Monday 14 December 2020

CHRISTMAS INBUATSAIHNA THA BER

Note: He thuchah hi Kolkata Mizo Christian Service (CMCS), Kolkata Online Inkhawm Dt.13.12.20202-ah ka share tawh a. Fb-ah pawh ka dah a. Ka blog-ah hian kan dah ve leh a ni.


1. THUHMA
Kumin chu kristmas thuchah 3; 2 buatsaih sa, 1 buatsaih chawp ngai, neiin ka inhria a. Chung zinga 1 chu tawitea ziakin Fb wall-ah ka post tawh nghe nghe a. A dang 1, KRISTMAS INBUATSAIHNA THA BER tih chu vawiin Kolkata Mizo Christian Service (CMCS), Online inkhawmah ka share a. Chu mi vek chu ka han share leh dawn a ni.
 
Chhan hrang hrang avangin, he thupui hi ka thlang a. Ka thlan chhan, he thuchah thlang tura min turtute chu;
 
1. ‘Lalpan thuchhah thar min pek mial takah’ tiin, bible-a Christmas lam chanchin inziahna zawng zawng chhiar chhuah tumin ka chhiar a. Mt bung 2 bawr vel ka chhiar hian, chang dang kan hleithei lovin ka awm ta a. Chu chu he thuchah ka thlan chhan ber pakhat a ni.
 
2. Kan tunlai hun tawn mek hian, hma lam hun hmachhawn thiam lovin mi tam tak min siam a. Hmalam hun chiang lo (uncertainty of our near future) min pe a. Kristmas pawh eng tiang anga hmachhawn tur nge ni ang? Eng tin nge a hlawk thei ang berin kan hman ang? tih hrethiam lovin min awm tir a ni. Chuvang chuan ‘hlawk taka kristmas hmang tura inbuatsaih dan’ lam hi kan mamawh niin ka hria.
 
3. He thuchah hian Kristmas hman dan hlawk ber leh inchhirawm loh, min kawhhmuh ngeia ka rin avang leh ka beisei tlat avangin...
 
THUCHAH KHAIKHAWMTU & INNGHAHNA:
He thuchah ka share tur hian khaikhawmtu leh innghahna a nei a. Chu chu Mt.2:1-12 inkar thu hi a ni. KHAWCHHAK MI FINGTE CHANCHIN tiin a sawi theih bawk ang.
 
An chanchin atanga zir tur kan tarlan hmain, thuchah pumpui khuhhawnna atan, MI FINGTE CHANCHIN TAWI tarlang hmasa i la.
 
Mathaia hian ‘mi fingte chanchin a sawinaah hian’ thumal 1, a saptawngin ‘Magi’ tih a hmang a. chu chu kan hriat dan tlanglawn berin – mi fing emaw lal emaw sawina a ni.
 
A tawng bul lamah chuan - Latin tawng plural ‘magus’ niin, chu chu Grik tawng ‘Magos (s) – magoi (p) atanga lak lehchhawn a ni a. Chu thumal chu hmanlai lehchhawngah chuan – Persian puithiam, zorastrianism zuitute kohna a ni thin a. An ni ho hian vana arsi lam (astrology) an ngaihven thin avangin Magi ho chu – ‘arsi chanchin zirtu’ tiin an ko bawk thin a ni.
 
English translation tam takah hian ‘astrologers’ tia a lan ve avangin mi fingte sawina thumal hi kan sawi fiah ve hrim hrim a. KJV chuan ‘mi fingte’ tiin a letling fel et a. Kan bible-ahte pawh hian ‘mi fingte’ tia dah zel a nih avangin ‘mi fingte’ tih hi an chanchin kan sawi chhunzawm zel dan tur pawh a ni dawn a ni.
 
Kum zabi 8-na laia thuziak (history lam chanchin ziahna chronicle) ‘Excerpta Latina Barbari’ an tihah chuan ‘mi fingte’ hi 3 niin, an hmingte pawh tarlan an ni a: Chungte chu - Balthasar, Melchior, and Gaspar te an ni. Amaherawhchu he record hi ‘a nemnghehna awm lo’ a nih avangin, mi 3 an ni chiah em? tih zawhnate pawh a awm a. 
 
Tarlan tawh angin, Western tradition-in an hming 3 min hrilh avang leh, Isua hnena thilpek 3 an hlan avang khan, mi 3 anga ngaihna a awm a. Mahse, Roman Catacomb of Domitilla banga milem ziakah chuan mi 4 angin an thla hmuh tur a awm thung a; Catacomb of Peter and Marcellinus-ah chuan 2 chauh angin an ziak ve thung a; Syrian tradition-ah chuan mi fingte hi 12 lai angin hriat an ni thung. Chuvang chuan bible-in chiang taka a sawi loh avangin, ‘mi fing zat dik tak hi’ a hriat tak tak loh…tih kha duhtawk mai tur a ni.
 
KRISTMAS INBUATSAIHNA THA BER HMAIN - KRISTMAS INBUATSIAHNA THA LO.
Kristmas inbuatsaihna tha ber kan sawi hmain; Kristmas inbuatsaihna tha lo chanchin lo sawi hmasa I la.
 
Thil reng rengah hian ‘tha or, tha ber’ a awm chuan ‘a tha lo’ pawh a awm ngei thin a. Krismas inbuatsaihna tha lo chanchin chu mi fingte chanchin atang bawka hriat tur a awm avangin, ‘inbuatsaihna tha ber’ zir hmain, ‘inbuatsaihna tha lo’ hi kan tarlang hmasa dawn a ni.
 
Mt. 2:1-8 ah hian mi fingte chu - Jerusalem khuaah kalin, tute hnenah emaw, ‘Khawnge Judate lal lo piang chu…” an ti a. Chu chu lal leh Jerusalem mipuiten an hriatin ‘an mangang’ hle tih kan hria a ni.
 
Bung 2;9-ah hian ‘khaw chhak lama arsi an hmuh kha’ tia a inziah avangin, Jerusalem an luh hma, lal thar piang tur zawng tura an zin tan bawr vel hian ‘arsi hi an hmu tawh’ tih a chiang a. Tin, chu arsi chu ‘lal lo piang tur chhinchhiahna’ ang pawhin eng tin emaw taka ‘hriat lawkna’ an nei a ni(?) Chuvang chuan, Mt2:2-ah khan zawhna - “Khawnge Judate lal lo piang chu…?” (2:2) tih kha an siam a.
 
Amaherawhchu, ‘lal 1 paing tur, a chhinchhiahna arsi hmua an hriat’ khan an rilru a thunun ta lutuk a, chuvangchuan ‘lal lo piang’ chu – khawpui-ah emaw, hmun ropui leh changkang zawkah emaw, in ropui leh man tamah emaw, hmun hulum leh vantlang ngaiha thaah’ piang tura ngaihna an nei lian tlat a. Chuvang chuan Jerusalem-ah kalin, an zawn phah a. An zawn, an beisei lal piang tur hi – dinhmun hnuaihnung, hmun biru leh kilkhawr, mi hipna nei lo, thil/hmun langsar lo lam zawka zawn hmuh chi a ni tih hi an ring phak lo reng reng a ni.
 
Hei hi zofate kum tin buaina 1 a ni a. Kan thinlunga Pathian tihna duhawm tak awm hian, Kristmas a lo thlen apiangin ‘Isua chibai buk turin’ min (kai)hruai a. Amaherawhchu, chibai kan buk tuma hi ‘kan rin aia a tlawm si avangin’ kan approach dan hi a fuh lo leh thin a. Inbuatsaihna dik lo lamah min hnuk lut leh thin a ni.
 
KRISTMAS INBUATSAIHNA THA BER
Chu tianga ti fuh lo fo thin kan nih chuan, Isua chibai bukna dik nei tura ‘kristmas inbuatsaihna tha ber’ chu eng ni ta? Eng tin nge chu tiang chu kan neih theih ang?
 
Mi fingte chanchin atang bawkin 'inbuatsaina tha ber' chanchin hi hai chhuah tur a awm a. Chu chu worship order azawnga worship order tha ber’; Covid pandemic avanga kan hun khirh tawn mek nena inchawih, relevant lutuk a ni a; ‘chibai bukna dik nei tura worship model tha ber’ tiin ka vuah hial a ni;
 
Mt.2;10-11 lo en I la.
 
1. V10 : Tin, Arsi chu an hmuhin an hlim nasa em em a… Asi chu Isua entirna emaw aiawhtu a ni. Isua, chibai kan buk tur ber hmu lian ber chunga chet lak hi a sual thei lo tih hei hian a entir kan ti thei ang.
 
2. V11a : TIN, IN CHHUNGAH AN VA LUT A… 
Kan tunlai hun tawn mek nen hian he lai thu hi a va inchawih tehlul em. “I pindan chhung rilah lut la, I kawng khar la, a Pa a ruka awm hnenah chuan tawngtai rawh…(Mt6:6)-a kan hmu ang deuh kha a ni a.
 
Amaherawhchu keini erawh chuan - hmun chunglang leh langsar, ualau, vantlang ngaiha tha leh ‘awm ang’ ringawt kan (rilruin) tinzawn thin a. Mahse, chutiang hmunah chuan ‘a ruka awm-a’ hi kan hmu fuh hlei-thei lo thin a ni.
 
Chuvang chuan kan hun tawn mek hian ‘in chhungkhur luh chilh emaw inkharkhip emaw, inkhunga Lalpa pawl keuh keuh emaw family focus’ zawnga kristmas hmang tura min lo kaihruai ta a nih pawhin, chu chu Pathian min beiseina/kohna kan chhan dan tur a ni ngei ang tih rinawm a ni.
 
3. V11b : A NU MARI HNENA NAUTE AWM CHU AN HMU…. 
Mi fing ten ‘naute hmu chunga’ chibai an buk khan, chibai bukna dikah chu chuan mi fingte kha a hruai lut a ni. 
 
Mi thenkhat chuan chibai kan buk tur bera hmu si lo hian Lalpa hi chibai buk kan tum thin a. Kan hmuh loh emaw, kan hmuh ngai loh chibai kan buk hian kan hlawhchham leh thin a lo ni. 
 
Kumin kristmas-ah hian Isua hmu chung ngeiin Christmas lo hmang la, Isua chibai lo buk ngei ang che.
 
4. V11c : AN BAWKKHUP A…. 
Bawkkhup hian – tlawmna, inpumpekna, inhlanna a entir a. Chibai kan buk Isua hian hmun tlawm ber thlang chungin a thilsiamte hi min zawn hmuh leh a tum a. 
 
Chuvang chuan amah zawng lettu emaw amaha beiseina neite chuan hmun sangah ni lo, hmun ropuiah ni lo, hmun & thil changkang ber ber lamah ni lo…hmun hnuaihnung leh hmun tlawm lama kan zawn emaw kan beisei a ngai a ni.
 
Inbunruak a, inphahhnuai a, a hmaah thingthi leh bawkkhup theite hmuh tura indah thin lal a nih avangin. Amah kan zawn leh beisei dan hi kan check ngun a ngai a ni.
 
5. V11d : CHIBAI AN BUK A… 
 Chibai buk hian awmze ril tak a neih bakah, ken tel dang tam tak a nei a. “A ropui leh phu em avanga mihringin Pathian hnena chawimawina sang ber, zahna thuk ber a hlan dan hi chibai buk a ni.” 
 
Miin chu tiang anga chibaibukna a hlan chuan – Pathian chu a lal leh a chunga roreltuah a pawm tihna a ni a. A lakah a rinawm dawn tihna a ni a; a pumin a lakah a inhlan tihna a ni bawk…chung chu Pathian chibaibukna dik a ni.
 
Chu tiang nena chibai buk chu kan lal hian a phu tehlul nen, keini erawh chuan lal a nih ang leh chibai bukna dik a phu angin chibai hi kan buk lo fo thin a. Lal lo pianga hi lal a nih ang leh a phu em avangin, a phu ang hian chibai I buk tak tak dawn ang u hmiang.
 
6. V11e : TIN, AN RO BAWMTE AN HAWNG A, A HNENAH CHUAN LAWMNA - RANGKACHAK TE, BERAW TE, MURATE AN PE A....
 Kristmas dik tak hi anihna takah chuan ‘hmangaihna atanga thilpek hlu tak pekina a hrin chhuah’ a ni.
Joh3;16-ah chu chu kan hmu. Kristmas hi ‘a thil neih hlu ber Isua, Pathianin a pek che atanga lo awm leh lo intan’ a ni. Chu thilpek chhanletna chu - mi fingte angin Isua ke bulah I dah ve thei tawh lo.
 
I LAWMNA THILPEK chu Isuan a hmangaihte – mi chanhai leh riangvai, baihvai zawk te, dam lo te, mi harsa leh dinhmun khirhkhan zawka awm mekte ke bulah I thlen thei thung a. Chu tianga I tih chuan, Isua ke bulah i thlen tihna a ni.
 
Lawmna thilpek nen tun tumah hian I lo pen chhuak thei a nih chuan - chu chuan chibai bukna dik leh nung a hring chhuak ang a, Krismas hman dan dik leh inchhirawm loh a pe ngei chein a rinawm.
 
TLIPNA:
 
Heng zawng zawng a thlen hnu hian, mi fingte chungah khan thil thleng dang 1 a la awm cheu a.
Chu chu – V12 'Heroda hnena kir leh lo turin an mangah hrilhin an awm' tih a ni. An lo zawh sual tawh kawng-ah ni tawh lovin, kawng dangah Pathianin a hruai haw ta a ni. Kawng thar an hriat ngai loh pawh a ni maithei? Mahse, chu kawng chu ‘kawng thar’ - Pathianin a kawhhmuh kawng a ni.
 
Chu tiang ang kawng zawh chu I chak emaw, I tuihalna a nih ngai chuan – Kristmas inbuatsaihna tha ber (best worship model for charismas celebration) kan tarlan takte hi zawm tum la, chu chuan ‘kristmas hman dan hriat reng tlak’ a pe ngei ang che tih a rinawm tlat a ni.
 
Lalpan malsawm che rawh se.
………………………………..

No comments:

Post a Comment

PATHIAN RAM