tak lo piang hi inremna a ni. Intaina awm hmasa lovin inlaichinna tha chu thil/mi pahnih emaw a aia tam inkarah pawh a awm thei a, chu chu inremna tho a ni. Paulan inremna a zirtir hi - Krista kal tlanga Pathian hnathawh, mihring leh Pathian inkara inlaichinna duhawm tak lo awm leh, chu mi zara mi dang leh thil dang chunga inremna lo piang hi a ni.  Tin, mi pahnih (2) inrem lova awm tawh inremna a ni bawk.

Inremna chu Grik tawng katallesso (ka-ta-le-so) atanga lo kal a ni a, chu chu - ‘danglamna’ (change) emaw ‘thil inthlakthleng’ (exchange) tihna a ni. Inremna chuan Pathian leh mihring emaw mihring leh mihring inkarah a hmaa mi ang ni lo inlaichinna; eng thil emaw vanga inthlakthlenga awm leh, lo danglam ta chanchin a kawk a. 

Inlaichinna keh chhia leh chu mi avanga inhuatna emaw intaina lo awm chu eng thil emaw avangin thlaktheng emaw tihdanglamin a lo awm a. Tichuan a tira inrem lote chu intuahrem tawn (harmony) thei leh inpawh tawn (fellowship) theiin an lo awm ta a, chu chu ‘danglamna’ emaw ‘thil inthlakthleng’ a ni a, chu mi vek chu inremna tia kan tarlan tho kha a ni. 

Pathian leh mihring inrema an awm hma chuan, mihring chu – chak lo, Pathian hre lo, mi sual, Pathian hmelma leh a thinurna hnuaia awm a ni a; mahse thil inthlaktheng emaw danglamna (inremna) lo awm chuan thil siam tharah a chantir a. “Chutichuan, mi tupawh Kristaa a awm chuan thil siam thar a lo ni a, thil hlite chu a ral ta a, ngaiteh u, a lo thar ta” (2Kor 5:17) tih a lo ni ta a. Chu chu inremna awm dan leh nih phung a ni.

3. INREMNAIN A HUAM CHIN:

Inremna chuan huam chin a nei a, heng a hnuaia mi te hi an ni.

i) Pathian leh mihring inremna: Inremna chu Pathian leh mihring inremna a ni a. A bul tumtu pawh Pathian a ni. Chu inremna chu Isua Krista kal tlanga Pathianin a siam a ni a (2Kor5:18). Pathian nen inrema awm tura tih kan ni (Rom5:1).

ii) Patthian leh khawvel  inremna: Inremna chu Pathian leh khawvel (cosmic) inremna a ni a (2Kor5:19) ‘khawvel inremna’ pawh a ni. Amahah chuan engkim amah nen a inremtir hi Pa lungnih zawng tak a ni a; amah ngeiah chuan leia thil awmte pawh, vana thil awmte pawh amah nena inremtir hi Pa lungnih zawng tak a ni (Kol1:20).

iii) Judate leh Jentail te inremna: He inremna hi Judate leh Jentailte inremna a ni bawk a. Chu inremna chu Isua Krista avanga awm a ni (Eph2:11-16).

iv) Mihring leh mihring inremna: Pathian chuan Krista avangin amah nen inremin min siam a, inremna rawngbawl hna min pe a (2Kor5:18). Keimahni lam tal, mi zawng zawng nen inrem turin min duh a (Rom12:18), “Inremin awm rawh u” min ti a ni (1Thess5:13).

4. INREMNA NIHPHUNG THENKHAT:

Inremna thu hian nihphung emaw kalphung emaw a nei a, chungte chu lo tarlang i la:

i) Inremna atana a bul tumtu chu Pathian a ni: Mihring bawhchhiatna leh tlukchhiatna chuan mihring leh Pathian inkarah inremlohna a awm tir a. Inremna siam tur leh Pathian ti lawm turin mihringin theihna a neih lo. Chuvangchuan Pathian chuan a fapa Isua Kristain inremna a siam a. Tichuan, inremna atana bul tumtu leh a hmanraw bulpui ber chu Pathian a ni. Mihring leh thilsiam dangte chunga inremna a awm chhunzawm theihna tura mite kova, fuih a, tir chhunzawmtu pawh Pathian a ni.

ii) Inremna chuan man emaw awm chhan hlu tak a nei: Inremna hi Kristaa Pathian hnthawh a ni a. Chu chu a thlawna kan dawn anga ngaih theih a nih laiin, inremna chu a thlawna dawn emaw lo awm ringawt anga sawina a awm lo. Man hlu tak emaw lo awm chhan tha tak a awm thu Paulan a tarlang zawk a, a tarlan dan chu hetiang hi a ni; 

a) Inremna chu Pa lungnihzawng tak a ni a (Kol1:20).

b) Inremna chu Isua Krista avanga lo awm a ni a (Rom5:1,11; 2Kor5:18; Eph2:13; Kol1:20)

c) A fapa (Isua Krista) thihna avanga lo awm a ni a (Rom5:10)

d) Krista thisen (Eph2:13), a tisa (Eph2:14), Kraws (Eph2:16) avanga lo awm a ni.

e) A thihna (Isua Krista) avanga lo awm a ni a (Kol1:22).

f) Pathian nena inremna chu rinna avanga thiam chang ten an nei thin a (Rom5:1).

g) Inrem turin Pathian kohna pawh a pawimawh (1Kor7:15).

iii) Inremna chuan a tawp lama Pathian rorelna thu chhuak a keng tel: Inremna  avanga remna lo awm chu sual hnathawh lak bova awmin a hrin chhuah a ni a. Tichuan, inremna chu thil dik lo a tawpa siam dika awm; ‘siam thar lehna’ a awm theihna tura a bulpui a ni.

iv) Inremna chuan inkungkaihna a keng tel: Isua Krista thihna leh thawhlehna avanga Pathian leh mihring inkara inkungkaihna thar lo piang chanchin a keng tel a. Chu mai bakah, Pathian leh khawvel, mihring leh mihring, mihring leh thilsiam dang, thil siam dang leh thil siam dang inkungkaihna pawh a huam tel vek a ni.

v) Inremna chuan khawvel Pathian thil siam zawng zawng siam thar lehna a keng tel:

vi) Inremna thu hian mission lam a huam tel: Pathian chuan amah nena inrema awm tawhte chu inremna rawngbawl hna a pe a, inremna thu a kawl tir a. Inremna thu chu puanzar a tul avangin, inremna thu a kawl tirate chu Krista aia palaiah a siam a (2Kor 5:19-20). Remna chanchin Tha hrilzel turin a ti a ni.

5. INREMNAIN A HRIN:

Inremna chuan hrin emaw rah chhuak a nei a, chungte chu;

i) Pathian leh mihring inkara inremlohna ti bovin, inlaichinna thar a din (Rom5:10).

ii) Pathian leh mihring inkara inlaichinna thar awm leh chu mi avanga remna lo awm chuan ‘Pathian mite’ suih zawmin, kohhran a pian tir (Eph2:19-32).

iii) Kristaa Pathian nena inremna chuan mihring leh mihring inlaichinna a sawi danglam (Eph2:14-17).

iv) Thilsiam dangte leh a enkawltu inkarah pawh inlaichinna thar a piang (2Kor5:18-20; Kol1:20-23).

v) Inremna rawngbawl hna min pe a, inremna thu min kawl tir a, Krista aia palaiah min siam (2Kor5:18-20).

vi) Inrem taka awm chhunzawm tura koh kan ni (1Kor7:15).

vii) Inremna chuan intaina ti bovin, inrem lohna pindan bang a tichim a. Pawl hnihte chu pum khatah siamin, mihring tharah a siam (Eph2:14-16).

viii) Pa hnena luh theihna a siam (Eph2:18).

ix) Pathian hmaah thianghlim, hmelhem lo leh, sawiselbovin mi an din theih phah (Kol1:22).

x) Pathian ngaiha tha leh lawmtlakin mite a awm tir (1Tim2:2-3).

6. KHAIKHAWMNA:

Inremna thu hi a hun leh a hmun azira tunlai khawvel mamawh, inremna a awm theihna tur atana mi mal nun kaihruaitu, innghahna leh tehna rintlak, inremlohna leh harsatna hrang hrang do let tura hmanraw tha leh tangkai tak a ni. Inremna awm tur emaw thlen tur chuan a bul tumtu nih emaw a man hlu tak pek a tul thin. 

A chunga kan zir tawhte hi he tiang hian lo khaikhawm i la;

i) Inremna chu - thil emaw mi pahnih emaw a aia tam emaw inkara inlaichinna tha tak awm a ni a. Krista kal tlanga Pathian hnathawh, mihring leh Pathian inkara inlaichinna duhawm tak lo awm leh chu mi zara mi dang leh thil dang chunga inremna lo piang hi a ni.  Tin, mi pahnih inrem lova awm tawh inremna a ni a. Inremnaah chuan danglamna emaw thil inthlakthleng a awm ngei thin.

ii) Inremna chuan huam chin a nei a, chungte chu; Pathian leh mihring inremna, Pathian leh khawvel inremna emaw ‘khawvel inremna’, Juda te leh Jentail te inremna, mihring leh mihring inremna te an ni.

iii) Inremna chuan nihphun a nei bawk a, chungte chu hetiang hian a sawi theih; Inremna atana a bul tumtu chu Pathian a ni a, Inremna chuan man emaw awm chhan hlu tak a nei, Inremna chuan a tawp lama Pathian rorelna thu chhuak a keng tel a, Inremna chuan inkungkaihna a keng tel a, Inremna chuan khawvel Pathian thil siam zawng zawng siam thar lehna a keng tel a, Inremna thu chuan mission lam a huam tel bawk.

iv) Inremna chuan hrin emaw rah chhuak tam tak a nei.

SAWIHO TUR: 

Inrem lohnain pawi a thlen nasat zia leh, inremna thlen emaw siam tura thil tul leh pawimawh deuh deuh nia kan hriatte sawiho ni se.

ZIRLAI PUITU:

Inremna thu: Inremna thu (theology of reconciliation) innghahna bulpui ber (locus classicus) tia an sawi chu 2Kor5:18-21 hi a ni. Kohhran huang chhungah chuan he zirtirna hi systematic theology hnuaiah tunhma chuan a awm thin a, ringtu mi mal nun leh thuril (mystic) thenkhat inzirtirna  nen  sawi zawm a ni thin. Tun hnu; a bikin chi inthliarna avanga ram leh khawtlanga harsatna a thlen fo hnu (post-apartheid society); chi intih bikna te, indona  leh chhan hrang hrang avanga – in rahbehna, inthliar hranna, inhuatna, intaina, adt a lo hluar deuh deuh hnuin he thu hi a lar ta hle a. Zirtirna tangkai leh pawimawh tak a ni ta a ni.   


Friday, 1 August 2025

ZIRLAI 21-NA: SIAM THAR LEHNA

 Bible thu chiar tur 2Korinth5:15-19; Galatia6:14-18.

Thuvawn Chuvângin, in taksa duh zâwng in zawmna tûrin in taksa thi theiah chuan sualnain rorêl suh se. In taksa pêngte pawh fel lohna hriamhrei atân sualna hnênah pe phal hek suh u; amaherawhchu, mitthi zîng ata nung leh angin Pathian hnênah inpe ula, in taksa pêngte pawh chu felna hriamhrei atân Pathian hnênah pe phal zâwk rawh u (Rom 6:12-13).

1. THUHMAHRUAI: 

Kan bible hi a bul atanga a tawp thlengin ‘thil siam thar’ emaw ‘siam tharna’ chanchinin a khat vek emaw tih mai tur a ni. Bible hi Pathian thil siam thuin a intan a (Gen 1:1ff), lei thar leh van thar siam thuin a tawp lam khar a ni (Thup 21:1ff). He titaka pawimawh a nih avang leh Paula zirtirnaah pawh thupui pawimawh tak a nih avangin; tuntumah hian kan zir dawn a. Siam thar lehna awmzia leh a kaihhnawih thil dang kan tarang hmasa ang a. Siam thar lehna rah te, siam thara awmte nihna leh awm dan tur bible atanga kan hmuhte kan tarlang bawk ang.

2. SIAM THAR LEHNA:

Paulan, “Mi tupawh Kristaa a awm chuan thil siam thar a lo ni” (2Kor 5:17)  a ti angin, siam thar lehna hi ‘Kristaa awm’ atanga intan a ni. Krista chu ‘mitthi zing ata kaihthawha awm’ kha a ni a (Rom6:4). Chu mi ‘rinna avanga felna’ nei apiangte chu ‘Krista awm te’ an ni (Phil3:9). 

Paula chuan, “A thihna anpuiin amah nen kan inzawm tawh si chuan, a thawhlehna anpui pawhin kan inzawm bawk ang. Heng hi hria i la; kan mihring hlui chu a hnenah khenbehin a awm ve ta, sual pu taksa chu tihborala a awm theih nan, tun achinah sual bawiha kan awm lohna turin. Tupawh thi tawh chu sual lakah a chhuak tawh si a. Tin, Krista hnenah kan thih ve tawh si chuan a hnenah kan nung ve bawk ang tih kan ring a ni” (R0m 6:6-8) a ti a. Kristaa awm, siam thar lehna changte chu – Krista khenbehna te, a thihna te, phuma a awmna te, a tawhlehna nun rinnaa tawmpuitute an ni. Tho leh Krista chu an mahniah a nun tawh zawk avangin (Gal2:20); chu nun thar chuan ‘mi tharah’ siamin ‘siam thar lehna changtu emaw tawmpuitu emaw, siam thara awm te’ an lo ni ta thin a ni.

A awlsam leh hriat nuam zawkin, siam thar lehna chu; miin Isua a Lal leh Chhandamtua a pawm avanga mihringa Pathian Thlarau lo theng avanga awm a ni. Tin, Mi hring thar chu; ‘Thlarauva pian tharna’ a ni a, ‘Pathian fa nihna’ a ni a, ‘van khua leh tui mi nihna’ leh, Isua hnung zuitu nihna thar a ni.

3. SIAM THAR LEHNA LEH A KAIHHNAWIH THIL DANG:

i) A tlukpui tawngkam dang: Siam tharlehna chuan a tlukpui sawina tawngkam dang a nei a, chungte chu; nung (Gal2:20) tih te, nun thar (Rom6:4) tih te, mihring thar (Eph2:15; 4:24; Kol3:10) leh, siam tharna silna (Tita3:5) tih te a ni.

ii) Serhtan nena khaikhinna: Siam thar lehna hi serhtan nen khaikhin a ni a (Gal 6:15). Galatia rama mi thenkhat chu ringtu an lo nihin Juda ringtu mi thenkhat chuan serhtana awm turin an tur thin. Dan zawh famkimna atan leh chhandamna miin a chan theih nan chu chu pawimawhin an hria a. Mahse, Paulan chu chu chhang letin, ‘Serhtan leh serhtan loh hi Dan zawh famkim nan emaw chhandamna atan eng tihna mah a ni lo, siam thar lehna hi a pawimawh zawk’ a ti a ni.

iii) A hrin chhuah thil thar: Siam thar lehna chanchin zirtute chuan siam thar lehnain ‘thil thar a hrin chhuah pathum (3)’ awmin an hria a, chungte chu; a) Hun thar a piang a, b) Indaidanna bang tih bovin a awm a, c) Zalenna a thleng tihte a ni.

4. SIAM THAR LEHNA RAH:

Miin siam thar lehna a chanin thlarau lamah hlawkna nasa tak a awm a, chu chu siam thar lehna rah kan ti a. Chu tiang ‘rah’ siam thara awm ten an chan chu hengte hi a ni;

i) Kristaa Isuaa awm (siam thar lehna chang) te tan chuan thiam loh chantirna reng a awm tawh lo (Rom8:1).

ii) Krista Isua nunna chu an nunna a nih tawh avangin (Gal2:20), Krista Isuaa nunna Thlarau dan chuan  sualna leh thihna dan ata chu a ti chhuak tawh (8:2).

iii) Siam thar lehna dan anga awm apiangte chungah chuan ‘remna leh khawngaihna awm rawh se’ (Gal6:15) tih a ni.

iv) Mi hring thar (siam thara awm) chuan pawl hnihte chu pum khatah a siam avangin –  inremna a siam thei (Eph2:14-15).

v) Siam thar lehna changte chuan Pa hnena luh theihna an nei (Eph2:18).

vi) Siam thar lehna changte hi ‘mi khual leh mi cham’ mai tia koh an ni tawh lova, mi thianghlimte nen tual khat an nih bakah, ‘Pathian chhungte’ tia koh an ni (Eph2:19).

vii) Siam tharna chang tawh awmkhawmhote chu ‘tihkoh leh zawlneite lungphum chunga sak, Thlarauva Pathian awmna tura remkhawm’ tih an ni (Eph2:20,22).

viii) Hriat famkimna nei turin, a siamtu anpui anga siam thara awm mek an ni (Kol3:10).

ix) A khawngaihna ang zia zela chhandam an ni (Tita3:5).

x) Siam thar lehnaah chuan  - a hlui a ral a, a tharah a chang (2Kor5:17).

5. SIAM THARA AWMTE NIHNA LEH AWM DAN TUR:

Siam thar lehna leh mihring thar chanchin zirtu J.R Levison (JR Le-vi-son-a) chuan siam thara awmte nihna tarlangtu bik kawng hnih (2) awmin a hria a, chungte chu kan tarlang ang a, a dawtah Paulan siam thara awmte nihna leh awm dan tur a tarlante kan en zui ang.

i) Inremna: Siam thar lehnain a ken tel emaw a zuitu langsar tak chu inremna a ni. Chu chu Pathian nena inrem lehna leh mihring leh thil siam dangte nen pawha inremna a ni. Siam thar lehna chu ‘inrem lova lo awm tawhte’ Kristaa inrem lehnain a awm tir, inremna avanga lo awm a ni (Gal6:15; Eph 2:11-22; Kol 3:10-11). 

Siam thar lehna chang zawng zawngte pawh ‘Krista aia palai’ nihna pek niin; ‘inremna rawngbawl hna’ pawh kawl tir an ni a. Chanchin Tha an hril huna an thuchah bulpui tur zinga pakhat pawh inremna thu bawk a ni (2Kor 5:11-20).

ii) Khawvel dan ang hnawlna: Pathian nena inremna hi ringtuin khawvel dan a hnawlna atanga lo intan a tih theih a. Siam thar lehnaah chuan inremna leh inpumkhatna dan thar (new standard) chuan nun dan hluia (old standard)  thil fel lo zawng zawng a thlak a. Tun hmaa mimal inhuatna leh inkhinna te, khawvel dan anga inteh thinna zawng zawng te, adt pawh tih bovin a awm a ni. 

Jentail ten rilru lawi lo an pu anga put ve a rem lo va…”In hmanlai awm dan kawnga mihring hlui, bumna chakna anga chhe deuh deuh kha hlip thla u la, in rilru thlarauah chuan a tharin lo awm u la, mihring thar, thutak felna leh thianghlimna Pathian anga siam khan inthuam bawk u la” (Ehp4:22-24) a ti a. Siam thar lehna chuan nun hlui hnawlin nun thara nun (Kol3:5ff) a phut a ni.

Paulan siam thara awmtawhte nihna leh awm dan tur a tarlante lo en zui i la;

iii) Nun thara nungte chu – sual lam kangah thi tawhah an inruat tur a ni a; Pathian lam kawngah chuan Kristia Isuaah nungah an inruat tur a ni (Rom6:11).

iv) Takasa duh zawng zawm turin taksa thi theiah chuan sualnain ro a rel tawh tur a ni lo (Rom6:12).

v) Taksa pengte pawh fel lohna hriamrhei atan pek loh tur a ni a. Mitthi zinga nung leh angin Pathian hnenah pek zawk tur a ni.Tin, taksa pengte pawh chu felna hriamhrei atan Pathian hnenah pek zawk tur a ni (Rom6:13).

vi) Thil hmuh theihte en lovin, thil hmuh theih lohte an en zawk tur a ni (2Kor4:18).

vii) Taksa peng leia awmte tih hlum thin tur a ni a. Tauhna te, thinurna te, huatna te, sawichhiatna te, tawng zahmawhte an ti bo tur a ni (Kol3:5,8).

viii) Pathian mi thlan, mi thianghlim leh duhtakte angin; lainatna thinlung te, ngilneihna te, inngaihtlawmna te, thuhnuairawlhna te, dawhtheihnatein an inthuam tur a ni (Kol3:12).

ix) Siam thara awm tawhte chu - tu chungah pawh thu pawi an neihin; indawh tawna inngaidam tawn tur an ni a; Lalpan a ngaidam angin mi dang pawh an ngaidam ve tur a ni (Kol3:13).

x) Hmangaihna silhfen an inbel tur a ni a. Krista thlamuanna chuan an thinlungah ro relin, pum khata awmin, lawm nachang an hre tur a ni (Kol3:15).

xi) Fakna hla te, Pathian hla te, thlarau lam hlatea inzirtira inzilh tawn tur an ni a. Thinlunga khawngaihna nei chunga Pathian chu hla sak sak thin tur an ni (Kol3:16).

xii) Thusawiah emaw, thiltihah emaw lawmthu sawi chunga Pathian hminga ti vek tur an ni (Kol3:17).

6. KHAIKHAWMNA:

Kan zirtawhte hi he tiang hian lo khaikhawm  i la;

i) Siam thar lehna hi hetiang hian a hrilhfiah theih:

a) Siam thar lehna chu ‘Kristaa awm’ atanga intan a ni a. Krista rinna avanga felna nei apiangte chu ‘Krista awm te’ an ni (Phil3:9).

b) Kristaa awm, siam thar lehna changte chu – Krista khenbehna te, a thihna te, phuma a awmna te, a tawhlehna nun rinnaa tawmpuitu te an ni.

c) Tin, miin Isua a Lal leh Chhandamtua a pawm avanga Pathian Thlarau lo thengin siam thar lehna hi a awm tir a. Siam thar lehna chu; ‘Thlarauva piantharna’ a ni a, ‘Pathian fa nihna’ a ni a, ‘van khua lehtui mi nihna’ leh, Isua hnung zuitu nihna thar a ni.

ii) Siam tharlehna chuan a tlukpui sawina tawngkam dang a nei a, chungte chu; nung (Gal 2:20), nun thar (Rom6:4), mihring thar (Eph2:15; 4:24; Kol3:10) leh, siam tharna silna (Tita3:5) te a ni.

iii) Siam thar lehna chuan ‘thil thar hrin chhuah’ a nei a, chungte chu; a) Hun thar a piang a, b) Indaidanna bang tih bovin a awm a, c) Zalenna a thleng bawk. Hengte hi siamtharlehna rah tiin an sawi bawk a. Bible chuan hei aia chip chiarin a tarlang thung.

iv) Siam thara awmte nihna leh awm dan tur Paula zirtirna atanga kan hmuhte pawh kawng hrang hranga tarlan a ni.

SAWIHO TUR:

Siam thar lehna chang tawh, siam thar lehna chang lo ang maia awm hi kan ramah/zofate zingah mi tamtak kan awmin a lang a. Chutiang awm dan dik lo nia kan hriat, kan ngaihmawh deuh deuhte thawh khawm ni se.


ZIRLAI PUITU: Nil.


ZIRLAI 23-NA: HMANGAIHNA

  Bible thu chiar tur :  Rom8:31-39; 1Korinth13:1-13. Thuvawn          :  Nimahsela, unaute u, in zinga thawkrim leh, Lalpaa in hotua aw...