Bible thu chiar tur : 2Korinth4:16ff; Galatia3:2-14.
Thuvawn : Rinnaa chak lo mi chu a rinhlelhnate sawisel lovin lawm rawh u (Rom14:1).
1. THUHMAHRUAI:
O. Michel (O. mi-sel) chuan, “Rin (rinna) tulna hi kristiannain a hrin chhuah thil thar a ni” a ti a. “Baptistu Johana hun lai te, Qumran hun leh, hmanlai Juda kulmukho hunahte khan rinna pawimawh zia leh rin tulna hi hriat tur a tam lova, kristianna erawh rinnaa innghat a ni” a ti. Paula sulhnu kan en chuan rinna hi a zirtirnaa hmun laili ber luahtu a ni a. A pawimawh zia te, a zirtir dan zawng zawngte khaikhawm kim seng lo mah i la, he zirlai huam chhungah hian a pawimawh zualte kan zir dawn a ni.
2. RINNA - PAULA LEHKHATHAWN ATANGA KAN HMUH DAN:
Bible-ah hian Paula tluka rinna chungchang thu sawi tam an awm lo. A kut chhuak ni lo, Thuthlung Thar bu dangte-ah chuan ‘rinna’ sawina ber ‘pistis’ (pis-tis) chu vawi za pakhat (101) tarlan a ni a, a lehkhathawnahte chuan tum za sawmli pahnih (142) zet tarlan a ni. Rinna sawina tawngkam dang ‘pisteuo’ (pis-te-u) ‘ring’ tih chu tum sawmnga pali (54) tarlan a ni a, ‘pistos’ (pis-tos) ‘rinawm/rintlak’ tih chu tum sawmthum pathum (33) tarlan a ni.
‘Hebraite hnena lehkha thawn’-a kan hmuh ang (Heb11:1), rinna hrilhfiahna tawi, felfai bawk si hi Paula kutchhuakahte hian hmuh tur a awm lo va. A zirtirnate atanga khawikhawm tur kan nih chuan Rinna chu – khawngaihnaa chhandamna te, thiamchantirna te, felna te, Thlarau Thianghlim leh Pathian atanga chhuak thil ropui leh hlu tak tak chan theihna a ni (Eph2:8; 1Tim1:14; Rom3:26,28; Gal2:16; Rom3:22; 4:3-24; 9:30-32; Gal3:2; Eph1:13;Gal3:6-9)). Tin, Pathian leh a mite thiltihtheihna bulpui ber a ni bawk (Eph6:16).
Pathian tana inserhna leh inpekna hi ringtu ten an neih tlat avangin, inserhna leh inpekna chu rinna nen khaihin theih a ni a. Tin, heng bakah hian - Chanchin Tha (1Kor15:11; Gal 1:23; Kol1:23), thuruk (1Tim3:8-9) leh ringtute thu pawm emaw thurin (Tirh14:22;16:5) te chu rinna nen khaikhin emaw sawi zawm an ni bawk.
Rin hi phalsak kan ni a (Eph1:29). A neih theih a (2Tim1:13). Intlansiakna anga beih (1Tim6:12) leh a chang tura um theih (1Tim6:11) a ni a. Ralthuam anga hak theih a ni a. Than lenpui theih (2Thes1:3) a ni a. Mi dangte tan a hman theih (Phil5) a. Din nghehpui theih (1Kor16:13) leh kal bosan theih a ni (1Tim6:10). Rinnaa mi a awm leh awm loh chungchang thuah ‘inchhin leh infiah’ theih a ni bawk (2Kor13:5).
3. RINNA DINHMUN LEH LANCHHUAH DAN:
Rinna hi a ngaia awm reng ni lo, thang lian a, dinhmun (level) leh lan chhuah dan hrang hrang nei a ni. Chutiang ang rinna dinhmun leh lanchhuah dante chu lo tarlang i la;
i) Rinna famkim: 1Kor13:2-ah chuan tlang sawn theihna khawp hial rinna famkim tarlan a ni a, he lai bika rinna hi erawh hmangaihna pawimawh zia tichiang tura tarlan a ni.
ii) Rinna tam: Korinth kohhran ten rinna an ngah thu kan hmu (2Kor8:7).
iii) Rinna thanglian: Korith kohhran vek hi an rinna a than thu kan hmu a (2Kor10:15), Thessalonika kohhran-te rinna phei chu nasa takin a thang lian hial a ni (2Thes1:3).
iv) Rinna chak lo: Rina chak lo mi an awm thei a (Rom14:1). Ziak dangah chuan ‘rin tlem’ pawh an awm (Mt16:8).
v) Engmah lo rinna: Krista kha kaithawhin awm lo se chuan, rinna hi engmah lovin a awm thei (1Kor15:14,17).
vi) Rinna dik tak: Rinna dik tak a awm thei a, chutiang atang chuan hmangaihna a lo chhuak thei (1Tim1:5).
4. RINNA ATANA THIL TUL:
Rinna nei thei tur te, rinna la awm lo ‘awm tir tur’ leh a awm tawhsa ti phuisui leh zual turin thil pawimawh leh tul tak tak a awm, chungte chu;
i) Pathian khawngaihna: Pathian khawngaihna avanga rinna chu chan theih a nih laiin, rinna avangin Pathian khawngaihna pawh chan theih a ni (Eph2:8; 1Tim1:14)
ii) Thlarau Thianghlim: Rinna chu Thlarau avanga chan theih a nih laiin, rin avang pawhin Thlarau hi chan a ni (1Kor12:9; Gal3:2,5).
iii) Tawngtaina: Tawngtaina chuan ringtute a thlun zawm a (Rom1:8-9), Krista chu rinna avanga a ringtute thinlunga a chen theih nan Paula chu a tawngtai thin. Tawngtai hi rinna atan a pawimawh a ni (Eph3:14-19).
iv) Hriatna leh Chanchin Tha: Rinna chu hriatna avanga lo awm a ni a. Chutiang bawkin hriatna chu Krista thu (Chanchin Tha) avanga lo awm a ni (Rom10:17).
v) Rawngbawlnaa thawh that: Rawngbawlna lama hna thawk thate chuan rinna kawngah huaina nasa tak an insiam thin (1Tim3:13).
vi) Fuihna: Rinnaa mi dik tak ni turin infuih thin tur a ni a (Tita2:1-2). Fuihna hi rinnaa mi dik ni turin a tangkai.
vii) Zilhhauna: Rinnaa kal dik zel thei turin zilhhauna a tangkai (Tita1:14).
viii) Inlawmna: Rinnaa chak lo mi chu a rinna sawisel sak aia lawm a that zawk avangin, inlawmna hi rinna atan thil tangkai a ni (Rom14:1).
5. RINNAIN A HRIN CHHUAH:
Rinna chuan hrin chhuah tam tak a nei a, chu chu ‘rinna rah’ emaw ‘rinna avanga thil lo awm’ emaw, ‘mihringin emaw miin hlawkna a hmuhte’ ti pawhin a sawi theih ang. Heng hian rinna hnathawh leh a pawimawh zia a tarlan avangin kan hriat ngei a tul a, a hnuaiah hian tarlan a ni;
i) Pathian khawngaihna chu rinna avanga nasa taka chan theih a ni (1Tim1:14).
ii) Chhandamna chu rinna avanga khawngaihnaa chan a ni (Eph2:8).
iii) Ringtu nun chu ‘rinna a nun’ a ni a (Gal2:20), chuvangchuan rinna chu ringtute nun leh kaihruaitu bulpui a ni (2Kor5:7).
iv) Pathian felna, Isua Krista rin avanga felna chu a riang apiangte hnenah tih lan (pek) a ni (Rom1:17; 3:22; 4:24;10:10).
v) Pathian hmaa thiamchanna hi rinna avanga miin a chan a ni (Rom3:28;Gal2:16).
vi) Thlarau Thianghlim chu rinna avanga chan theih a ni a (Gal3:2,14); chumi avang vek chuan chhinchhiahin kan awm (Eph1:13).
vii) Rinna chu Pathian thutiam hlawhtlinna leh malsawmna bul a ni (Rom4:13ff; Gal3:6-9)
viii) Rinna lova tih chu sual a nih avangin (Rom14:23), rinna chu ‘thil tha tih theihna emaw thil tha min tih tirtu’ a ni (1Thess1:2; Tita3:8).
ix) “Tupawh amah ring chu an mualpho lovang” (Rom10:11) a tih avangin, rinna hi mualpho theihna laka himna a ni.
x) Rin lohna hian mite a ‘titliak’ thei a, rinna chuan mite tliak lovin ‘a tiding’ thin (Rom11:20).
xi) Paula tirhkoh a nih chhan chu rinna avang a ni (Rom1:5).
xii) Rinna chu thu sawi theihna a ni a (2Kor4:13), ‘Pathian thu sawi theihna’ a ni.
xiii) ‘Pathian fa’ nihna hi rin avanga chan a ni (Gal3:26).
xiv) Isua Krista nelna leh ngam taka amaha luh theihna chu rinna avanga neih a ni (Eph3:12).
xv) Kan thinlunga Krista a chen theina chhan chu rinna avang a ni (Eph3:14).
xvi) Mi sual thal alh thei zawng zawng chu rinnain tih mih theih a ni (Eph6:16).
xvii) Pathian hnathawh rin avanga a hnena kaihthawh ve kan ni (Kol2:12).
xviii) Ringtute rinna chuan mi dangte thlamuangin a awm tir thei (1Thess3:6-7).
6. RIN LOHNA LEH A NGHAWNG:
“Mi a chuan, a rilruin, ‘Pathian reng a awm lo” a ti a” (Sam14:1). ‘Pathian a awm lo’ titu chuan Pathian a ring lo tihna a ni a; chutiang mi, Pathian ring lote chu ‘mi a’ an ni. He tiang deuh hian rin lohna hian kaihhnawih emaw nghawng a nei a. A chunga ‘rinnain a hrin chhuah’ emaw ‘rinna rah’ letling chiah hi rin lohna avanga lo awm thei, ‘rin lohna rah’ emaw ‘rin lohnain a nghawng’ a tih theih a. Heng ni lo, a dang, Paula kut chhuak atanga kan hmuhte lo tarlan belh ila;
i) Eng pawh rinna lova tih chu sual a ni (Rom14:23).
ii) Ring lote tan chuan thianghlim a awm lova, an rilru leh an chhiah leh tha hriatna pawh a bawlhhlawh thin (Tita1:15).
iii) Pathian hria intite zingah hian ‘Pathian ring lo’ an awm thei a, chung mite chu – ‘mi tenawm, thu awih lo, thil tha tih kawnga Pathian duh loh zawnga awm thin - an thil tiha Pathian phatsan thin’ an ni (Tita1:16).
iv) Rin lohna chuan mi a titliak thei (Rom11:20).
v) Kan rin lohna emaw ring lova kan awmna hian Pathian nihna a khawih buai lo (Rom3:3; 2Tim2:13).
7. KHAWIKHAWMNA:
Kan zir takte kha a hnuaia mi ang hian khaikhawm i la;
i) Rinna chu – khawngaihnaa chhandamna te, thiamchantirna te, felna te, Thlarau Thianghlim leh Pathian atanga chhuak thil ropui leh hlu tak tak dawn theihna a ni a. Pathian leh a mite thiltihtheihna bulpui ber pawh a ni.
ii) Rinna chuan dinhmuh leh lan chhuah dan chi hrang hrang a nei.
iii) Rinna nei tur te, rinna ‘la awm lo’ awm tir tur leh a awm tawh sa ti phuisui turtein thil pawimawh leh tul tak tak a awm.
iv) Rinna chuan hrin chhuah, rinna rah, rinna avanga thil lo awm emaw mihringin hlawkna a hmuhte tam tak a nei.
v) Rin lohna pawhin nghawng chhuah pawimawh tak tak a nei.
SAWIHO TUR:
Khawngaihna tel lovin rinna ringawtin chhandamna a chan theih em?
ZIRLAI PUITU:
Qumran hun: Qumran puk leh a chheh vel hmun hrang hrang atangin hmanlai thuziak hlui tam tak chu 1951 hma lam leh hnu lamah hmuh chhuah a lo ni tawh a. Chung thuziakte chu sakhaw thurin avanga hmanlai Juda intihrangho (Essenes) kut chhuaka ngaih an ni. Chung mite chu BC hma lam kum zabi 2-na leh AD 68 inkara chulai hmuna awma ngaihte an ni.
Mi dangte tana hman theih: Mi dangte tana hman theih rinna hi Phil5-ah chuan ‘rinna thawhlawm’ tiin lehlin a ni a. Saptawng bible thenkhatah chuan ‘sharing, partnership’ ti tea lehlin a ni.
Engmah lo rinna: 1Kor15:14-a engmah lo rinna hi saptawng bible thenkhat chuan ‘engmah lo’ hi ‘useless (NIV)’ hmantlak loh; ‘vain (KJV)’ hmantlak loh, awmze nei lo, adt titein a letling a. Chang 17-ah thung chuan ‘futile (NIV)’ laktlakna awm lo tichhuak, awmze awmlo, adt tiin a letling bawk.
Rinna dik tak: Rinna dik tak hi saptawng bible tamatakah chuan ‘sincere faith’ tiin lehlin a ni a. ‘Tihtakzet rinna’ ti pawhin a sawi theih ang.
Inlawmna: Inlawmna hi – pawm (accept), dawngsawng (receive), lawm (welcome) tihte nen thuhmun a ni.
Mualpho(na): Isua Krista rin avangin miin khawvelah ’mualphona’ tia an vuah hi a tawng fo maithei. Sual emaw Pathian hriat lohnna avanga mualphona erawh a chungah a thleng lovang. Hun tawp emaw Pathian rorelna hmaa mi a dina zahna leh mualphona lo thleng tur (Dan 12:2) ang pawh a chungah a thleng lovang.
No comments:
Post a Comment