Bible thu chiar tur : Rom6:1-11; 1Korinth10:16-17.
Thuvawn : Lalpa no leh ramhuai no in in kawp thei lo vang; Lalpa dawhkana mi leh ramhuai dawhkana mi in ei kawp thei hek lo vang (1Korinth10:21)
1. THUHMAHRUAI:
Khawvel hmun danga Baptist kohhran thenkhat te chuan ordinance (or-di-nense) chi hnih an nei a, chu chu – Baptisma leh Lalpa zanriah hi a ni. Kei ni BCM te erawh chuan heng serh leh sang chi hnihte hi ordinace ti lovin; sacrament tiin kan vuah a. Hei hi khawvel hmun danga Baptist unaute aia BCM danglamna pawh a ni. Paula hian sacrament tawngkam a hman loh avangin, keini pawhin – Baptisma leh Lalpa zanriah tiin, kohhran serh leh sang pawimawh tak a nih bawk avangin kan zir dawn a ni.
2. BAPTISMA PAWIMAWHNA LEH RINGTU HMASA TEN AN CHAN DAN:
Tirhkohte thiltih-a hun hmasa lam leh, Paula hunahte pawh piantharna a thlena - a zuitu thil chinchhiah tlak tak awm thin chu ‘baptisma’ hi a ni. Mi ten Pathian Thutak emaw Chanchin Tha an dawng a, an ring a, an nun tih danglamin a lo awm a, tichuan baptisma an chang thin a ni (Tirh9:18; 10:47-48; 16:14-15,32-34;18:8; 19:5). Baptist pastor Pathian thu thiam tak G.R Beasley (Bes-ley) pawhin, “Baptisma hi Krista Chanchin Tha nen a kal kawp a, tirhkohte thuhril (sermon) pawh baptisma nen mumal takin a tawp thin” a ti a ni.
3. BAPTISMA - PAULA LEHKHATHAWNA KAN HMUH TE:
Paula chuan, “Krista chuan baptist turin mi tir si lo, Chanchin Tha hril turin mi tir zawk a ni” (1Kor1:17) a ti a. A sawi angin baptisma hi rawngbawl chhan berah a hmang lo a tih theih. Baptisma a chantir chhunte pawh mi tlemte an ni a – Krispa, Gaia leh Stepahana chhungte bak a baptis lo niin amah pawhin a inhria (1Kor1:14-16). ‘Tui-a baptis’ chungchang thu phei chu tlang taka a tarlanna a tam lo. A zirtirnaa kan hmu tam berte hi entirna (symbolic) anga thil dang nen a sawi zawmna an ni tlangpui.
A lehkhathawna baptis/baptisma tawngkam kan hmuh hrang hrang te lo tarlang i la;
i) Baptisma:
Hei hi a nawlpuia baptisma chungchang thu sawina, Isua hminga chan (Tirh19:5), tui emaw Thlarau emaw Isua Krista emawa baptis-a awmte sawina a ni. Johana khan tuia a baptis thin avangin he huangah hian ‘simna emaw Johana baptisma’ (Tirh19:1-4) pawh a khung theihin a rinawm (1Kor1:17; Eph4:5; Kol2:12).
ii) Thlarau Thianghlima baptis:
Pathian Thlarau Thianghim chhun kahna emaw, a vurna ropui tak a lo thlenin - mi mal, pawl leh kohhran chu ‘Thlarau Thianghlima baptis’ an lo ni ta thin a ni (Tirh19:5-6; 1Kor12:13).
iii) Krista Isuaa baptis:
Lal Isuaa inthuam, Isua thihna leh thawhlehna tawmpuitute chu ‘Krista Isuaa baptisma’ chang an lo ni thin (Rom6:3-4; Gal3:27).
iv) Chhum leh tuifinriata baptis emaw Mosia baptisma:
Isrel fate chu chum dingin Pathianin a hruai a, tuipui sen pawh a thiltihtheihnain a dai kai tir a, chu mi zarah chuan Mosia bel theiin an lo awm ta a. Israel mipui te chu ‘Mosiaah chuan Baptist-in’ an awm a, chutianga an awm theihna chu chum leh tui hmanga Pathian inpuanna kha a ni (1Kor10:2).
v) Mitthi pual baptisma:
Bible hrilhfiahtu thenkhatin an tarlan danin - ringtu hmasate zingah; an laichin ringtu ni lova thi emaw baptisma chang lova thi an awmin, an laichinte thlarau chuan malsawmna eng emaw a chang theiin an ring a, chung mite tan chuan baptisma an chan sak thin a ni awm e. He baptisma hi Paula zirtirnaah a awm lova, mitthi thawhleh thu a sawinaah - chutianga baptisma changte chu ‘mitthi thawh lehna a awm si loh chuan in baptisma chan hi eng tihna mah a ni lovang’ tiin thawh lehna thu a dik zia a tarlanna lamah ‘mitthi pual baptisma’ hi a tarlang tel mai niin a lang (1Kor15:29).
Tarlan tawh angin entirna (symbolic) anga thil dang nen a sawi zawmin baptisma chungchang thu a sawi te hian ‘tuia hnim pil’ chauh a kawk lova; a zirtirnaa baptisma-in a entir chu;
a) Ringtu (Tirh22;16).
b) Kristaa inthuam (Gal3:27).
c) Krista nena inzawm, inlaichin, inpumkhat (Rom6:3-5; Eph4:5).
d) Krista hnen emaw a ruala phum (Kol2:12).
e) Nunna thara awmna (Rom6:4) te a kawk a ni.
4. LALPA ZANRIAH:
Lalpa zanriah chungchang thu hi 1Kor10:16-17 leh 11:17-34-ah te kan hmu a. Heng atang hian Lalpa zanriah nihna te, a awmzia leh a entir te kan hre thei a, chungte chu;
i) Lalpa zanriah chu – Isua taksa leh thisen mi dangte tana hlan leh pek atanga lo awm leh buatsaih a ni:
Isua taksa chu chhangin a entir a, Isua thisen chu uain-in. Mihring tana a taksa leh thisen aia hlu leh pawimawh zawk a awm thei tawh lo vang. Chu chu Isuan mi dangte tan a hlan a. Tichuan, a entirna - chhang leh uain ringtute chan tur chu, “Mi hriat reng nan hei hi lo ti thin rawh u” (1Kor11:23-25) a tih angin, ringtu pung khawmte chuan kan changho ta thin a ni.
ii) Lalpa zanriah chu – Thlarauva inpawlna a ni:
Paula chuan, “Keini mi tamtak hi chhang tlang khat; taksa pumkhat kan ni, kan zain chhang tlang khat ami kan chang theuh si a” a ti a (1Kor10:17). Hei hian Lalpa zanriah hmanga inpawlhona (fellowship-koinonia) lo piang a tarlang a. Chu inpawlna lo piang chu ‘chung lam hawi inpawlna’ (vertical fellowship) leh ‘phei zawng inpawlna’ (horizontal fellowship) tiin a vuah theih a. He inpawlnaah hian ‘mihring leh mihring’ inpawlna ai mahin; ‘mihring leh Lalpa’ inpawlna chu a lansarh zawk avangin he inpawlnaah hian Lalpa chu Thlarauvin a tel ngei tih pawh a chiang a ni.
iii) Lalpa zanriah chu - Isua hnen atanga chhuak ngei leh a thupek anga tih a ni:
“Ka thu hrilh chhawn che u kha Pathian hnen ata ka hmuh asin” (1Kor11:23) Paulan a ti a. Tunhmaa Lalpa zanriah a lo kilpui thin dan leh a zirtirna chu ama tihchhuah mai ni lovin, Pathian hnen ata a dawn ngei leh chu mi ang zela zirtir a nih thu a tarlang a ni. Zirtir sawm pahnihte (12) zingah a tel ve loh avang leh Isua huna Paula hi a la lan loh avangin; a thu dawn dan hi - tawngkaa thu an inhlan chhawn dan hmanga (oral tradition) a dawn a nih a rinawm.
iv) Lalpa zanriah kan kil hian - a thupek kan awihin, kan zawm tihna a ni:
“Mi hriat reng nan hei hi lo ti thin rawh u” (1Kor11:24,25) tih hi Isua tawngkam ngei Paulan a dawn chhawn a ni. Chuvangchuan, Lalpa zanriah kan kil hian – a thupek kan awihin, kan zawm thihna a ni.
v) Lalpa zanriah chu - khunkhan taka kil tur a ni:
Bible hrilhfiahtu thenkhatin an tarlan danin Korinth kohhran te hian Lalpa zanriah hi vantlang ruai hnu lawkah a chhunzawm nan an kilho thin a ni awm e. Chu chuan an zingah – inthenna te, rin hranna te, uain ruihna te awm tirin, mi thenkhat puar taka an awm tawh laiin ei tur nei ve lo mi thenkhat erawh riltamin a awm tir bawk a. Chuvangchuan Lalpa zanriah chu a nih dan tur ang taka khunkhanin an kilho thei thin lo a ni. He tiang anga tih hi Paulan rem a ti lova; khunkhan taka ti turin a zirtir a ni (1Kor11:27-34).
vi) Lalpa zanriah chu – khawvel thil nen chawhpawlh loh tur a ni:
Paula hian Lalpa zanriah chu khawvel thil nen chawhpawlh a rem ti lo. “Lalpa no leh ramhuai no in in kawp thei lo vang; Lalpa dawhkana mi leh ramhuai dawhkana mi in ei kawp thei hek lovang” (1Kor10:21) a ti a. Tin, vantlang ruai nena an chawhpawlh thin avangin a khap a (1Kor11:22). Ruai avang chuan ‘In tan Lalpa zanriah ei rual a ni love, thenkhatin zanriahte in ei hmasa a; tichuan mi pakhat a riltam laiin, thenkhat an lo rui bawk a’ (1Kor11:20) a ti a. He tiang harsatna hi a thlen ai chuan ‘mahni in lamah ei mai rawh se’ (1Kor11:34) a ti hial a. Zahawm lo taka khawvel thil dang nen Lalpa zanriah chawhpawlh hi rem a ti lo a ni.
vii) Lalpa zanriah chuan - Pathian leh a mite inlaichinna thuk tak a entir.
Paula chuan, “Chu chhang chu in ei a, no chu in in apiangin, a lo kal leh hma loh zawng Lalpa thihna chu in entir thin a ni si a” (1Kor11:26) a ti a. He thu atang hian – Lalpa a lo kal leh ngei dawn tih te, a lo kal leh hma lohva ringtute tih tur te, aiawhtu dinhmuna ding chunga Lalpa thihna an puan tur thute kan hmu a. Hei hian Pathian leh a mite inkara inlaichinna thuk tak awm chu a tarlang tel a ni.
5. KHAWIKHAWMNA:
i) Ringtu hmasate an lo pian tharin emaw ringtu an lo niha a zuitu thil chhinchhiahtlak tak awm thin chu baptisma hi a ni. Chanchin Tha an dawng a, an ring a, an nun tih danglamin a lo awm a, tichuan baptisma an chang thin.
ii) Paula hian baptisma hi rawngbawl chhan berah a hmang lo. Ngai pawimawh lovin, pumpelhna a zawng thin tihna erawh a ni lo.
iii) A lehkhathawnahte hian ‘tui-a baptis’ chungchang thu tlang taka a tarlanna a tam lo hle. Baptis chungchang kan hmuhte chu – Baptisma, Thlarau Thianghlima baptis, Krista Isuaa baptis, chum leh tuifinriata baptis emaw Mosia baptisma, Mitthi pual baptisma te an ni.
iv) Entirna (symbolic) anga thil dang nen a sawi zawmna baptisma hian ‘tuia hnim pil’ chauh a kawk lova. Baptisma a zirtirin a entirte chu; ringtu, Kristaa inthuam, Krista nena inzawm, inlaichin, inpumkhat, Krista hnen emaw a ruala phum, nunna thara awmna te a ni.
v) Lalpa zanriah chungchang thu hi - 1Kor10:16-17 leh 11:17-34-ahte kan hmu a, chung atang chuan a nihna te, a awmzia leh a entir eng emaw zat kan hmu thei a ni (en let ni se).
SAWIHO TUR:
Lalpa zanriah sacrament hi bial leh tualchhung kohhran thenkhatin an buatsaih zin laiin thenkhat chuan kum khatah vawi hnih-thum (2-3) emaw chauh kan buatsaih a. Buatsaih zin leh khat - thatna leh that lohna sawiho ni se.
ZIRLAI PUITU:
Ringtu (Tirh22;16): Tirh22;16-ah hian baptisma chu ‘sual tlenfaina’ emaw tih a awl hle. Mahse chutiang rinna chu he lai thuin tarlan a tum lo. “I sualte tlengfai ta che” tih hmaah hian “A hming lam chungin baptisma chang la” tih a awm a, Baptisma aia la pawimawh zawk chu ‘a hming lam’ a ni. A hming lamtute hi – ringtu te (chhandam/sual tlenfaite) sawina a ni (Tirh9:14,21). Rom10:13-ah chuan, “Tupawh Lalpa hming lam apiangte chu chhandamin an awm ang” a ti a. ‘Lalpa hming lam’ chu ringtu ni tur emaw chhandamna chang tura mi malin thutlukna a siam dan leh a thiltih a ni. Baptisma chu chutianga ‘a hming lam’ ten an rinna an puan chhuahna a ni.
Vantlang ruai: Vantlang ruai hi ‘dawhkan inpawlhona’ (table fellowship) emaw, ‘inpawlhona chawhlui’ (fellowship meal) emaw, ‘Chang phel’ (breaking of the bread - chawhlui uain tel lo) tiin an vuah a. Paula chuan ‘Zanriah’ (1Kor21) tiin a vuah. Ringtu hmasate zingah a lar hle. Hetiang ‘ei leh in’ hun a lo thlenin mi thenkat chuan – chhang leh uain nen ‘ei in’ an ti a, mi rethei ei tur nei lo pawh an awm bawk a. Chutiang thil chuan ringtute zingah – inthenna (a nei leh nei lo, rethei leh hausa) a pian tir a, mi thenkhat ril a tam laiin thenkhat an lo rui hman bawk a (1Kor11:21). Chuvangchuan, Paula chuan, “Ei leh inna tur in in nei lovem ni? a nih loh leh, Pathian kohhranho in hmusitin, engmeh nei lote (mi rethi te) chu in mualpho em ni?” (1Kor11:22) a ti hial a. Chutiang ‘ei leh in’ chu Lalpa zanriah an kil hmain an ti thin a. Harsatna a thlen ai chuan, “A in lamah ei rawh se” (1Kor11:34) a ti hial a ni.
An puan tur: Mizo tawng bible-a, ‘Lalpa thihna chu in entir thin…’ tiha ‘entir’ hi a tawng bul lamah chuan ‘pung chhuak, puang zar’ tih a kawk a ni.