Sunday, 6 April 2025

NI PAWIMAWH 1 NA

 

(Tumkau Pathianni)

KRISTA INNGAIHTLAWMNA LEH A ROPUINA


Bible thu chiar tur Philippi2:1 -13.

Thuvawn          : Tin mihring anga lo awmin, a inngaitlawm a, thi khawp hiala thu zawmin a lo awm ta a, Kraws-a thihna ngei chu. (Philippi2:8).

1. THUHMAHRUAI: 

Vawiina kan thu zir tur hi ‘Krista inngaihtlawmna leh a ropuina’ tih a ni. Tumkau Pathianni a nih angin chu lam hawi thei tur chuan her rem hram kan tum ang. Pualan Isua a hriat dan leh Isua nihna a tarlan dan atangin bul kan tan ang a. Krista inngaihtlawmna leh ropuina chungchang thua a zirtirna te, Philippi miten a zirtirna dawngsawng se tih a duh dan leh a zirtir chhante tarlangin, Isua kan hriat danin nghawng a neih dan te pawh kan tarlang ang.

2. PAULAN ISUA A HRIAT DAN LEH ISUA NIHNA A TARLAN DAN:

Paula hian ‘Isua a hriat dan’ ang zelin Isua chungchang thu a sawi thin. Chung chu a lehkhathawnahte kawng hrang hrangin kan hmu a, entir nan - Isua chu; 

- Pathian ding lama awma min sawi saktu (Rom8:34) angin.

- Inremna siamtu (Rom5:1-2; Eph 2:13-32) angina.

- Ropuina Lalpa ( 1Kor2:8).

- Bawih chhuahtu (Gal5:1).

- Kohhran lu, mitthi zing ata piang hmasa ber (Kol1:18).

- Mi nung leh mithi ngaihtuahtu tur (2Tim4:1) tih leh a dang tamtak a awm.

A insawi angin Paula hi ‘Krista Isua hriatna ropui bik’ nei a ni a, chumi avang chuan thil zawng zawng a chan a. Chung thilte pawh chu hnawmhneah lek a ngai a (Phil3:8). A thil thlir dan te, a thil pawm dan te, Isua chunga a rilru put dan te, a thu zirtir te pawh a danglam vek a. Heng zawng zawng hi ‘hriatna ropui bik’ amaha awm vang ti i la a sual lovang.

Isua Krista a hriatna avanga  a nuna danglamna thleng ang chu, mi dangte chungah pawh a thleng ve thei tih hriain; Isua chanchin chu awmze nei takin a tarlang thin a. Chu chu Philippi mite hnena ‘Krista inngaihtlawmna leh a ropuina’ a zirtir chhan pawh a ni ang tih a rin theih. He mi chungchang thua a zirtirna hi chipchiar zawkin lo tarlang chhunzawm i la.

3. KRISTA INNGAIHTLAWMNA LEH A ROPIUNA:

Krista inngaihtlawmna leh a ropuina chungchang thua Philippi mite zirtir a tum dan te, a zirtirna dawngsawng tura a duh dan leh, a zirtir chhante lo tarlang i la;

i) Zirtir a tum ber - Krista inngaihtlawmna: Paula hian Isua (Krista) chu Philippi mite hnenah hian mi inngaitlawm tak leh thuawih takin a tarlang a. Lal Isua an hriat dan hian an rilruah nghawng danglam tak a thlen theih avang te, Philippi mite chunga a duhthusam a thlen theih dawn avangte pawhin he zirtirna hi a pe kan ti thei ang. Krista inngaihtlawm dan bakah, a thuawih dan pawh fiah takin a zirtir a. Philippi mite hriata Isua nihna emaw a chanchin a tarlan dan leh a zirtir dante chu;

a) Mi inngaihtlawm em em a ni: A inngaihtlawm dan thuk tak chu kawng thumin a tarlang a (Phil2:5-7), he tiangin;

- Pathian anga awm a, Pathian tluka awm chu thil thlakhlelh hleih theihah a ruat lo.

- Mihringte angin a lo piang.

- Bawih angah a insiam.

b) Mi thuawih chungchuang a ni: A thuawih zia hi kawng hnihin a tarlang a (Phil2:8);

- Thi khawp hialin thu a zawm a.

- Kraws-ah a thih phah hial a.

ii) Inngaihtlawmna leh thuawihna rah – chawimawina leh ropuina: 

Isua Krista inngaihtlawmna leh thuawihna thuk tak chuan rah emaw hrin chhuah duhawm tak a nei a; chu chu, chawimawina leh ropuina hlu em em Pathian hnen ata a dawn chu a ni. Chu chawimawina leh ropuina a dawn dan chu; 

- Hming zawng zawnga hming chungnung ber Pathianin a pe a. 

- Mi tin – vana mite, leia mite, lei hnuaia mite, a hmaa an thingthit theih nan engkim chunga Lal-ah Pathianin a siam. 

He chawimawina leh ropuina hlu tak avang hian Pathian ropuina pawh tihlanin a awm phah thin a. “Inngaihlu apiang an tlawm ang a; inngaitlawm chu chawimawiin an awm ang” (LK 14:11) tia a zirtirna chu a takin ama nun ngeiah a lo thleng ta a ni. 

iii) An dawnsawn dan tur: 

Philippi mi ten a zirtirna an dawnsawn dan tur pawh fiah takin a tarlang a, “Nangmahniah awm rawh se” (Phil 2:5) a ti a. An mahnia awm tura a duh chu ‘Krista rilru - a inngaihtlawmna leh thuawihna thuk leh ropui tak’ chu a ni.

iv) A zirtir chhan: 

A zirtirna dawng mek, Philippi mite hian tisa leh thlarau lam thilah mamawh kawng thum an nei, chungte chu;

a) Inpumkhatna: Inpumkhatna nei tura a duhsak dan chu – rilru hmun khata awm tur te, hmangahna hmun khat nei tur te, inthuruala rilru hmun khata awm turtein a ni (Phil2:2). Chu tiang anga an awm chuan, an laka a lawmna chu ‘famkim’ thei hial turah a ngai a ni.

b) Inngaitlawmna: Mahni hmasaialna leh chapo tak chunga thiltih ching lo turin a duh a. Mahni aia mi dang tha zawka ruat turin a duh bawk; hei hian inngaihtlawmna a phut tlat a ni (Phil2:3).

c) Mi dang ta en: Mi dang ngaihtuahna nei lek lova, mahni duh zawng, lawm zawng, tui zawng, hlimpui zawng, nuam tih zawng, adt ringawt ngaihtuahna hian thil tha aiin, thil tha lo a thlen thin a, chu tiang ang chu an zingah awm lo se tih a duh a – “Mahni ta ta en lovin, mi dang ta pawh en theuh zawk rawh u” (Phil2:4)  a ti a ni

Tichuan heng kawng thumte hi Philippi mi ten hmasawn an ngaihna chu a ni a. Hmasawnna chu an zingah a awm theih nan, tehfawng rintlak ber Isua ‘inngaihtlawmna te, a thuawih zia te, chu mi avanga  chawimawina leh ropuina Pathianin a khum tir dante’ a zirtir ta a ni. 

4. ISUA KAN HRIAT DAN HIAN NGHAWNG A NEI:

Isua kan hriat dan hian mimal nunah leh thil dangah pawh nghawng a nei thuk thei hle thin a. Chutiang ‘hriatna’ chu Pathian thu thiam Karl Rahner (Kal-ra-ner) chuan a dah pawimawh hle a, “Miin Isua a hriat dan ang zelin a tana inhuamna leh inpekna pawh a nei thukin a nei pawnlang thin” a ti a,  “Pathian chanchin hriatna aiin, Pathian hriatna a pawimawh zawk” a ti hial a ni.

Ropui taka Isua Jerusalema a luh khan mi tam takin an hmuak a (Joh12:18), au vin (Mt21:9), Pathian an fak bawk a (Lk19:38); Pharisai thenkhatte chuan khap an duh a (Lk19:39). Chung mipui; Isua leh Pathian faka au, mi thenkhatin khap ngai hiala an hriatte chu eng vanga pung khawm leh au nge an nih? Eng vanga khap ngai khawpa Pathian fak nge an nih? kan tih chuan, a chhanna tamtak zinga pakhat chu – a thilmak tihte an lo hmuh tawh avang (Lk19:38; Joh 1217-18) leh, Isuan chawimawina a phua an hriat vang a ni. Isua kha thilmak ropui tak ti thin ani tih an hriat tawh avangin; kalkawnga puan leh chhawl phah te, au te, Pathian fak te, adt an harsat tawh lova, chutiang chawimawina hlan pawh chu a phu hlein an hria a ni.  

Krista inngaihtlawmna te, a thuawihna te chuan chawimawina te, ropuina te a hring chhuak a, chu mi hriat chianna leh amah anga awm tura inpeihna chuan mi dangte tan chawimawina leh ropuina hi a hring chhuak ve thei ang tih hi a rinawm a ni.  

5. KHAIKHAWMNA:

1. Paula chu ‘Isua Krista hriatna ropui bik’ nei a ni a. A hriat dan ang zelin Isua chanchin emaw, a nihna pawh mi dangte hnenah tarlangin a zirtir thin.

2. Paula nuna danglamna lo thleng tawhte chu he ‘hriatna ropui bik’ avang hi a ni a. Isua hriatnain a nunah danglamna a thlen thei ang bawkin, mi dangte nunah pawh chutiang ang danglamna chu a thleng thei tih hriain, Isua Krista chanchin mi dangte hnena a zirtir dan pawhin chhan mumal tak a nei thin.

3. Philipi mite hnenah Isua chu mi inngaitlawm leh thuawih chungchuang takin a zirtir a.

4. A inngaihtlawmna leh thuawihna chuan rah emaw hrin chhuah duhawm tak a nei a, chu chu – Pathian hnen ata ropuina leh chawimawina nasa tak a ni.

5. Chu inngahtlawmna leh thuawina, ‘he (Krista) rilrua’ tia a sawi chu, ‘anmahniah awm turin’ a duh takzet a.

6. Krista rilru chu an mahniah a awm chuan, hmasawn an ngaihna – inpumkhatna, inngaihtlawmna, mi dang ta en dan leh hmasawnna dang pawh an zingah a awm thei ang tih a beisei a.

7. Tehfawng rin tlak ber Isua emaw Krista inngaihtlawmna leh a ropuina chanchinte chu chipchiar zawkin a hriattir a.

8. Krista inngaihtlawmna te, a thuawihna te chuan chawimawina te, ropuina te a hring chhuak a, chu mi hriat chianna leh amah anga awm tura inpeihna chuan mi dangte tan chawimawina leh ropuina hi a hring chhuak thei ve ngei ang tih a rinawm a ni.

SAWI HO TUR:

Tumkau Pathian ni-a ‘kawngzawh emaw Hosana tia Pathian fak leh au’ hi naupang kutah kohhran tam zawk chuan kan dah niin a lang. He mi chungchangah hian hmasawnna tur neiin kan inhri em? Kan neih leh neih loh dante sawiho ni se. 

ZIRLAI PUITU:

Krista Isua hriatna ropui bik: ‘Ropui bik’ thumal atan hi ‘hriatna chungchuang bik’ ti pawhin a lehlin theih a. He hriatna hi Subjective knowledge (tawn hriatna) ti pawhin an sawi thin a. Ringtu tan chuan Thlarau Thianghlim hnathawh atanga lo awm a ni. Crysostom chuan, “Ni a lo chhuahin mawmbati chuan a eng a hloh thin a. Ni engah chuan hlim-thla a nei thei hial thin. Mombati enna aia Ni enna chu a nasa zawk fe angin, ‘hriatna ropui bik’ Paulan a tih pawh hi ‘hriatna’ dang aia thuk, ril leh nasa zawk daih a ni” a ti. 

Krista rilru: Phil 2:5-ah hian ‘He rilru’ tia ziak a ni a. ‘Krista Isua pawha awm…’ a tih avangin, ‘Krista rilru’ tih hi a sual lovang. Saptawng bible thenkhatah chuan; mind (NRSV,ESV,KJV,WEBSTER)-rilru, mindset (NIV)- rilru put dan, thought (CEV) - ngaihtuahna, attitude (NLT)- rilru suk thlek, tiin tarlan a ni.

Mahni ta ta, mi dang ta: ‘Ta’ thumal hi saptawng bible thenkhatah; things, interest, care tiin lehlin a ni. Tawng bul lama a inziah dan chuan ‘ta’ hi a hranpain a awm lo. Grik tawngah hian article tam tak a awm a, chung zinga thenkhat chu  ‘ta, ta, ton, tois’ an ni. Heng zinga artlicle, plural ‘ta’ hi – things, interests, care, tiin saptawng bible-ah an letling mai a. Chuvang chuan mizo tawnga letling turin zalenna zau tak kan nei ve a tih theih ang. 

Karl Rahnar: German Jesuit puithiam a ni a. Theologian ropui tak a ni. Roman Catholic kohhran theologian zingah chuan, ‘Kum zabi 20 chhunga hriat hlawh ber pawl’ tia sawi a ni. Rahner chuan, “Pathian chanchin hriatna aiin, Pathian hriatna hi a pawimawh zawk” a ti a ni.

Hriat dan/Hriatna: Hriatna hi chi hnih a awm a, chu chu objective knowledge leh subjective knowledge an ti a. 1) Objective knowledge (Chanchin hriatna emaw hriatna tlanglawn) chu; thil eng emaw chanchin kan hriat ve ngawt hi a ni. 2) Subjective knowledge (Tawn hriatna) chu, miin eng thil emaw a tawn (experience) atanga a hriatna hi a ni a. Miin thlalak  a en atangin ‘tu emaw’ chanchin; a san zawng, a len dan, a hmel put hmang te, adt eng emaw chen a hre thei a, chu chu – subjective knowledge a ni. Kha thlalak ami vek kha tuemaw chuan a tak ngeiin a lo hmu tawh a, a lo titipui tawh a, a duh leh duh loh zawng te, a tuipui leh tuipui loh te, adt chiang leh chipchiar takin a lo hre tawh a, chu chu ral hriatna/ hriatna tlanglawn nen a inang lo hle. Chutiang hriatna thuk tak, tawn hriatna atanga lo awm chu – objective knowledge an tih chu a ni. Thlarau Thianghlim puihnain subjective knowledge hi objective knowledge-ah a thanglian thei bawk.

NI PAWIMAWH 1 NA

  (Tumkau Pathianni) KRISTA INNGAIHTLAWMNA LEH A ROPUINA Bible thu chiar tur :  Philippi2:1 -13. Thuvawn          :  Tin mihring anga l...