Saturday, 25 October 2025

NI PAWIMAWH - V( Khawvel Sunday School Ni): THUTAK

Bible thu chiar tur :  Ephesi4:17 – 31; 5:1-5.

Thuvawn         : Thutak tan lo tur chuan thutak do turin engmah kan ti thei lo a ni (2Korinth13:8).


1. THUHMAHRUAI:

Pathian thu hi zofate hian kan zir nasa a, kan zir nasat ang hua thatpui emaw danglam phah erawh kan tam lo maithei. Vawiina kan zir tur hi zirtute tana inen let theihna tha tak a nih avangin zira tan thlan a ni. Thutak hrilhfiah dan hrang hrang atanga bul tanin, Paulan thutak a hriatthiam dan te, a nunpui dan leh, thutak leh a nunin inlaichinna an neih dante kan tarlang ang a. Thutaka ringtute awm dan tur leh  thutak dodaltute chanchin pawh tar lan kan tum ang.

2. THUTAK HRILHFIAH DAN HRANG HRANG:

i) Hmanlai leh tunlai hrilhfiah dan:

Thutak hi mi tam takin hrilhfiah an tum tawh thin a, mihring rilruin awn lam a neih dan azirin a hrilhfiah leh hriatthiam dan erawh a hrang nuai thin. Hmanlai Grik mi fing Aristotle chuan, “A nih lohna anga sawi ni lo, a nihna ang taka sawi hi thutak a ni” a ti a. 

Tunlaiah chuan, thutak chu mihring nun hona leh khawsak honain a siam chawp anga zirtirna a lar hle a. Thil a nihphung felfai dan azira (coherent theory) zeldinna chuan thutak chu ‘rin dan tlanglawn nena inmil, lungsi taka mi tam zawkin dik nia an pawm hi a ni’ a ti a. A tak awn lam (pragmatic theory) zeldinna  chuan ‘thutak chu hlawhtlinna thiltihin a zui thin a, chuvang chuan hlawhtlinna hring chhuak thil a nih zia teh dawl tak hi thutak chu a ni’ a ti ve thung.

ii) Lal Isua leh a chanchin atangin:

Lal Isua’n, “Thutak hriattir hi ka pian chhan leh khawvela ka rawn kal chhan a ni. Tupawh thutaka mi apiangin ka thu an pawm thin” a tih khan Pilata khan a hrethiam lo va, “Thutak enge ni?” (Joh18:37-38) a ti a. Lal Isua zirtirna leh a chanchin atangin thutak hi kawng hnihin a hrilhfiah theih a, chungte chu;

a) Thutak chu Lal Isua a ni (John14:6): Isua chu thutak a nih avangin thutak awmna pawh Isua a ni a (Eph4:21), tin Isua chu thutaka khat (John1:14) a ni bawk.

b) Thutak chu Pathian thu a ni (John17:17): Thutak, Pathian thu chuan bawih ata mite chhuah zalenin (John8:32), a tithianghlim thei (John17:17).

iii) Paula hrilhfiah dan:

‘Thutak’ thu hi Paula hian a tarlang zing viau a. He thumal hi a lehkhathawnah hian tum 51 zet a tarlang a ni. Chung zinga  thumal 38 chu – Pathian, Krista emaw Isua, Chanchin Tha thutak sawina a ni a. A dang thumal 13 chu ‘thu taktak’ (thu dik) sawina a ni. Tichuan Paula’n thutak a sawi chu chi li (4)-ah a then theih a;

a) Pathian thutak

b) Krista emaw Isua thutak

c) Chanchin Tha thutak

d) Thu tak tak emaw thu dik tak 

Thutak chanchin a sawinaah a hmasa pathum (3)-te uar taka a tarlan lain, a tawp ber ‘thu tak tak maw, thu dik tak’ erawh chuan Paula ‘thutak’ zirtirnaah hmun a chang thuk lutuk lo. Amaherawhchu, Paula nun leh a chanchin chik taka zir chianna atanga kan hriat theih chu – ‘thutak tak emaw, thu dik tak’ hi a hmasa pathum (3); Pathian thutak, Krista emaw Isua thutak, Chanchin Tha thutak avanga a neih leh a nuna lo awm a ni. Tin, Paula chuan thutak chu ‘eng fate nihna lanchhuahna tur leh eng rah’ (Eph5:9-10) tiin a zirtir a. Tin, hmangaihnaah mi a awm ngei tih tilang fiahtu emaw miin hmangaihna a neih ngei zia ti chiangtu a ni (1Kor13:6).


3. PAULA LEH THUAK:

Thutakin Paula nuna hmun a chan thuk zia hi kawng hrang hrangin a tarlan theih, chungte chu;

i) Paula chu ‘Thutak hriatna kawnga Isua Krista tirhkoh’ (Tit1:1, 13) inti leh ‘thutaka Jentailte zirtirtu’ (1Tim 2:7) inti ngat a ni.

ii) A nunah thutak chu a bet tlat a, ‘Krista thutak chu keimahah a awm’ a ti hial a (2Kor11:10).

iii) Amaha thutak awm avang chuan ‘thu tak tak’ sawi thin mi a ni (Tirh26:25; Rom9:1; 2Kor7:14; 12:6).

iv) Thutak tan lo tur emaw, thutak do tura engmah ti thei lova inhria a ni (2Kor 13:8).

v) Thutak anga ‘awm fel lo’ nia a hriat pawh a khak duh hial thin (Gal2:5, 14).

vi) Thutak lama tang ve turin mite a duh em em thin (1Kor5:8; Eph6:14; 2Tim 2:15).

vii) Rin tlak a nih zia thutak hmanga ti lang thin mi a ni (2Kor4:2; 6:3,7).


4. THUTAKA RINGTUTE AWM DAN TUR:

Paula hian thutaka ringtute awm dan tur a tarlang nual a. Ephesi mite hnenah chuan ‘an kawng chu thutaka hreng turin’ a duh a (Eph6:14), Timothey-a hnenah chuan ‘thutak thu fel taka hmang thin leh zahpui ngai lo ang a’ pawm tlaka Pathian hmaa inlantir thin turin a duh a (2Tim2:15). Heng bakah hian thutaka ringtute awm dan tur Ephesi bung 4: 21 – 31 leh bung 5:1-5-a kan hmuhte lo tarlang i la.

Paula chuan, “Isuaa thutak awm angin inthuam u la” (Eph4:21&24) tiin bul a tan zet a. Chu mi zawhah Isuaa thutak awm anga ringtute inthuamna tur a tarlang a, chungte chu;

i) Kan hmanlai awm dan kawnga mihring hlui, bumna chakna anga chhe deuh deuh kha hlipin, rilru thlarauvah a tharin kan awm ang a; mihring thar, thutak (true) felna leh thianghlimnaa Pathian anga siamin kan inthuam tawh tur a ni (Eph 4:22-24).

ii)  Inpeng tawn theuh kan nih avangin, dawt sawi kan ban san tur a ni a, mahni thenawm hnenah thu dik tak kan sawi tur a ni (4:25).

iii)  Kan thinrim a nih pawhin, sual erawh chu kan sual tur a ni lo va; kan thinur chu ni tlak hmain tih reh kan tum tur a ni (4:26).

iv)  Eng thil avang mahin Diabola hmun kan kian tur a ni lo (4:27).

v)  Ruk hmang lo ni tawh thin chuan - a ru tawh tur a ni lo va, tlachham hnena pek tur a neih theih nan, a kuta thil tha tiin, rim takin hna a thawk thin tur a ni (4:28).

vi)  Thu tha lo reng reng ringtute ka atangin a chhuak tur a ni lo va; siam thatna lam ‘thu tha’ a chhuak zawk tur a ni. Tin, a ngaithlatute tana khawngaihna thlentu a ni tur a ni (4:29).

vii)  Pathian Thlarau Thianghlim chu kan ti lungngai tur a ni lo (4:30).

viii) Khakna te, thiurna te, tauhna te, anna te, sawi chhiatna zawng zawng leh sualna zawng zawng chu bansan tur a ni (4:31).

ix)  Inkhawngaih tawna inlainat tawn tur leh, inngaidam tawn tur kan ni (4:32).

x) A fa duh takte angin, Pathian awm dan latute kan ni tur a ni (5:1).

xi) Kristan min hmangaih a, rimtui atan Pathian hnena thil hlanah leh inthawi nana kan aia a inpe angin, hmangaihnaah kan awm tur a ni (5:2).

xii) Mi thianghlimte tiha mawi awm rengin – inngahna leh bawlhhlawhna zawng zawng, duhamna nen Pathian mite zingah chuan lam pawh lamin a awm tur a ni lo (5:3).

xiii) Zahmawh sawi te, thu lawi lo sawi te, fimthu te pawh thutaka awmte tan chuan a mawi lo va, chung tih ai chuan lawmthu inhrilh zawk tur a ni (5:4).

xiv) Inngaih hmang leh mi bawlhhlawh leh mi duham (milem betu)-te tan thutak nena inlaichinna neih a rem lo (5:5).


5. THUTAK HNARTU LEH DODALTUTE:

Thutak hnartu leh dodaltute dinhmun hi Paulan chiang takin a ziak a, chungte chu lo tarlang i la;

i) Pathian hre siin, Pathian angin an chawimawi lova, lawmthu pawh an hrilh ngai lo (Rom1:18&21).

ii) Finga inngai, bible-in ‘mi a’ a tihte an ni a. Thinglung thim nei mi an ni (Rom1:21&22).

iii) An thinlung chak zawng anga thil bawlhhlawh an tih theih nana Pathian hawisan tawhte an ni (Rom1:24, 26,27,28).

iv) Pathian ni lovin, a thilsiam biain a rawng an bawl thin (Rom1:25).

v) Fel lohna zawng zawng te, sualna zawng zawng te, duhamna zawng zawng te, sualna zawng zawngtein an khat a; itsikna te, tualthahna te, inhauna te, bumna te, nungchang that lohnatein an khat a; sesea thu lak hmang te, mi rel hmang te, Pathian huatzawng te, intivei te, chapo te, mi uang te, thil sual thar ti chhuaktu te, nu leh pa thu awih lo te, rilru nei lo te, thutiam bawhchhetu te, hmangaihna pianpui nei lo te, khawngaihna nei lo te an ni (Rom1:29-31).

vi) An thinlung chu thinurna leh thinrimnain a luah thin a, hrehawmna leh lungngaihna nasa takte an tawk bawk thin (Rom2:8).

vii) Dan bawhchhepa lo kal huna a bum tur leh a thuhnuaia la kun turte an la ni dawn a, Pathian rorelna hmaa thiamloh chang turte an ni (2Thes2:5-12).

viii) Mi chapo hriatna nei lo, inhnial leh thu kalh kawnga mi a an ni (1Tim6:3-5).

ix) Isua thawhlehna an sawi hnawm a, mi thenkhat rinna an ti khawlo thin (2Tim2:17-18).

x) Rilru chhe tawh, rinna kawnga Pathian duh lohzawng mi an ni (2Tim3:8).

xi) Zirtirna dik aia mahni duh zawng leh rilrem zawng dah pawimawh zawk thinte an ni a. Khawvel thu holam buaipui bera neitute an ni (2Tim4:4).


6. KAIKHAWMNA

Kan zir takte a hnuai ami ang hian khai khawm i la;

i)  Hmanlai emaw tunlai hrilhfiah dan leh Isuan ‘thutak’ a hrilh fiah dan a inang lo. Khawvel-in thutak a tih leh Pathian thuin ‘thutak’ a tih hi a inang lo bawk.

ii) Paula leh Isuan ‘thutak’ an hrilhfiah dan a inzul a. Amaherawhchu Paula hian thutak tlukpui atan ‘thu tak tak emaw, thu dik tak’ tih a hmang tel.

iii)  ‘Thu tak tak emaw, thu dik tak’ Paulan a neih, a tawngkam chhuak leh thiltiha a lantir thin chu – Pathian thutak, Krista emaw Isua thutak, Chanchin Tha thutak amaha awm avanga a neih leh a lantir thin a ni.

iv)  A nuna ‘thutak’ awm avangin Paula leh thutak inlaichinna hi a thuk hle. Thutak hriatna kawnga ‘Isua Krista tirhkoh’ inti leh ‘thutaka Jentailte zirtirtu’ inti ngat a ni a. ‘Krista thutak chu keimahah a awm’ a ti a, amaha thutak awm avang chuan ‘thu tak tak’ sawi thin mi niin, thutak tan lo tur emaw thutak do tura engmah ti thei lo nia inhria a ni. Thutak anga ‘awm fel lo’ nia a hriat pawh a khak duh hial a. Thutak lama tang ve turin mite a duh em em a. Mi dangte tana rin tlak a nih zia thutak hmanga ti lang thin mi a ni.

v) Thutaka ringtute awm dan tur te, thutak dodaltu emaw, hnartute dinhmun thahnem tak tarlan a ni (a tul angin en let ni se).


SAWI HO TUR:

Kan ramah hian ‘thutak’ kan zir nasa a. Chutiang a nihlai chuan vantlang nun hi thutak hian a hneh zo lo nge, sual thiltihte erawh a la langsar hlein a lang. He mi chungchangah hian a eng hi nge ‘siam that’ ngai nia kan hriat?


ZIRLAI PUITU:

Tum 51: ‘Thutak’ thumal Paula lehkhathawna awm zat hi kan bible rawnte azira danglam thei a ni. Entir nan; Gal 3:1; Kol1:6; 1Thess2;13-ahte hian Sap tawng bible-a ‘truth’ (thutak) chu mizotawng bible-ah a awm lo. Tin, 1Tim 6:3: Mizotawng bible-a ‘thutak’ hi saptawng bible thenkhatah a awm lo. 1Cor14:25-a thutak (truth) chu he tiang hian saptawng bible hrang hrangah dah a ni bawk: truth (thutak) – KJV; truly (takzet) – NKJV,NLT; really (takzet) – NRSV. 


Thumal 13 thu taktak (thu dik) sawina: Saptawng bible-a thumal lam dan thuhmun ‘truth’ (thutak) chu heng bung leh changahte hian ‘thutak’ ti lovin; ‘thu dik tak’ (Tirh 26:25; Rom2:2; Gal4:16; Eph4:15; Eph 4:25), ‘thu tak tak’ (Rom 9:1; 2 Kor 7:14; 2 Kor 12:6; 1 Timothy 2:7), ‘thu dik’ (Rom3:7; Rom15:8), ‘takna’ (1Kor7:8) ‘takzet’ (1Kor14:25), ‘a tak’ (Phil1:18), adt tia lehlin an ni. 


Hmangaihna: 1Kor 13-a hmangaihna chanchin kan hmuh hi hmangaihna satliah a ni mai lo va, ‘Pathian chu hmangaihna a ni’ (1John4:8) a tih angin, he hmangaihna hi Pathian atanga chhuak leh Pathian mizia mihringin a chhawm theih, a neitu apiangte chu chung lam nena inzawmna nei, chung lam nena inlaichinna danglam bik neia ngaihte an ni.


Khawvel thu holam: Thawnthu (myth) 2Tim4:4-a kan hmuh hi ‘khawvel thu holam’ tiin kan dah a ni. 





No comments:

Post a Comment

NI PAWIMAWH - V( Khawvel Sunday School Ni): THUTAK

Bible thu chiar tur :   Ephesi4:17 – 31; 5:1-5. Thuvawn          :  Thutak tan lo tur chuan thutak do turin engmah kan ti thei lo a ni (...