Sunday, 16 February 2025

ZIRLAI 5 NA: A PIAN THAR HNUA PAULA NUN BIH CHIANNA

 Bible thu chiar tur : Ephesi 3:7-11.

Thuvawn         : Krista hnenah khenbehin ka awm ta; nimahsela ka nung a ni; keimah erawh chu ka ni tawh lo, Krista chu keimaah a nung zawk a ni. Tin, tunah tisaa ka nung hi rinnaa nung ka ni, Pathian fapa, mi hmangaiha ka aia inpetu rinnaah chuan (Galatia 2:20-21).


1. THUHMAHRUAI: 

He zirlah hian a pian thar hnua Paula nun bih chianna kan tarlang ang. A pian thar hmaa a nihna danglam tak chanchin kan hre tawh a. A pian thar hnua a nun inthlak danglam tak mai hian Pathian chhandamna hlut zia leh ropui zia fiah takin a tarlang theiin a rinawm. 

2. A PIAN THAR HNUA PAULA NUN:

Pathian thiltihtheihnain Paula nun a thlak danglam nasat zia hi tar lan sen rual a ni lo. He tiang hian lo tarlang i la;

 

i) Krista bawih a lo ni ta:

A lehkhathawn hmanga amah a inhriattirin, Paula hian thu hman uar tak a nei a, chungte chu; ‘tirhkoh’ tih leh, ‘bawih’ tih a ni. ‘Paula, Isua Krista bawih’ tiin Rom mite hnenah pawh a inhriattir a (Rom 1:1). 

Tunhmaa a lo tihduhdah thin Isua ‘lamtang’ mai pawh ni lovin, a bawihah a intulut a. Bawih chuan neitu a nei a, a neitu thu anga a awm a tul a, a neitu duh zawng ngaichangin a lakah inphahhnuai taka a awm a tul thin a. ‘Krista Isua bawih’ tih tawngkam Paulan a hmang hian; Isua nena an inlaichinna leh Isua laka a rilru put dan a tarlang a. A nun pumpui neitu leh a chunga roreltu chu Isua a ni a, a duhzawng tih leh a lawmna thlen pawh a thupui a lo ni ta a ni. “Nazaret Isua hming kalh lamin thil tam tak ti i la thain ka ring thin a” (Tirh 26:8) titu leh, “Hmanah chuan tisa leh rilru duhzawng tiin, kan tisa chaknate angina kan awm vek a…” (Eph 2:3) titu khan, “Krista bawih anga thinlunga Pathian duhzawng ti zawkin…” tih rilru a lo pu ta a ni.


ii) Amah avangin mi ten Pathian an chawimawi: 

Gal1:23-ah chuan, ‘rinna a tihkhawloh thin chu Paulan a hril ta zawk’ tih thu ringtu ten an lo hritin; “Pathian an chawimawi ta a” tih thu kan hmu a. Tun hma chuan amah avangin mi tam tak  tih manganin an awm thin a, tih duhdah leh vuak pawh an tuar a, phuarin an awm a, tan inah pawh tan tirin an awm bawk thin. Heng bakah hian, hlau leh ralti reng renga an awm tum pawh a tam hlein a rinawm. 

Pathian chhandamna ropui tak lo thlengin Paula nun a tih danglam achinah chuan amah avang vekin mi ten Pathian an chawimawi ve ta thung a. Pathian hnathawh ropui tak avanga nun inthlakthleng danglamnain Pathian chawimawi tir hial khawpa mite a khawih che thei hi danglamna duhawm tak a ni. A pian thar hnua a hun kal zel kan chhui kir phei chuan; Pathian an chawimawi theihna tura mi sang tam takte Krista ke bula hruaitu, a tihduhdah Isua hmanraw ropui ber zinga mi a nih dan a hriat theih a ni.  


iii) Krista tana nung a ni:

Tunhma chuan Paula chu Dan lama pharisai, Dan thua felna lama sawiselbo a ni (Phil3:6). Thlahtute thurochhiah chunga thahnem ngai em em a ni a. Judate sakhaw biak dan kawngah pawh a chite zinga a rualpui tam takte lehpeltu a ni (Gal1:14). Juda-ho sakhaw biak dan leh nun phung (Judaism) humhalh kawnga thahnem ngai em em, chu mi avanga Chanchin Tha namen lova do daltu a ni bawk. A tawi zawngin; ama tan, an chhungkua tan, ram leh hnam tan, a sakhaw thurin tana a nun pumpui hmang leh, hlawkna tur nia a hriat ang pianga nung thin mi a ni. 

Amaherawhchu, a hnena inlar Isua avang chuan a nun chu tih danglamin a lo awm ta a. “Krista hnenah khenbehin ka awm ta; nimahsela ka nung a ni; keimah erawh ka ni tawh lo, Krista chu keimahah a nung zawk a ni” (Gal 2:20) a ti ta a. A tana hlawkna tur apiangte pawh Krista avangin channaah a ruat a, hnawmhneah a ngai a (Phil 4:8). “Kei atan zawng nun hi Krista a ni” (Phil 1:21) tiin, “Kan nun chuan Lalpa tan kan nung a; kan thih pawhin Lalpa tan kan thi a ni si a; chuvangin kan nun pawhin, kan thih pawhin, Lalpa ta kan ni” (Rom 14: 8) a ti bawk a. Atheni khuaa thu a hril tuma a sawi angin a nun pumpui chu ‘Krista Isua avanga nung, che, leh awm’ (Tirh 17:28) a lo ni ta ni. 

Krista tana nung chu; nun laipui bera Isua dahtu nun a ni a, mahni inphatsan nun a ni a, inngaitlawm nun a ni a, mite rawngbawlsak nun a ni a, tawngtai leh Pathian fak nun a ni a, fel taka ti thin nun, taima nun, rinawm nun, Pathian tilawm nun, kraws pu nun , adt a ni. Heng zawng zawng hi Paulan Krista tana nun a hman dan a lo ni ta a ni.


iv) A hnenah Lalpa a inpuang thin:

Mi piangthar tawh Pathian nena inlaichinna nei tha leh tha lote danglamna pakhat chu; inlaichinna nei thate nunah chuan Lalpa a inpuang fo thin tih hi a ni. Hei hi ‘khawvel mite leh Pathian mite danglamna’ ti pawhin a sawi theih. 

Inlaichinna tha tak Pathian leh Paula inkarah pawh a awm thin tih tichiangtu chu ‘Paula hnenah hian kawng tam takin Pathian a inpuang thin’ tih hi a ni. Van thumna leh Paradis meuhvah lak chhoh a ni a (2Kor12:2-4); a hnena Pathian inpuan dan hi lehkha phek tawiteah tarlan sen rual a ni lo. 


v) Mi entawn tlak leh nun tam nei a ni:

Mi thianghlimte chunga a thil tihsual nasa tak vanga a chanchin an sawi thin, ringtu tam takin a chanchin an hriat ringawt atanga a ruka an tih, Paula chu - Isua nen an intawn tik atang chuan; mi entawn tlak leh, entawn tlak ni tura tan la fo thin a lo ni ta a ni. 

Entawn tlak a nih zia tilang a, amah entawn tura fuihna huai taka sawi thin mi a ni. Entir nan; “Mi zirtute ni rawh u.” (1Kor 11:1). “Entawn tur keini min nei.” (Phil 3:17). “Ka awm dan zirtute lo ni hlawm rawh u.” (Phil 3:17). “Nangnin min zirna turin in mi entawn atan kan insiam zawk a ni.” (2The 3:9). “Chhandam mekahte leh boral mekahte chuan Pathian tan Krista rimtui kan ni si a.” (2 Kor 2:15). “In thil zir te, in thil pawm te, in thil hriat te, keimaha in hmuhte pawh kha, khang ang khan ti thin ang che u.” (Phil 4:9) tiin.

Heng bakah hian, Paula chu nun tam nei mi a ni a. Amah insawi danin; tlawm taka awm dan a thiam a, hausaa awm dan a thiam a, tlai leh riltama awm dan a thiam a, hausa leh tlachhama awm dan thuruk pawh a hria a (Phil 4:12). Mi tam leh zual a lakluh theih nan mi zawng zawng bawihah a insiam thin a. Juda te, Dan hnuai awm te, dan nei lo te, chak lo te a lakluh theih nan Juda mi angin, Dan hnuaia awm angin, dan nei lo angin, chak lo angin a awm thiam bawk thin a ni (1Kor9:19-22). 


vi) Hrehawmna leh tuarna nasa tak hmachhawn thin a ni: 

Paula chungah hian chung lam hrin nihna leh tuarnate hi a rualin a thleng ta mai em ni tih turin, “Ka hming avangin hrehawm engtia nasa nge a tuar tur amah ka la hriattir dawn a ni” (Tirh 9:16) tih chu Anania hnena Paula tana thu lo thleng a ni. A pian thar hnu lawk atang chuan a nunah tuarna lo thlengin; Judate chu amah tihhlum tumin an inrawn a, kulh tukverha thlak ngaiin a awm hial a ni (Tirh9:23-25). 

Heng lo hi tuarna leh rehawmna tam tak a tawk a; thawhrimna nasa tak te, tan ina tan te, thi lek leka Judate leh Rom mite laka vuakna hleihluak tak te, tin; lunga den, lawng chhiatna vawi thum, zan khat leh ni khat tuifinriata awm, khaw kar kawng zinna hahthlak, luite laka hlauhawmna, suamhmangte laka hlauhawmna, a chipuite laka hlauhawmna, Jentailte laka hlauhawmna, khawpuia hlauhawmna, thlalera hlauhawmna, tuifinriata hlauhawmna, unau lerte zinga hlauhawmna, thawhhahna leh thawhrimna, vawi tam tak mut hilh theih lohna, riltam leh tuihalna, chaw ei tur neih lohna, khawsik, saruaka awmna, kohhran a ngaihtuahna leh chu mi avanga delhtu (2 Kor 11:23-28) leh, tuarna dang tam tak (2 Kor 1:8-10; 4:8-12) a tuar bawk. Hrehawmna leh tuarna avangin Paula hi a hnung tawlhin a tlawm ngai lo a ni. 


vii) Mi belhchian dawl a ni:

Profesor F.F. Bruce chuan, “Mihringte chanchin chhui zui theih zingah Paula tluka belhchian dawl an vang hle ang” a ti a. Hman lai kristian Gnostic-ho thu ziak ‘Nomad’ an tihah pawh, “Kan chhandamtu tih lovah chuan, mihring tana hlawkna thlen nasa bertu chu Paula a ni” tiin Paula fakna a awm. 

2Kor6:3-10-ah chuan, “Kan rawngbawl hna hi an dem lohna turin… Pathian rawngbawltute angin engkimah mi mit tlungin kan awm zawk thin” tiin, mi mit tlunga a awm thinna kawng sawm pariat (18) a tarlang a, chungte chu; nasa taka chhelnaah te, hrehawmnaah te, neksawrnaah te, hnawhchepnaah te, vuaknaah te, lung in tannaah te, buainaah te, thawhrimnaah te, mutmawhnaah te, chaw ngheinaah te, thianghlimnaah te, hriatnaah te, dawhtheihnaah te, ngilneihnaah te, Thalarau Thianghlimah te, hmangaihna tak takah te, thutak thuah te, Pathian thiltihtheihnaahte… tih a ni. Mi belhchian dawl a nih theih nan, “…tuman min dem lohna turin kan fimkhur a, Lalpa ngaih chauhvah ni lovin mihring ngaih pawha thil mawi kan ngaihtuah lawk thin” (2Kor 8:20-21) a ti hial a ni.


3. KHAIKHAWMNA:

Heng a chunga kan tar lante bakah hian; rim taka thawk thin a nihna te (Kol1:29; 1Thess2:9; 2Thess3:8; 1Tim4:10), lawm thin, Pathian chawimawi thin a nihna te (2Kor12:10; Tirh 16:25), chunglam thiltihtheihna rinchhan mi a nihna te (2Kor10:4), Chanchin Tha chhuang leh nunpui tlattu a nih zia te (Rom1:16), Kohhran vei, humhalh leh thutaka chawmtu a nih zia te (2Kor11:28-29), mi dangte Krista ke bula hruaitu a nih dan te, Thlarau lam Pa nih a tlin zia te, adt leh a dang tam tak a awm a, tarlan sen rual a ni lo.

Kan zir tawh atangin a khaikhawmna lo siam i la;

i) A pian thar hnuin Paula chu Krista bawih a lo ni ta a. A nun pumpui neitu leh a chunga roreltu chu Isua niin, a duhzawng tih sak leh a lawmna thlen chu a thupui ber a ni.

ii) Amah avangin mi ten Pathian an chawimawi a. Pathian hnathawh ropui tak avanga a nun inthlakthleng danglamna chuan Pathian chawimawi tir hial khawpin mite a khawih che thin. 

iii) A tunhma nun chu; mani tan, chhungkua tan, ram leh hnam tan, a sakhaw thurin leh a hlawkna tur nia a hriat apiang anga nun a ni. Kirsta nen an intawh achinah erawh chuan chung chu thlak danglamin a lo awm ta a; Krista Isua avang chauha nung, che, leh awm (Tirh 17:28) a lo ni ta ni. 

iv) A pian thar hnuin a nunah kawng hrang hrangin, vawi tam Pathian a inpuang a. Chu chuan Pathian nena an inlaichinna that zia a tarlang a. Pathian inpuanna nun nei turin Pathian a hnaih reng tihna a ni a. Pathian duh zawng leh a lawmzawng tiin amah pawh a awm reng thin tihna a ni.

v) Mite entawn tlak leh nun tam nei mi a ni a. Chu nun chu Thlarau Thianghlim zara amaha duhna leh tumna lian tak avanga lo awm; mahni inhnek thin, taksa tichhel thin, a thuhnuaia mahni indah thin a ni (1Kor 9:26-27).

vi) Hrehawmna leh tuarna namen lo pal tlang thin mi, chutiang avanga hnung tawlh leh tlawm ngai lo mi a ni.

vii) Mi belhchian dawl, mi mit tlunga awm tum thin mi a ni.


SAWI HO TUR: 

‘A Pian thar hnua Paula nun bih chianna’ hi tehna atana hmangin; tunlai mi Paiangtharte nuna tlakchham awm nia kan hriatte sawiho ni se.


ZIRLAI PUITU:


Tirhkoh: Tirhkoh (apostle) tih tawngkam leh nihna hi kawng hrang hrangin hmanna a awm a. Chung zinga pahnih chu; i) Vuahchawp (non-technical): Entirna; Tita leh a thian chu ‘kohhran-ho pawlte tirhkoh’ tia sawi an ni a (IIKor8:23). Tin, Epaphrodita chu ‘ka sipai pui leh in tirhkoh’ tiin Paulan a ko bawk (Phil2:25). An hnathawh emaw thil tih azira mi thenkhatin nihna zahawm nia an ngaih an invuah chawp emaw mi dangin an vuah chawp hi a ni. ii) Zahawm (solemn): He tiang tirhkoh hi chu mihring invuah chawp tirhkoh mai ni lo, a tirtu leh kotu pawh Pathian ngei tih hai rual loh, chunglam kohna dawng leh tirtu nei ngeite an ni. He tiang hi Paula tirhkoha a inchhal dan a ni (Gal1:1; Eph1:1; Kol1:1). ‘Pathian emaw Isua Krista tirhkoh’ a inti kher thin.

Bawih: Saptawng bible lehlin thenkhatah chuan ‘servant’ (chhiahhlawh) tiin dah a ni. A tawng bul lamah chuan ‘daulos’ (dao-los) a ni a, chu chu ‘sal/bawih’ tihna a ni. Sal emaw bawih tih tawngkam leh nihna hian thil duhawm lo lam a kawh avangin, chhiahhlawh tia dah/lehlin fo a ni a, chhiahhlawh thumal hmanna bik ‘diakonia’ (dia-ko-nia) a awm avangin ‘daulos’ chu ‘sal/bawih’ tia lehlinin a tawng bul a phawk chhuak zawk a ni. Hmanlai chuan lal ber thu kengtu chu, thu a va thlenna hnena a inhriattirin, ‘lal ber bawih/chhiahhlawh…(chu mi chu)… ka ni e’ a inti thin a. A nihna takah chuan mi lian, mi ropui leh zahawm, lal khawnbawl hialte pawh a ni thin. ‘Bawih’ tawngkam hman a nih hian lal leh a aiawha tirh inkar emaw inlaichinna  thuk tak a tilang a ni.

Krista Isua hriatna (Hei hi ‘zirlai puitu’-ah a lo awm a, a chhan ka hre thei ta lo. Ka ziah tawh sa ka revise avanga ka paih leh tawh ‘thu hlawm’ thenkhat atangha lo awm a nih a rinawm. Thil dang atana a la tangkai takah ka paih hlen ta lo a ni): ‘Krista Isua hriatna’ hi thenkhat chuan ‘Isuan Paula a hriatna’ anga sawi an awm. Pathian inpuanna leh inlaichinna thuk tak avanga ‘Paulan Isua a hriatna’ a ni. Bung3:8-ah hian Grik tawng, ‘gnosis’ (naw-sis: knowledge - hriatna) a hman avangin hriat sual a awl hle a, chuvang chuan tunlai bible lehlin tam tak; Common English Bible (CEB); Complete Jewish Bible (CJB); English Standard Version (ESV); New American Standard Bible ( NASB); New English Translation (NET); New International Version (NIV); New Jerusalem Bible (NJB); New Revised Standard Bible (NRSV); Revised Standard Bible (RSV), adt te chuan ‘knowing’ (naw-ing: hriatna) an hmang zawk a. Gerald Hawthorne leh Ralph Martin-te chuan, hriat sual awm thei pumpelh nan ‘Philipi Hrilhfiahna Bu’ah chuan, ‘mimal’ (personal) belhin ‘mimal Krista Isua hriatna’ tiin an dah hial a ni. Amaherawhchu, he ‘mimal hriatna’  hi Isua/Pathian inpuan chhuahna avang chauha awm a ni.


Lakluh: Lakluh hi King James Verson (KJV) leh Webster Bible Translation (WBT)-ahte chuan ‘gain’ (hlawkna) tih thumal hman a nih laiin -  CEV, ESV, NIV, leh lehlin dangahte chuan ‘win’ (uin: hnehna) thumal hman a ni a. A awmzia chu; ‘hlawkna Paulan a chan theih nan emaw mi dang rilru a hneh theih nan’ kawng hrang hrangin Paula a intidanglam thin tihna mai a ni. 


Vuakna hleihluak tak: Mi an inkhin emaw inhnial buaina a awmin, a thiam lo zawk chu an bawhkhuh tir a, vawi sawmli (40) tling loin hruihrualin an vaw thin (Deu 25:1-3). Chutiang ang hremna chu Paula hian Judate lakah vawi nga (5) a tawng tawh a, ‘vawi khata vawi sawmli tling lo’ a nih chuan hruihruala vuak a tuar zawng zawng chu vuak za sawmkua panga 195 tihna a ni. Heng bakah hian vawi thum (3) tianga vuak a tawk a, tianga invuak hi Rom ho inhrem dan bik deuha sawi a ni.


Tuifinriata awm: Lawng chhiatna avangin miin tuifinriatah chhiatna a tawk a, lawng keh them emaw hmangin tuifawn karah tanpuitu a hmuh hma loh chuan a lo inham tang hram hram ang hi a ni.

Unau lerte: Unau lerte hi saptawng bible tam takah chuan ‘false brethren/believers’ tiin dah a ni. Ringtu anga insawi, ringtu tak ni si lo ho an ni.

No comments:

Post a Comment

ZIRLAI 8 NA: PAULA LEHKHATHAWN TE

  Bible thu chiar tur : 2Thessalonika3: 13-18; 2Korinth7:8-12; 2Timothea3:16 & 4:13. Thuvawn           : Chutichuan unaute u, ding ...