Bible thu chiar tur : Galatia1:6-10; 1Timothea1:3-11.
Thuvawn : Chutichuan dik lohna ngamthlemna angin, fing verveka mihring bum chawpin, zirtirna thli tinrenga lehlam lehlama vawrh leh len len naupang kan ni tawh lo vang a, hmangaiha thu dik tak sawiin, engkimah amahah kan thang lian thei zawk ang; amah chu Lu a ni, Krista chu (Ephesi4:14-
1. THUHMAHRUAI:
Zirtirna dik lo hi kohhran a tiah tirh atanga awm, Paula hun leh tun hun thleng pawha kohhrante tibuai fotu a ni. He mi chungchanga Paula zirtir dan hi tuntumah hian kan lawr khawm dawn a. Zirtirna dik lo hrilhfiahna leh a zirtirtute tarlang hmasain, zirtrna dik lo - lo awm theih dan te, zirtirna dik lo leh a zirtirtu avanga nghawng tha lo awm te, zirtirna dik lo hmachhawn dan te, zirtirna dik lo zirtirtu leh a pawmtute hmachhawn dan te kan zir dawn a ni.
2. ZIRTIRNA DIK LO:
Zirtirna dik lo tih sawi nan Paulan tawngkam chi hrang hrang a hmang a, chungte chu;
i) Thurin dang zirtirna: Hei hi apostol emaw Paula emaw kohhran zirtirna ziding leh thurin ni lo zirtirna danglam zirtir sawina a ni. 1Tim1:3-ah chuan ‘zirtirna dik lo’ tiin lehlin a ni a. 1Tim6:3-ah chuan ‘zirtirna dang’ tiin lehlin a ni.
ii) Khawvel zirtirna dik lo: Hei pawh hi zirtirna ziding ni lo, khawvel hriatnaa inngat zirtirna sawina a ni (Gal4:3, 9; Kol2:20).
iii) Chanchin tha hrang: Chanchin Tha, tirhkoh ten an hril hrula Chanchin Tha ni ve awm taka ngaih - ni si lo a ni (Gal1:6). He mi vek hi 2Kor11:4-ah chuan ‘chanchin tha dang’ tiin kan hmu.
iv) Dik lo taka ‘Finna’ tia an vuah dik si lo: Apostol leh Paula emaw kohhran zirtirna ziding leh thurin ni lo, heng aia zirtirna dik leh fing zawka ‘a zirtirtu ten’ an ngaih, zirtirna ziding hnialna atana an hman dik si lo a ni (1Tim6:20).
v) Ramhuaite zirtirna thu: Ramhuaite zirtirna thu titute hi hruai bona thlarau changtute an ni. Dawt thu leh vervek taka tiin, rinna bansan turin mite an hneh thin (1Tim4:1-2).
vi) Thawnthu behchhan zirtirna: He tiang mite hian thawnthu mai mai leh thlahtute thu chhui behchhanin zirtirna an kalpui thin (1Tim1:4; 4:7; 2Tim2:16; 4:4). Pathian zah lotute an ni.
vii) Rin hranna: He thu sawina atan hian Grik tawng hairesis (hai-re-sis) hman a ni a. Hei hi heresy (he-re-si) thumal, kum zabi 50-100 AD bawr vela Ignatiusa’n (Ig-na-tias-a’n) ‘zirtirna dik lo’ sawina bera a hman; tun hnua zirtirna dik lo sawina ber lo ni zui ta a ni. A awmzia chu ‘duh thlang’ tihna a ni a. Kohhrana rin hranna leh inthenna thlentu, kohhran rin dan phatsana rin dan hrang thlangtu, duhthlanna hmang sual sawina a ni (1Kor11:19; Gal5:20).
Tichuan ‘zirtirna dik lo’-in a kawh ber chu – Pathian thu emaw, apostol-te leh kohhran thurin leh zirtirna ziding ang ni lo zirtirna kalpui a kawk a. Kohhran emaw kristiante thurin ziding hnâwla, rin dan hrang thlang a, rin hran neite hi zirtirna dik lo titute an ni a, an thu ken chu ‘zirtirna dik lo’ a ni. Tin, zirtirna dik lo hi ‘tisa thiltih’ a ni a (Gal5:19ff). Zirtirna dik lo kalpuitute hi ‘Thlarau mi’ an ni lova ‘tisa mi’ an ni.
3. ZIRTIRNA DIK LO ZIRTIRTUTE:
Zirtirna dik lo zirtirtu te, ‘Paula koh dan’ pawh a tih theih ang - chu kawng hrang hrangin kan hmu, he tiangin;
i) Tirhkoh der.
ii) Mi bum hmang.
iii) Eng tihkohva insiam chawp.
iv) Krista tirhkohva insiam chawp.
v) Felna rawngbawltua insiam chawp (i,ii,iii,iv,v-2Kor11:13-15).
vi) Thawnthu sawi leh thlahtute chhui hmang (1Tim1:3-4).
vii) Inhnialna atthlak leh fing lo titu (2Tim2:23).
viii) Zirtirna dang zirtirtu (1Tim6:3; Tirh20:29).
ix) Mi dawthei (1Tim4:1; Tita1:10).
x) Chinghne kawlh (Tirh20:30).
4. ZIRTIRNA DIK LO LO AWM THEIH DAN:
Pathian mite emaw, kohhran mite zinga zirtirna dik lo awm tirtu ber chu - thlarau sual, hruaibona thlarau (1Tim4:1-2; 2Kor11:4) a ni. Tichuan rinna leh chhia leh tha hriatna thiang nei lo, thutak pen san, rinna kawnga keh chhia - Humenaia ang te, Alexandra ang te, Phileta ang te (1Tim1:20; 2Tim2:17) kohhran leh Pathian mite zingah an lo awm a; tin, Pathian thu hriatna kawnga tlachham (Eph3:18) thinlung chawlawl leh, an thinlunga khuhtu nei te (2Kor3:15) bakah, lungawi lo te, thinlunga hliam nei te, zirtirna danglam ngaihnawm ti leh hriat chak avanga awn hrim hrim te, Pathian mite zinga chutiang ang thil tha lo awm dawnsawn leh hmachhawn thiam lohna avang leh thil dang avangte pawhin zirtirna dik lo hi kohhran leh Pathian mite zinga a lo awm thin.
Tin, zirtirna dik lo hi ring lo mite atanga intan ni lovin, ringtute ngei atanga intan a ni thin. An thu zirtir pawh – fing fel fai tak, Chanchin Tha nena inzul; rinna te, chhandamna leh zirtirna dang tam tak - Pathian thutak atanga zi chhuak; Chanchin Tha hrang, tih danglam (Gal1:6-9), chu mi avanga pawm dan leh rin dan hrang (1Kor11:19; Gal5:20) lo ni ta a ni.
5. ZIRTIRNA DIK LO LEH A ZIRTIRTUTE AVANGA NGHAWNG THA LO AWMTE:
Zirtirna dik lo leh a zirtirtute avang hian Pathian mite zingah nghawng tha lo a awm thin a, chu chu ‘a rah chhuak’ pawh a tih theih a; chungte chu lo tarlang i la;
i) An kam that leh an kam thiamin mi fing lote rilru a bum (Rom16:17).
ii) Rinnaa Pathian lama intihsawtna thlen lovin, inhnialna mai mai a thlen thin (1Tim1:4).
iii) Mi thenkhat a kal kawi tir a, rinna dik tak an pen san a, thu lawilo sawina lamah a kal tir (1Tim1:6).
iv) Krista Chanchin Tha a ti danglam a, chu chuan kohhrante a ti buai thin (Gal1:7).
v) Inthenna leh tlukna an siam (Rom16:17).
vi) Zirtirna dik lo leh Pathian zah lohna thu chuan Pathian ngaihsak lohna lamah mite a hruai nasa a. Pan chhe ei angin mite a ei a, thutak kawng an kal kawi san a, mi thenkhat rinna a bo phah hial thin (2Tim2:16-18).
vii) Zirtirna dik lo chuan rinna bansan turin mite a hruai khaw lova. An mahni chhia leh tha hriatna ngeia thir linga deh angin a awm tir thei (1Tim4:1-2).
viii) Kohhran leh Pathian mite zingah inthenna a thlen (Gal1:6).
ix) Zirtirna dik lo titute chuan Pathian mite leh a rawng bawltute an dodal thin (1Tim1:19-20; 2Tim4:14-15).
x) Zirtirna dik lo titute chuan anchhia an la dawng dawn (Gal1:9).
xi) Zirtirna dik lo chuan kohhran mite zingah ‘a taktak leh a tak lo’ thliarin a lantir ang(1Kor11:19).
6. ZIRTIRNA DIK LO HMACHHAWN DAN:
Zirtirna dik lo hmachhawn dan tur hi Paula zirtirnaah hmuh tur a awm nual a, chungte chu lo lawr khawm i la.
i) Hnar: Zirtirna dik lo chu a dik lo tih rinhlelh lai leh hriat chian hnuin ‘duh loh tawp’ tur a ni a, hnar hlauh tur a ni (1Tim4:7).
ii) Hawisan: Zirtirna dik lo buaipuitu apiangte zingah tel loh tawp tur a ni a, an thu leh hla pawh ‘zir chiang tura tukte lo chuan’ ngaihven loh tawp tur a ni (1Tim6:20; 2Tim2:16; 3:5).
iii) Inthiar fihlimsan: Inthiar fihlim san hlauh tur a ni.
iv) Zirtirna dik tak nena inhmeh thu sawi: Zirtirna dik tak nena inhmeh thu sawi hi zirtirna dik lo dodalna leh hmachhawnna tha tak a ni (Tita2:1).
v) Rintlak nih zia lantir: Mi ten kan lak atanga thu tha lo reng reng an hmuh loh nan engkimah thil tha tih kawngah tihhmuhtuah kan tang tur a ni. Kan zirtirnaah chuan kan tak zia te, kan zahawm zia te, kan thu sawi dik zia leh sawisel rual lohte kan ti lang thin tur a ni (Tita2:8).
7. ZIRTIRNA DIK LO ZIRTIRTUTE LEH A PAWMTUTE HMACHHAWN DAN:
Rinna kawnga chak lote hi Paula hian a dawhthei viau a. “Rinnaa chak lo mi chu a rinhlelhnate sawisel lovin lawm rawh u” (Rom14:1) a ti a. Amaherawhchu Pathian mite rinna sawi nghing thei leh Chanchin Tha ti hmelhem thei-ah chuan ngaihdan rorum tak a nei thung. “Keimahniin emaw, van atanga lo chhuk vantirhkoh pawhin emaw, Chanchin Tha kan hrilh che u lo kha chu Chanchin Tha dang reng lo hrilh che u sela, anchhe dawngin awm rawh se.” (Gal1:8) a ti duh hial a ni.
Zirtira dik lo chuan Pathian mite zingah nghawng tha lo tak a thlen thin avangin Paula hian hmachhawn pawh a hmachhawn nasa a. Amah ngeiin a hmachhawn dan leh mi dang a zirtir dan hi hriat a tha a, chungte chu lo tarlang i la;
i) Fimkhur taka awm : Zirtirna dik lo titute chu rinna leh chhia leh tha hriatna thiang paih thla a, rinnaa keh chhia (1Tim1:19-20), Pathian mite dodal thintu an ni a. Chutiang mite lakah chuan inven fimkhur tur a ni a. Fimkhur taka zir a, fimkhur taka hmachhawn hi Paula zirtir dan a ni (Rom16:17; 1Tim1:3-11; 2Tim4:15).
ii) Dawhthei taka zirtir: Zirtirna dik lo zirtirtu leh a pawmtute chu a tirah ensan nghal ringawt lovin, dawhthei taka zirtir phawt tur an ni.
iii) An thiamloh zia hriattir: Zirtirna dik lo zirtirtu leh a pawmtute chu an thu zirtir leh pawm dan dik loh zia emaw an tanna a fuh loh zia hriattir hmasak ngei tur a ni.
iv) Zilh: Dawhthei taka zirtirna te, an thiam loh zia hriattirna (educate) te chu an la pawm duh lo fo a nih chuan zilh tur an ni.
v) Fuih: Fuihna hi zilh hma emaw zilh hnuah pawh a tih theih ang. Thutlukna mumal siam thei lo te emaw, thutlukna siam tawh fuih hi a sawt hle (v,vi,vii,viii-2Tim4:2; Tita2:15; 3:10).
vi) Thu pe: Dawhthei taka zirtir te, an thiam loh zia hriattir te, zilhna te, fuihna te tih hnuah chuan khauh takin; thu pe lamin (command) ‘ti tawh lo tur’ leh ‘bansan tur’-a hrilh tur an ni (1Tim1:3-11; 5:7).
vii) Thunun: Dawthei taka zirtir te, an thiam loh zia hriattir te, zilhna te, fuihna te, thupek te an la awih loh cheu chuan thununna an chungah lek kawh tur a ni (1Tim1:20; 2Tim2:25).
viii) Ensan: Thununnain awmzia a awm tawh loh chinah phei chuan ensan hlauh tur an ni. Khawngaih emaw ngaihsak zui pawh a tul lo (Tita3:10).
Zirtirna dik lo hmachhawn danah hian hmanhmawh lutuk a awl hle dawnin a lang. Kan ramah hian fimkhur taka lo thlir a, zir chiang tha mang si lova ensan ti tih nghal kan awm hial ang em? Paula tih dan entawn hi a tha ngawtin a rinawm.
8. KHAIKHAWMNA:
i) Paula hian zirtirna dik lo hi kawng hrang hrangin a tarlang a. Chung atanga zirtirna dik lo-in a kawh ber chu - Pathian thu emaw, apostol-te leh kohhran thurin leh zirtirna ziding ang ni lo zirtirna kalpui a ni. Kohhran emaw kristiante thurin ziding hnâwla, rin dan hrang thlang a, rin hran neite hi zirtirna dik lo titute an ni a; an thu ken chu ‘zirtirna dik lo’ a ni. Zirtirna dik lo zirtirtute chu hriat dan emaw koh dan chi hrang hrang a awm bawk.
ii) Zirtirna dik lo awmna bulpui chu thlarau sual, hruaibona thlarau vang a ni. Pathian mite zingah chuan chhan dang tam tak a awm a. A lo awmin ring lo mite atanga intan ni lovin, ringtute ngei atanga intan a ni thin. A lo chhuahna pawh Pathian thutak hrul emaw Chanchin Tha tih danglam atangin a ni thin.
iii) Zirtirna dik lo leh a zirtirtute avang chuan nghawng emaw rah tha lo tam tak kohhran leh Pathian mite zingah a awm thin.
iv) Zirtirna dik lo chu kawng hrangin a hmachhawn theih.
v) Zirtirna dik lo zirtirtu leh a pawmtute pawh mumal leh awmze nei taka hmachhawn thin tur a ni.
SAWIHO TUR:
Zirtirna dik lo kan lo hmachhawn tawh danah - kan tih dan fuh tawk lo lai leh, hmachhawn dan tha Paula lehkha thawn pawn lam leh kan hriatna atanga thawh tur neite chuan thawh khawm ni se.
ZIRLAI PUITU:
Chanchin tha dang: Chanchin Tha sawi nan hian thumal pahnih bulah hawrawppui hman thin a ni. Chanchin tha dang leh chanchin tha hrang hi chu ‘Chanchin Tha’ dik tak a nih loh avangin bible-ah hawrawppui hmang mahse (2Kor11:4; Gal1:6-10), he zirlaiah hi chuan hman a ni lo.