Sunday, 9 February 2025

ZIRLAI 4 NA : PAULA A PIANG THAR

Bible thu chiar tur: Tirhkohte9:1 -25.

Thuvawn : Chutichuan tunah zawng Krista Isuaa awmte tan chuan thiamloh chantirna reng a awm tawh lo. Krista Isuaa Nunna Thlarau dan chuan sualna leh thihna dan ata chu mi tichhuak tawh si a (Rom8:1-2).

1. THUHMAHRUAI:

He zirlaiah hian Paula pian thar dan chanchin chauh kan zir dawn lova, a pian thar lai leh a pian thar hnua thil thleng pawimawhte pawh tarlan kan tum ang. 


2. PAULA PIAN THAR THU:

Paula Pian thar thu hi Tirhkohte Thiltih bu leh hmun dangah thu ziak dan kal hmang inang vek lovin hmun thum (3); Tirh9:1- 22 te, Gal1:11-17 te, Phil3:4-17-ah tarlan a ni.  Tin, Tirhkohte Thiltih buah hian bung 9-ah leh bung dangah, a pian thar thu hi tarlanna a awm bawk (Tirh22:1-21; 26:2-23). A pian thar dan hi then thumin, bible thu ang diak diak ni lovin, thil thlen dan indawtin lo tarlang i la;

Then 1-na:

- Lunga an den hlum tak, Stephana kha Paulan a thih a remtihpui hnuin, Isua zirtirte chu vauin, thah a tum thu te pawh a chhak chhuak leh a.

- Puithiam lalber hnen atanga lehkha lain, an thu hmu leh an tirhna lehkha nen chuan (26:12) Isua hming lam apiang phuar tum leh manganna namen lo tak kohhrante chunga thlen tumin (9:14) Damaska khuaah kal a tum a.

- Damaska khua a thlen hma, kalkawnga a(n) kal lai chuan,  thawklehkhatan eng, van ata a lo eng ta phut a.

- Tichuan leiah an tlu a, Paula hnenah chuan ‘aw’ a lo thleng ta a.

- ‘Aw’ a hriat chuan tiduhdahtu a nih zia leh a tihduhdah chu Amah Isua ngei a nih thu chiang takin a hrilh a. Tin, ‘aw’ chuan, tho tur leh khuaa lut turin a hrilh a, a tihtur hrilhtu a la neih tur thu nen lam a hrilh a ni.

- Heng thil a thlen lai hian, a hnena kal vete chuan ‘eng’ chu an hmu a, a betu aw erawh an hriat loh avangin thil thleng awmzia hi an hrethiam lo. 

- Tichuan, lei ata a thawhleh hnuin, eng avangin Paula chuan engmah a hmu thei ta lova, kaih ngaiin a awm ta a. 

- Damaska khuaa an hruai hnu pawhin ni thum (3) zet khaw hmu lo leh engmah ei-in lovin a awm a. A tawngtai nasat bakah, hriatna danglam tak dawng hialin Pathian a dawr zui a ni (Tirh 9:11b – 12).


Then 2-na:

- Ni thum (3) zet khaw hmu lo leh Pathian biaa hun a hman mek laiin, Zirtir zinga pakhat Anania hnenah mumang angin Lalpa a inlar a. Paula awmna kawhhmuhin; ‘zawt chhuak a, mit varna a lo neih leh theihna tura a chunga kut nghat turin’ a ti a.

- Anania chuan Paula chanchin dik tak a hriat dan Lalpa a hrilh hnuin, Lalpa chuan Paula chunga thil lo la thleng tur a hrilh a. Hrilhlawkna a dawn ang chuan Paula chu a zawng chhuak ta a ni.

- Pathianin Paula chunga tih tur a tuk zawng zawng Ananian a tih hnuin Paula mit ata phuhlip ang a lo tla a, a mit chu a lo var leh ta a.

- Tichuan, Paula chuan baptisma a chang a, chaw a ei a, a lo chak tha leh ta a ni.


Then 3-na:

- Heng thil zawng zawng Paula chunga a thlen hnu hian, Damaska khuaa zirtirhote hnenah chuan ni engzat emaw lai a la awm chhunzawm a.

- Inkhawmna ina mite tih mangan tum khan, Isua chu Pathian fapa a nih zia thu a tlangaupui ta a.

- Ringtute a tihduhdah thin zia leh Damaskaa a kal chhan hriatpuitute chuan Paula nun inthlak ta chanchin an hriat chuan mak an ti hle a.

- Ani erawh chu a lo chak lehzual a. Isua chu krista a ni tak zet tih hrilhfiahin, Damaska khuaa Juda awmte chu a ti dang hiau thin.

- Ni rei tak hnuah chuan Judate chuan Paula chu tihhlum tumin an phiar ru a. Kulh kawngka tinahte chuan achhun azanin an chang a. Kulh tukverhah bawma thlak ngai hial khawpin dinhmun khirhkhan tak a hmachhawn a ni.


3. PAULA PIANTHAR THUA THIL CHHINCHHIAH TLAK ZUALTE:

i) A nunah Pathian a inpuang chhuak:

Damaska khua a thlen hmaa Paula chunga thil lo thleng langsar tak pahnih chu; i) Eng leh, ii) Aw a ni. Pathian hian mihring leh a thil siam dangte hnenah inpuan chhuah dan chi hrang hrang a nei a. A tirin mi zawng zawng hnenah ‘eng’ leh ‘aw’ a thleng vek lo. Pathian a inpuan chhuah tawhnaah thung chuan ‘mihringin a sawi chhuah rual loh’ emaw ‘thil thleng danglam’ a awm ngei thin a. Chutiang thil lo awm chuan hai rual lovin Pathian a inpuang chhuak a ni tih a tichiang thin. 


ii) A nun thlak danglamin a awm a, thil dik lo a tih thinte pawh a bansan:

Pathian hnen ata lo chhuak ‘Eng’ leh ‘Aw’ a chunga lo thleng chuan Paula nunah danglamna a thlen chawpchilh nghal a. Thil dik lo, Pathian duh loh zawng a tih thin, a tih mek leh tih a tum chu tawp sanin, a nun thlak danglamin a awm a ni. Damaska khuaa a kal chhan chu; a) Isua hming kalh lama a thiltihte tih chhunzawm a tum, b) Inkhawmna in zawng zawnga mite hnenah Puithiam lal ber lehkha pek a tum, c) Kawngah ringtu tupawh a hmuh chuan hmeichhia leh mipa thliar lovin phuar chungin hrem atan Jerusalemah hruai a tum bawk. 

Mahse, heng a thil tum zawng zawng hi bansanin, mahni inbuaipui leh mi dang buaipui ngai hialin a awm ta zawk a. Chaw pawh ei lovin, tawngtaiin a hun a hmang a. A chungah hian simna leh nun inthlakthlengna a thleng takzet a ni.


iii) Pathian bia leh pawlin a hun a hmang chhunzawm:

Lei ata a thawh hnuin a mitin khua a hmu thei lo va. Damaska khuaah a thian ten kaiin, an hruai lut a. “Ni thum khaw hmu lovin a awm a. Engmah a eiin a in lo” (Tirh 9:9). Tin, Anania leh Lalpa an indawr laiin, “Ngai teh, a tawngtai mek a ni” tiin Tirh 9:11-ah kan hmu. 

Paula hian a chunga thil thleng hi a la thutak hle a. A nuna thil thleng mekah hian amamawh chhanna  chu ‘thil dangah’ ni lovin, Pathian hnenah zawngin Pathian a dawr a ni. Tin, hrilhlawkna awm tawh mahse (Tirh9:6b); chaw ngheiin, tawngtaiin, Pathian a pawl a, chu chu chu a hlawkpui hle a. A tawngtaina chuan Pathian chet tirin; Anania hnenah Pathian a inlar a, Ananaia chu Paula hnenah tirh a ni a, a chunga thil thleng tur pawh Pathianin a hmuh lawk tir a (Tirh9:10-12). A nuna thil danglam thleng hian Pathian be tur leh pawl turin Paula hi a khawih che takmeuh a ni.


iv) Thlarau Thianghlima a khah theihna tur ngaih pawimawh a ni:

Tirh9:17-ah chuan,  “Thlarau Thianghlim khata i awm theih nan, Lalpa i lo kalna kawnga i hnena inlar Isua khan mi rawn tir a ni” tiin kan hmu a. He mi thu avang hian  Paula hi Thlarau Thianghlima khatin a awm nghal mai lo. 

Damaska kawnga a thil tawn lai khan Pathian aw a hre ngei a, tin khaw hmu thei lova a awm lai pawhin Pathian hnen ata hriatna a dawng ngei tih kan hria. He tichung hian, Anania tawngkam leh Anania’n Paula a hmuh dan hi a dik a nih chuan; Paula hi Thlarau Thianghlima khat a la ni lo a tih a hriat a. Piantharna chang tawhte chunga Pathian thil tum erawh chu Thlarau Thianghlima chhun khah a ni. Chuvangchuan Pathianin Anania a tir chhan ber pawh; a) Paula mit varna tur leh, b) Thlarau Thuanghlim khata Paula a awm theih nan tih a ni. Thlarau Thianghlima khat tura tuihalna hi mi zawng zawngin an nei nghal lo a nih pawhin, mi piangthar tawh zawng zawngte chuan kan ngai pawimawh hle tur a ni tih hei hian min zirtir a ni.

v) Ringtu Baptisma a chang:

Isua Krista rin avanga miin a duhthlanna ngeia a rinna puan chhuah nana Pa leh fapa leh Thlarau Thianglim hminga, tuia hnim phuma, baptisma a chan dan hi ‘ringtu baptisma’ tiin a hrilhfiah theih ang. Paula baptisma chan pawh hi chutiang chu a ni a. A duhthlanna nen, Isua a rin fel tawh hnuin a chang ngei tih a chiang a. Chuvang chuan, ringtu hmasate hun ata tawh kohhranin a ngaih pawimawh em em baptisma, ringtu baptisma ngei Paula hian a chang tih a chiang a ni.   

vi) Pathian mite zingah a awm:

A nunin thil danglam tak a tawh hnu chuan, Paula thil tuipui, ngaihhlut zawng, a thil hmuh leh pawm dante a lo inthlak ta a. A thian kawm leh mi a pawl duhzawng te, a thu ngaihven leh ngaihthlak duhzawngte pawh a lo inthlak a. Tichuan, Damaska khuaa zirtir awmte hnenah ni engzat emaw a awm a, biak inah pawh Pathian chibai buk tur leh a thu tlangaupui turin a kal a (Tirh 9:19b-20). A tawi zawngin, a khawvel chu a inher danglam ta bawih mai a ni.

vii) Miin a nunah danglamna an hmu:

Paula thu hretu zawng zawngte chuan Paula awm dan leh thiltih hrang hrangte an hmuha an hriatin mak an ti a (Tirh 9:21). “He mi hi Jerusalem khaa he hming lamtute tiduhdah thin kha a ni lo vem ni? Chung mite chu puithiam lalte hnena phuar chunga hruai, a rawn kalchhan a nih kha” (Tirh 9:21) an ti a. Ani thung chuan, Isua chu Krista a ni tak zet thih hrilhfiahin, Damaska khuaa Juda awmte chu a tidang hial thin a (Tirh 9:22). Tin, a chipuite huat rawn tling khawpin a rinna - thlak danglama lo awm ta chu tanin a puangzar a, a tihduhdah thin lamah tangin, chu mi atan vek chuan thil zawng zawng chan huamin a pen chhuak ta a ni.

viii) Krista Thu hriatpuitu a lo ni ta:

“I thil hmuhte leh i hnena ka la inlarna tur thilte nen, chu mi rawngbawlah leh hretua siam tur chein i hnenah ka rawn inlar a nih hi” (Tirh 26:16) tia Isuan Paula hnena a lo sawi tawh angin; Paula, Isua tiduhdahtu chu a thu hriatpuitu a lo ni ta. Thuhretu ni turin Paula hian che chhuakin bul a tan a, a puang a, a tan a, a thawk a, a nun danin a lan tir a, a tuar a, a rinawm bawk. Thuhretu a nihna chu hmun tin leh chi tin; fianrial-ah leh mi tam tak zingah, mi lian leh mite zingah, a chipui leh Jentaile zingah pawh a tarlang zel a ni. 

4. KHAIKHAWMNA:

i) Paula nunah Pathian a inpuang chhuak a. Chu chuan chung lam emaw Pathian hrin a nihna a nemnghet a ni.

ii) Thil dik lo a tihte ban sanin, a nun thlak danglamin a awm a. Chu chu simna leh simna avanga nun danglamna a tih theih.

iii) A nuna danglamna thleng hian Pathian be tur leh pawl turin Paula hi a khawih che tel tih kan hria.

iv) Kan thlarau nun venpuitu leh tanpuitu atana Pathian min pekte zingah hian ‘Amah tih tlattu emaw a inpuan thinnate’ thurawn leh kaihruaina hi a a hlawkin a him ber thin.

v) Thlarau Thianghlima a mite chhun khah hi Pathianin a ngai pawimawh takzet a. Mi piang thar tawh zawng zawngte pawhin kan ngai pawimawh tur a ni.

vi) Paula hian ringtu baptisma a chang a. Ringtu hmasate hun ata tawh kohhranin a ngaih pawimawh em em baptisma hi a duhthlanna nen, Isua a rin fel tawh hnuin a chang ngei tih kan hria.

vii) A nuna danglamna a thlen hnuin; Paula thil tuipui te, ngaihhlut zawng te, a thil hmuh leh pawm dan te a lo inthlak a. A piantharna chuan Pathian mite zinga ngampatna nun a pe a ni. 

viii) Miin a nunah danglamna an hmu a, danglam ngam ringtu a ni.

ix) Krista Thu hriatpuitu a ni a. A tihduhdah thin Isua tana nung thin ni.


SAWIHO TUR:

Tunlai ringtute pian tharna hi kan insawisel sak tawn fo niin a lang. Enge a chhan ni ang? Pian tharna kalpui dan tha zawk a awm thei em?


ZIRLAI PUITU:

Damaska: Damaska khaw hming hi bible-ah vawi 55 a lang. Jerusalem atangin mel 135.6 (218km) vela hla a ni. Tunah chuan Siria ram khawpui ber a ni. Rom lal ber Tiberious-a chu AD 37-ah a thi a, a thih hma leh a hnua Rom lal ni ta Kaligula rorel laiin, AD 36 – 40 inkar bawr velah - lal Areta thih thu leh a thih hmaa Damaska awptu a nih thu record-ah a awm a. Heng hun lai hian Juda mi Damaska-a cheng mi tam tak an awm a. Tin, lal Aretan Damaska a awp hun chhung hian Paula hi a piang thar ngei niin a lang a, tichuan ‘a pianthar hun hi AD 40 hma lam (34-40) a ni ang’ tih rin theihin a awm ta a ni.

Eng : Tirh 9:7-ah chuan, “Aw zawng an hre na a, nimahsela tumah an hmu si lo va” tiin kan hmu a. Amaherawhchu, Paula tawngkam ngei tih theih, Tirh 22:9-ah chuan, “Ka thiante chuan eng chu an hmu na a, mi betu aw erawh chu an hre lo” tiin tarlan a ni. Chuvang chuan Tirh22:9-a inziak ang zawkin thil thlen dan indawt-ah ‘eng’ hi tarlan zawk a ni.

(Thu belh: Tirh 9:7 leh Tirh 22:9 hi thil thleng thuhmuna ngaih mahse record dan inang hauh si lo an ni. 9;7-ah “Aw zawng an hre naa….” A tih laiin; 22:9-ah thung chuan, “…Aw erawh chu an hre lo” a ti thung a. He mi chungchangah hian zawhna a awm nual sa avangin ka lo chhan tawh dan hi a ngai angiin ka han dah belh a ni.

Heng pahnihah hian a enge dik zawk  hriat a ni lova, mahse Tirh 9:7  hi a ziaktu Luka'n ‘secondary source’ (mi thusawi a hriat chhawn) mila a ziah anga a lan avang leh, Tirh22:9 hi amah  Paula sawi ngei, ‘primary source’ (a sawitu leh a tawngtu sawi ngei) anga a lan avangin; bible commentator tamtak chuan Tirh22:9 hi a rintlak zawkin an ring a. Chuvangchuan thu lakna hnar pahnih (9:7 & 22:9) rau rauah pawh - 22:9 zawk hi zirlaibu [p 21, para 2 (f) na]-ah pawh tarlan a ni ta zawk a ni.

Anania: Anania hi ‘Damaska khuaa zirtir zinga pakhat’ (Tirh 9:10) tiin leh; ‘Dan kawnga Pathian ngaihsak leh chuta Juda awmte zawng zawng hnena hmingtha’ (Tirh 22:12) tiin a chanchin kan hmu a. Thenkhat chuan Pathian inpuanna a nih avangin ‘zawlnei’ tiin an sawi bawk. Paula hnenah hian thu chi hrang hrang a sawi; i) Tirh22:;13, ii) Tirh 9:17, iii) Tirh22:14, iv) Tirh22:15,  v) Tirh 22:16 tihte a ni.

Eng leh Aw: Paulan  ‘eng’ a hmuh leh ‘aw’ a hriat hi a chiang em em a, chiang lo ruai emaw ngaihruat theih thil ang mai mai a ni lo. Eng, lo thleng hi tarlan dan a inang vek lo; i) Eng, van ata (Paula velin a lo thleng phut) Tirh9:3. ii) Van ata eng nasa tak (Paula velan a lo thleng phut) Tirh22:6. iii) Van ata eng eng emaw, ni eng aia eng zawk (Paula leh a kalpuite velah eng hmuh a ni) Tirh 26:13.

Aw, Paula hnena aw lo thlengin a sawi kan hriat theihte hengah hian kan hmu; i) Tirh9:4, ii) Tirh 9:5-6, iii) Tirh26:16, iv) Tirh26:17, v) Tirh26:18.

Baptisma: Baptisma chu Grik tawng ‘baptizo’ atanga lo kal a ni. A awmzia chu ‘hnim phum’ emaw ‘chiah pil’ tihna a ni. He hrilhfiahna hi miin tanchhan tha tawkah a ngai a nih chuan ‘Paula hian hnim phum ngeiin baptisma a chang’ tih inziak hi awm thlip thlep lo mahse, a thu bul awmzia avang hian ‘Paula hian hnim phumin baptisma a chang ngei’ (a ti duh tan) a tih theih.

No comments:

Post a Comment

ZIRLAI 8 NA: PAULA LEHKHATHAWN TE

  Bible thu chiar tur : 2Thessalonika3: 13-18; 2Korinth7:8-12; 2Timothea3:16 & 4:13. Thuvawn           : Chutichuan unaute u, ding ...