Bible thu chiar tur : Rom 3:21ff; 5:1ff; Galatia 2:15ff.
Thuvawn : Chutichuan tunah zawng Krista Isuaa awmte tan chuan thiam loh chantirna reng a awm tawh lo. Krista Isuaa nunna Thlarau dan chuan sualna leh thihna dan ata chu mi tichhuak tawh si a (Rom8:1-2).
1. THUHMAHRUAI:
Kohhran chanchin ziaktu P. Collinson (Kaw-lin-son) chuan, “Thiam chantirna hi protestan-ho thurin innghahna laipui, ‘a tel lova kohhran dik awm thei lo’ ang hiala sawi a ni” a ti. Mi tam tak chuan ‘Kristian-te thurin bulpui’-ah an ngai a, kum zabi sawmhnihna bawr vela theologian thenkhat erawh chuan ‘Paula zirtirna-ah (theology)’ hmun laili luahin an hre lo. Martih Luther-a erawh chuan ‘Kohhran tluk chhiat emaw din chhuah phah hial theihna khawp - zirtirna pawimawh-ah’ a ngai a. Heng avang leh Kristaa Pathian hna thawh ropui tak a nih avang te, Thuthung Thar ziaktu dangte aia Paula’n a hman rim zawk fe avangtein he thupui hi ‘thupui pawimawh tak a ni’ tih loh rual a ni lo. Chuvangchuan tuntumah hian kan zir dawn a ni.
2. THIAM CHANTIRNA:
Thiam chantirna chu – mi fela puanna leh chu mi zara Pathian nen inrema awmna a ni. Pathian khawngaihna hnathawh, Pathianin mi sual thiam changa a puanna leh chu mi rin avanga lo awm a ni. N.T Wright (N.T .Rait) chuan, “Thiam chantirna hi thu remna (courtroom) tawngkam a ni” a ti a. He mi mil hian Protestant-ho chuan, “Kan sual reng chung pawhin Pathian chuan Krista felna chu kan felnaah ruatin ‘thil sual ti lo, mi felah’ min puang a, mi fela puan kan nih tawh avangin thiam chang kan ni” tiin thiam chantirna hi an hrilhfiah thin.
Thiam chantirna chungchang thuah hian kan hriat atana pawimawh kan la tarlang dawn chauh a, amaherawhchu hengte hi tuntum atan lo chhinchhiah bik i la;
- Thiam chantirna chu Pathian avanga lo awm a ni (Rom 8:30,33 ).
- Thiam chantirna chu thilthlawn pek a ni a, mi zawng zawng tan a ni (Rom5:18).
- Amah avanga thiam channa chu thil zawng zawng laka thiam channa a ni (Act3:39).
3. THIAM CHANTIRNA LEH THUPUI PAWIMWH DANG:
Paula zirtirnaah hian thupui tha tak tak kan zirlai bu-a khung len loh pawimawh si an awm nual a; chung zingah chuan tlanna thu te, ngaihdamna thu te, felna thu te hi an ni. Hengte hi thiam chantirna thu nen inkungkaihna thuk tak nei an ni a, thiam chantirna chanchin an tih ngaihnawm bakah, a tifiah lehzualtu an ni a, chuvangchuan kan tarlang hlek dawn a ni.
i) Tlanna leh Thiam Chantirna:
Tlanna leh Thiam chantirna hi a inhnaih hle. Tlanna chu thiam chantirna lo awm theihna ang hiala ngaih a ni. Paula chuan Isua Krista ringtute chu, “Krista Isuaa tlanna awm avang chuan, a khawngaihnain a thlawna thiam chantirin an awm” (Rom3:24) a ti a.
Pathian thu chuan, “Tupawh thil tisual apiang sual bawih a ni” (Jhn8:34) a ti a. “Mi zawng zawngin thil an tisual tawh vek” (Rom3:23,5:12) a tih bawk avangin, mi zawng zawng chu sual bawih an ni (Rom3:9;6:17,20).
Mihring chu sual bawiha awm, mahni intlan thei rual a nih loh avangin; Isua chu mi tam tak tlan nana a nun pe turin (sual bawiha tangte tlan turin) a lo kal a (Mk1045), thisen chhuak lova ngaihdamna a awm theih si loh avangin (Heb9:22), a nunna leh a thisen chu mi sualte tan a hlan a. Tichuan, a thisen avang chuan amahah chuan kan tlanna kan lo nei ta a, kan sualte leh kan bawhchhiatnate chawpin ngaihdam kan lo ni ta (Eph1:7; Kol1;14). Chu mi ringtute chu, Krista Isuaa tlanna awm avang chuan, a khawngaihnain a thlawnin thiam min chantir ta a ni (Rom3:24).
ii) Ngaihdamna leh Thiam Chantirna:
Sual pakhat avangin thiam loh chantirna rorelna chu mi zawng zawng chungah a awm a (Rom5:18). Thiamloh chang mihring chu thiam changa a awm theih nan ngaihdam a mamawh a ni. Tichuan, Pathian chuan Isua Krista thisen chu sual thupha chawinaah a ruat a (Rom3:25), kan sual thupha chawina Isua Krista tlanna hnathawh hlu tak avang chuan kan sualte chu ngaihdam a ni ta a (Kol1:14). Tichuan, “An bawhchhiatnate ngaihdama awma leh, an sualte khuha awm chu an eng a thawl e. Lalpan khawlohna neia a ruat loh chu a eng a thawl e” (Rom4:7-8) tih a lo ni ta a. Ngaihdama awm tawhte chu Pathianin thiam a chantir thin a ni.
iii) Felna leh Thiam Chantirna:
Felna leh thiam chantirna thu pawh hi a inhnaih hle. Paula lehkhathawna ‘felna’ kan hmuh hi Grik tawng chuan ‘dikaiosyne’ (di-kai-o-su-ne) a ni a, chu chu Grik tawng tho ‘dikaio’ (di-kai-o) atanga lo kal a ni a, dikaio chu ‘thiam chang’ tia lehlin a ni.
Paula’n felna a sawi hi, “Pathian felna, Isua Krista rin avanga a ring apiangte hnena tihlana awm…” (Rom3:22) a ni. Chu felna chu mihring tan chan rual a ni lo. A chhan chu, mi pakhat thiltih sual avang khan mi zawng zawng chu mi suala chhiar an nih avang leh, thiamloh chantirna rorelna pawh mi zawng zawng chungah a awm vang a ni (Rom5:12ff). Pathian erawh a fel a, amaha chuan fel lohna reng reng a awm lo (Rom9:14; Sam92:15). Chuvangchuan ‘Pathian fel’ hmaah chuan ‘felna nei lo mihring’ chu intanpui emaw felna sual chhuak thei rual a ni lo.
Amaherawhchu, fel taka ti thin leh, fel taka rorel thin, ‘Pathian fel’ chuan a felna kan lo chan theihna turin ‘mi fel Isua Krista’ sual reng reng hre lo chu keimahni avangin sualah a siam a (2Kor5:21), mi fel lote ai chu Isuan min awh sak a (Rom5:8). Chutichuan, Pathianin ani chu kan tan felaah min siam sak a (1Kor1:30). Amah ringte chuan felna an hmu thei ta a (Rom10:4,10; Gal3:10). Mi felte chuan Pathian hmaah chuan thiam an lo chang thei ta a, Krista avang chuan amah nen inrema min siam bawk avangin (2Kor5:18), thiam chantirna thilthlawnpek chu mi zawng zawng chungah a lo awm ta a ni (Rom5:18).
4. THIAM CHANNA AWM TIRTU:
Thiam loh chan tirna rorelna emaw thiam loh changa mi awm tirtu hi chhan hrang hrang a awm a, chungte chu – bawhchhiatna sual (Rom5:12-18) te, thutak awih lova - fel lohna lawm zawk vang (2Thes2:12) te a ni. Tin, Dan ang maia thil tih hi thiam channa a ni lova (Rom3:20; Gal5:4), mahni indemna nei reng reng lo khawpa ‘fel lohna nei lova inhriatna’ pawh thiam changa min awm tir theitu a ni bawk lo (1Kor6:11).
Chutiang a nih chuan, thiam channa chu eng tianga lo awm nge? Thiam channa a awm theih nan chuan enge pawimawh? tih hi zawhna pawimawh tak a ni ta a. Thiam channa awm tirtu emaw a chhanna chu hengte hi an ni:
i) Pathian: Thiam chantirtu chu Pathian a ni a (Rom8:30,33), thiam channa chu Pathian avanga lo awm a ni.
ii) Pathian khawngaihna: Pathian khawngaihna avanga a thlawna thiam chantir kan ni (Rom3:24).
iii) Isua Krista: Krista Isuaa awmte tan chuan thiam loh chantirna reng reng a awm tawh lo (Rom8:1-2). Chuvangchuan Kristaa Isuaa awmte chu thiam chang an ni.
iv) Isua Krista tlanna: Krista Isuaa tlanna awm avanga thiam chantir kan ni (Rom3:24).
v) Rinna: Rinna avanga thiam chang kan ni (Rom3:28; 4:5; 5:1; Gal2:16; 3:24).
vi) Isua Krista Thawhlehna: Isua chu thiam kan channa tura kaihthawh a ni (Rom4:25).
vii) Isua Krista thisen: Isua Krista thisen chu thiam min chantirtu a ni a, Pathian thinurna lak ata min humtu a ni (Rom5:9).
viii) Tlenfaina leh tihthianglimna: Lalpa Isua Krista hmingah leh kan Pathian Thlarauvah chuan tlenfai kan ni tawh a, tihthianghlim kan ni tawh bawk a, thiam chang kan ni (1Kor6:11).
5. THIAM CHANNA ATANA THIL TANGKAI:
A chunga mi anga ‘thiam channa awm tirtu’ ni lo, thiam channa miin a chan theihna tur emaw, thiam changa mi a awm reng theina tura thil tangkai a awm, chungte chu;
i) Pathian thu: Pathuan thu chuan mi an thiam loh zia a hriattir a, chu chuan thiam chan a mamawh zia a hriattir bawk avangin; Pathian thu hi thiam chan theih nan a tangkai a ni (2Tim3:16).
ii) Pathian kohna: A ruat lawkate chu a ko a, a kohvate chu thiam a chantir bawk avangin (Rom8:30), Pathian koh nih hi thiam changa awm turin a pawimawh.
iii) Zirtirna dik: Zirtirna dik chu Pathian thu nena inkungkaihna nei leh nei vek lo zirtirna a ni thei. Chutiang ang zirtirna dik chuan a hnialtute chu thiam loh a chantir theih avang leh, thiam channa lama a hruai theih avangin zirtirna dik hi a tangkai a ni (Tita1:9).
iv) Thununa: Thiamloh changa kan awm loh nan thununa hi a tangkai a ni (1Kor11:32).
6. THIAM CHANTIRNAIN A NGHAWNG CHHUAHTE:
Thiam chantirna chuan rah emaw nghawng chuah tam tak a nei a. Chungte chu hengte hi an ni;
i) Pathian nena inremna: Mi Pathianin thiam a chantir tawhte chu amah nen inremin a awm tir thin a (Rom5:1). Thiam chantirna chu Pathian nena inremna a ni.
ii) Pathian thinurna lak ata chhandamna: A thisen avanga thiam chantira kan awm tawh hnu hian amah avang chuan Pathian thinurna lak ata chu chhandamin kan awm ngei ang a; a nunna avang pawhin chhandamin kan awm ngei ang (Rom5:9-10).
iii) Nunna: Thil fel pakhat tih avangin nunna hmuh nan thiam chantirna thilthlawnpek chu mi zawng zawng chungah a lo awm (Rom5:18).
iv) Chawimawina: Thiam a chantirate chu a chawimawi avangin (Rom8:30), thiam channa chu chawimawia awmna a ni.
v) Pathiana lawmna: Inremna tuna min hmuh tirtu kan Lalpa Isua Krista avang chuan Pathianah kan lawm bawk ang (Rom5:11).
vi) Rawngbawlna ropui tak: Thiam loh chantirna rawngbawlna mah a ropui chuan, felna rawngbawlna chu ropui lamah chuan a nasa zawk em em tur a ni (2Kor3:9) a tih avangin; thiam chantira awmte rawngbawlna chu a ropui zawk daih dawn a ni.
7. KHAIKHAWMNA:
i) Thiam chantirna chu – mi fela puanna leh chu mi zara Pathian nen inrema awmna a ni a. Pathian khawngaihna hnathawh, Pathianin mi sual thiam changa a puanna leh chu mi rin avanga lo awm a ni.
ii) Thiam chantirna chungchang thuah hengte hi hriat tel thin a tha hle;
- Thiam chantirna chu Pathian avanga lo awm a ni.
- Thiam chantirna chu thilthlawn pek a ni a, mi zawng zawng tan a ni.
- Amah avanga thiam channa chu thil zawng zawng laka thiam channa a ni.
iii) Tlanna thu te, ngaihdamna thu te, felna thu te hian thiam chantirna nen inkungkaihna thuk tak an nei a, thiam chantirna chanchin ti ngaihnawmtu leh ti fiah leh zualtu an ni.
iv) Thiam channa awm tirtu thil pawimawh tak tak a awm a.
v) Thiam channa atan thil tangkai tak tak a awm a.
vi) Thiam channa chuan nghawng chhuah emaw rah tam tak a nei.
SAWIHO TUR:
Thiam changa inhria, thiam chang lo tur hi an awm theiin kan hria em? ‘Awm thei lo’ kan tih chuan sawi zui tur a awm lo maithei a. ‘A awm thei’ kan ti a nih chuan - chuting mite chu eng ang mi nge ni ang?
ZIRLAI PUITU:
Theologian thenkhat: Theologian thenkhat zingah hian James Dunn leh N.T. Wright te pawh an tel a. Dunn-a New Perspective on Paul (NPP) ‘Paula Thlirdan Thar’ rawt chhuaktu phei chuan, “Luthera hian thiam chantirna vantlang huap (social dimension of justification) lam a hmuh kan avangin, a hriatthiam dan hi Paula zirtirna atanga pen bona a ni’ a ti hial a ni.
Paulan a hman rim zawk dan: Thiam chantirna leh a kaihhnawih thu dang Thuthlung Thara kan hmuhte leh Paula lehkhathawna kan hmuh ‘khaikhinna’ hian he thu Paula’n a hman rim zia min hrilh thei ang. He tiangin; Dikaiosyne (di-kai-o-su-ne) ‘thiam chantirna’ hi Thutlung Thar (TT) pumah vawi sawmkua pakhat (91) tarlan a nih laiin, Paula Lehkha thawn (PL) bikah vawi sawmnga pasarih (57) tarlan a ni a. Dikaio (di-kai-o) ‘thiam chang’ chu TT-ah vawi sawmthum pakua (39) tarlan a nih laiin, PL-ah vawi sawmhnih pasarih (27) tarlan a ni. Heng bakah hian dikaioma (di-kai-o-ma) ‘felna thiltih’ chu TT-ah vawi sawm (10) tarlan a nih laiin, PL-ah vawi nga (5). Dikaiosis (di-kai-o-sis) ‘thiam chantir’ chu Paula lehkha thawn chauhah vawi hnih (2) tarlan a ni a, Dikaiokrisia (di-kai-o-kri-sia) ‘felnaa rorel’ pawh Paula lehkha thawn chauhah tum khat (1) tarlan a ni bawk.
No comments:
Post a Comment