Friday, 31 October 2025

ZIRLAI 31 NA: RINGTU NUN NGHEHNA

 Bible thu chiar tur Galatia5:1-15; Ephesi6:10-18.

Thuvawn         : Inveng ula, rinnaah chuan ding nghet u la, intihuai ula, chak takin awm rawh u. In tih apiang chu hmangaiha tih ni vek rawh se (1Korinth16:13-14).


1. THUHMAHRUAI: 

Ringtu nun nghehna lam hi Paula zirtirnaah a tam a. He tawngkam hi erawh a sulhnuteah a lang lo. Kristiannain zung a kaih tirh atanga tun hun thlengin nun nghet neih hi mi tin mamawh a ni a. Zofa ringtute hlei hlei hian kan mamawh awm e. A pawimawh em avangin tuntumah hian kan zir dawn a. Ringtu nun nghet awmzia hrilhfihnain bul kan tan ang a, ringtu nun nghet pawimawhna te, ringtu nun a ngheh loh chhan te, ringtu nun a ngheh theihna tura thil pawimawhte kan zir dawn a ni.


2. RINGTU NUN NGET AWMZIA:

Ringtu nun nghetin a kawh chu; Pathian tana mi rinawm leh tlo, Pathian tana hman leh chhawr tlak, hmasawn leh thanlenna lam pan a ni. Ringtu nun chuan eng emaw vangin sawi chet, tih nat leh hliam a tawk thei a; amaherawhchu a innghahna a danglam phah lova, tihtluka a awm bawk lohva, Pathian tan a rinawm a, hman leh chhawr tlak a nih a, hmasawn leh than a thulh loh chuan a nghet a ni. Tin, ringtu nun nghet hi Pathian leh mihring inlaichinna thain a siam a ni a. Pathian leh mihring inlaichinna tha lo nun chu a nghet thei lo.

He tiang nun nghet hi ringtu ten an neih theih nan kawng hrang hrangin Paulan a zirtir a, chung zingah chuan; fimkhur tur leh ngaihven tura fuihna te (Tirh20:28,30), unau ti tlu lo tura zirtirna te (Rom14:13-23), kohhrana inngaihna bawlhhlawh chung chang thu te (1Kor5:1-13), inthawina sa chungchang thu te (1Kor8:1-13), zalenna hum tha tura zirtirna te (Gal5:1-15), sual dona Pathian ralthuam chanchin te (Eph6:10-20), tiam chin lam pana tlan thu te (Phil3:12-4:1), Pathian tilawm nun nei tura fuihna (1Thess4:1-12) leh, ni hnuhnunga mite awm dan tur leh chu mi avanga fuihna (2Tim3:1-4:8) te hi a lar zual an ni.


3. RINGTU NUN NGHET PAWIMAWHNA:

Nun nghet pawimawhna hi a tam a, Paula lehkhathawn atanga kan hmuhte chauh tarlang i la;

i) Nghet tak leh, tihchet rual lohva Lalpa hna thahnemngai taka thawh hi Lalpaah chuan a thlawn dawn lo (1Kor15:58).

ii) Nun nghet hi huai leh chak taka min awm tir theitu a ni (1Kor16:13).

iii) Pathian hmaah thianghlim, hmelhem lo leh, sawiselbova din theihna a ni (1Kor1:8; Phil3:20-4:1; Kol1:22-23).

iv) Eng bawih maha mi a luh loh nan, nun nghet a pawimawh (Gal5:1).

v) Chanchin Tha-in hlawkna a chan theih nan leh dotute avanga hlau lova din theih nan, nun nghet a pawimawh (Phil1:27-28).

vi) Krista kraws hmelmate anga boralnaa ringtute an tawp ve loh nan, nun nghet a pawimawh (Phil3:18-4:1).

vii) Mihring thu leh khawvel zirtirna fing leh bumna mai maiin ral lak anga ringtute a hneh theih loh nan, nun nghet a pawimawh (Kol2:7-8).

viii) Hrehawmna leh tuarna avanga ringtute an nghin loh nan, nun nghet a pawimawh (1Thess3:2-3)

ix) Mi dangte thlamuana tinghet turin, nun nghet a pawimawh (1Thess3:6-8).

x) Ngheh hi Chanchin Tha leh Pathian lama tanna a ni (2Thess2:15-17).

xi) Ngheh hi mi sual leh thil tha lo laka himna a ni (2Thess3:3).

xii) Ngheh hi Lalpa mi, Lalpa ta nih chhinchhiahna a ni (2Tim2:19).


4. RINGTU NUN NGHEH LOH CHHAN:

Nun ngheh loh chhan hi tlang takin Paulan a tarlang lo. Amaherawhchu a zirtirna chik taka zir chianna atangin heng a hnuaia mite hi a chhan lansar an ni tih a hriat theih;

i) Inlaichinna tha lo: Pathian leh mihring inlaichinna tha hi nghehna a ni a, inlaichinna tha lo leh hrisel lo avangin erawh nun a nghet thei lo (Kol2:6-23).

ii) Tisana: Tisa duhzawng chu Pathian dona a ni a. Tisaa awmte chuan Pathian an ti lawm thei lo (Rom8:7-8). Thlarau lam thil chu tisaa zawh rual a nih loh avangin (Gal3:3), Thlarauva tan tawh; tisaa awm leh si hi nun nghet thei lova mi tamtak awm tirtu a ni (1Kor3:3-4; Gal5:17-21).

iii) Khawvel hmangaihna: Khawvel hmangaih leh khawvel thil duhna hi nun nghet lova ringtute siamtu leh boralnaa mite hnuk luttu a ni (Phil3:18-19; 2Tim4:10).

iv) Zirtirna dik lo: Zirtirna dik lo avanga pen bona hi ngheh lohna a ni (Kol2:20-3:4; Gal1:6; 1 Tim1:3-6). 

v) Thlemna: Thlemna hi thutak laka mite hruai pengtu, nun nghet lova mite awm tir theitu a ni (Gal5:7-9).

vi) Hrehawmna leh tuarna: Tupawh Krista Isuaa Pathian ngaihsaka awm tum apiang chuan tihduhdahnate an tuar bawk ang (2Tim3:12) a ti a. Tuar theihna hi Pathian tana nun theihna emaw nun nghehna a ni a. Hrehawmna emaw tuarna emaw hmachhawn tur a awm changa tlawm zel thin, sut luih tum lo, tawn tlang tum lo nun hi a nghet thei lo. 

vii) Inthlahdahna: Inthlahdah lohna hi a hun taka thawh rah min seng tir theitu a ni a, inthlahdahna erawh chhiatna min seng tirtu a ni (Gal6:8-9). Chatuan nunna aia tisaa mi chhiatna miin a seng zawk chuan  nun a ngheh loh vang a ni fo. Inthlahdahna hi a chhan langsar tak a ni.

viii) Rinawmlohna: Phatsan chingte hi mi rinawm lo an ni a (1Tim5:8; Tita1:16). Mi rinawm lo nun chu a nghet thei lo (1Tim5:11-12,15).

ix) Thatchhiatna: Thatchhiatna hi nun nghet lova mite awmtir thintu a ni (1Tim5:13-15).

x) Tisa chakna: Chakna hneh lo, chakna tinrenga hruaibova awm (2Tim3:6-8) te nun a nghet thei lo.


5. RINGTU NUN NGHEHNA TUR:

Ringtu nun nghehna atan Paulan thurawn emaw zirtirna tam tak a pe a, a langsar zual lo tarlang i la;  

i) Lalpaa lawmna: Lalpaa lawmna chu Pathian nena inlaichinna tha avanga awm a ni. Ringtute chakna a ni (Neh8:10). Mi mal nun leh kohhran chak leh ngheh nan a pawimawh hle a, ringtu hmasate fuih nan Paulan a hmang thin (2Kor13:11; Phil4:4).

ii) Rinawmna: Krista rawngbawltu leh Pathian thuruk enkawltu nih tlinna pakhat chu rinawmna a ni (1Kor4:1-2). Chutianga awm thinte chu ringtu nghet leh belhchian dawl tak pawh an ni. Ni hnuhnungah erawh nun nghet lo an la tam dawn a (2Tim3:1-8), chutiang mite zinga nghet taka awm tura fuihna chu rinawmna a ni (2Tim2:2; 3:14-15; 4:5).

iii) Taihmakna: Ringtute zingah dan lo anga awm, zirtirna zawm lo, hna thawk lova tei mai mai thin an awm a, heng mite hi mi nun nghet lo an ni. An zinga awm pawh Paulan a remti lova, an lak atang pawhin  inthiar fihlim turin a ti a. Chutiang mite anga mi dang an awm ve loh nan thatchhe lo turin a zirtir a (2Thess3:6-15). Taihmakna chuan nun a ti nghet a ni.

iv) Thianghlimna: He khawvel dan anga awm hi Paulan rem a ti lo. Pathian khawngaihna avanga - inthawina nung, thianghlim leh Pathian lawmtlaka taksa hlan turin a ti a (Rom12:1-2). Unau hming pu sia; inngaih hmang emaw, mi duham emaw, milem be mi emaw, hau hmang mi emaw, zu ruih hmang mi emaw, hlepru mi emaw pawh pawl lo turin a ti a (1Kor5:9-13). “Pathianin bawlhhlawh turin min ko si lo va, thianghlimah min ko zawk a ni” a ti a. Thianghimna hi ringtu nun nghet zia a nih avangin chutiang anga awm tur chuan mi tin a duh a ni (Rom6:19; 1Thess4:3-8). 

v) Hrehawm tuar leh chhelna:  Hreawm tuar tura rilru lam inpeihna leh chhelna hi ringtu nun nghehna a ni. He tiang lam zirtirna leh infuihna hi Paulan a ngai thutakin a uar hle (Rom5:3-4; 12:12; 15:6; 1Kor9:27; 2Kor6:4; 12:12; 1Thess3:3-4; 2Thess3:5; 2Tim2:3; 3:10-15; 4:5; Tita2:2).

vi) Beih fan fanna, mahni inhnek leh insawizawi: Beih fan fanna emaw, tih hram hramna, mahni inhnek leh, thlarau lam nun sawizawina te hi huang khatah dah a ni. Heng hi nun nghet nei tura pawimawh em em an ni. Paula hian a ngai pawimawh hle a ni (Rom2:7; 8:25; 12:12; 1Kor9:26; Kol4:2; 1Tim4:7).

vii) Thil tha tih: Ringtu nun nghehna leh thil tha tih hi a inzawm tlat a. Miin thil tha emaw dik taka a tih loh chuan a nun a nghet thei lo. Thil tha ti tura zirtirna hi Paula zirtirnaah a pawimawh hle (Gal6:9; Eph2;10; 6:8; 1Thess4:11-12; 2Thess2:9; 2Thess3:11-13; 1Tim2:10; 6:17-19; Tita2:7; 3:1-11). 

viii) Dawhtheihna: Dawhtheihna hi thlarau rah zinga mi a ni (Gal5:22). Mahni leh mi dang nun ngheh theih nan a pawimawh (Eph4:2). Dawhthei tura zirtirna hi Paulan a ngai pawimawh hle a ni (Phil4:5; Kol3:12; 1Tim6:11).

ix) Thuawihna: Thu awih lohna hi Israel fate nun ngheh loh chhan pakhat a ni thin. Ringtute nun a ngheh theih nan Paula hian a fuihin a zirtir nasa hle a ni (2Kor2:9; 10:5-6; Eph6:5-8; Kol3:22; 1Tim2:11; Tita3:1-3).

x) Tawngtaina: Tawngtai tlat nun neih hi nghehna a ni. Mahni ngheh nan a tha a, mi dang ngheh nan a tha bawk. Paulan a ngai pawimawh em em a, tawngtai turin ringtute a fuhin a zirtir nasa hle (Rom12:12; 15:30-32; Eph1:17-21; Phil4:6-7; 1Thess2:11-13; 5:17; 2Tim1:3).


6. KHAWIKHAWMNA:

i) Ringtu nun nghetin a kawh chu; Pathian tana mi rinawm leh tlo, Pathian tana hman leh chhawr tlak, hmasawn leh thanlenna lam pan a ni. Tin, ringtu nun nghet hi Pathian leh mihring inlaichinna thain a siam a ni a. Pathian leh mihring inlaichinna tha lo nun a nghet thei lo.

ii) Ringtu nun nghet a pawimawhna tarlan a ni a. 

iii) Ringtu nun ngheh loh chhan sawm (10); inlaichinna tha lo, tisa-na, khawvel hmangaihna, zirtirna dik lo, thlemna, hrehawmna leh tuarna, inthlahdahna, rinawmlohna, thatchhiatna, tisa chakna leh,

iv) Ringtu nun nghehna tur sawm (10); Lalpaa lawm, rinawmna, taimakna, thianghlimna, hrehawm tuar leh chhelna, beih fan fanna - mahni inhnek leh insawizawi, thil tha tih, dawhtheihna, thu awihna leh, tawngtaina te pawh tarlan a ni.


SAWIHO TUR:

Zofa kristian-te nun a ngheh loh zia tarlangtu kan hriat ang ang sawiho ni se. Tin, kan ringtu nun a nghen theihna tura thil pawimawh kan zirlaibuin a tarlan lohte thawh khawm ni bawk se.


ZIRLAI PUITU:

Pathian ngaihsaka awm: Pathian ngahsaka awmte chu Pathian tana nungte emaw Pathian tana rinawm, nghet leh tlote an ni. 


OFFICE ADMINISTRATIVE PRINCIPLE


Kan la dai ngai loh mawhphurhna Lalpan min pek hlim khan 'Engtin tak chuan hmachhawn ang i maw?' kan inti a. Office administration lam ziahna lehkhabu te leiin ka chhiar chiam chiam mai dawn em ni tih te ka ngaihtuah a. Mahse kan tawngtai chhanna chu a dang angreng viau mai. A chunga point 7 hi Lalpa'n min pe ta a ni. 

Ka thuvawn, ka nun kawng hruaitu ber a ni tih ti chiang turin Office bangah ka tar a, office computer desktop screen-ah ka dah bawk a. He post hmu fuh, a awmzia min zawt duh in awm chuan min zawt u la, kan sawi fiah zel dawn nia.

LALPA CHU KA LAMA TANG A NI A, LALPA HI KA TAN A THA EM EM A NI.

Saturday, 25 October 2025

NI PAWIMAWH - V( Khawvel Sunday School Ni): THUTAK

Bible thu chiar tur :  Ephesi4:17 – 31; 5:1-5.

Thuvawn         : Thutak tan lo tur chuan thutak do turin engmah kan ti thei lo a ni (2Korinth13:8).


1. THUHMAHRUAI:

Pathian thu hi zofate hian kan zir nasa a, kan zir nasat ang hua thatpui emaw danglam phah erawh kan tam lo maithei. Vawiina kan zir tur hi zirtute tana inen let theihna tha tak a nih avangin zira tan thlan a ni. Thutak hrilhfiah dan hrang hrang atanga bul tanin, Paulan thutak a hriatthiam dan te, a nunpui dan leh, thutak leh a nunin inlaichinna an neih dante kan tarlang ang a. Thutaka ringtute awm dan tur leh  thutak dodaltute chanchin pawh tar lan kan tum ang.

2. THUTAK HRILHFIAH DAN HRANG HRANG:

i) Hmanlai leh tunlai hrilhfiah dan:

Thutak hi mi tam takin hrilhfiah an tum tawh thin a, mihring rilruin awn lam a neih dan azirin a hrilhfiah leh hriatthiam dan erawh a hrang nuai thin. Hmanlai Grik mi fing Aristotle chuan, “A nih lohna anga sawi ni lo, a nihna ang taka sawi hi thutak a ni” a ti a. 

Tunlaiah chuan, thutak chu mihring nun hona leh khawsak honain a siam chawp anga zirtirna a lar hle a. Thil a nihphung felfai dan azira (coherent theory) zeldinna chuan thutak chu ‘rin dan tlanglawn nena inmil, lungsi taka mi tam zawkin dik nia an pawm hi a ni’ a ti a. A tak awn lam (pragmatic theory) zeldinna  chuan ‘thutak chu hlawhtlinna thiltihin a zui thin a, chuvang chuan hlawhtlinna hring chhuak thil a nih zia teh dawl tak hi thutak chu a ni’ a ti ve thung.

ii) Lal Isua leh a chanchin atangin:

Lal Isua’n, “Thutak hriattir hi ka pian chhan leh khawvela ka rawn kal chhan a ni. Tupawh thutaka mi apiangin ka thu an pawm thin” a tih khan Pilata khan a hrethiam lo va, “Thutak enge ni?” (Joh18:37-38) a ti a. Lal Isua zirtirna leh a chanchin atangin thutak hi kawng hnihin a hrilhfiah theih a, chungte chu;

a) Thutak chu Lal Isua a ni (John14:6): Isua chu thutak a nih avangin thutak awmna pawh Isua a ni a (Eph4:21), tin Isua chu thutaka khat (John1:14) a ni bawk.

b) Thutak chu Pathian thu a ni (John17:17): Thutak, Pathian thu chuan bawih ata mite chhuah zalenin (John8:32), a tithianghlim thei (John17:17).

iii) Paula hrilhfiah dan:

‘Thutak’ thu hi Paula hian a tarlang zing viau a. He thumal hi a lehkhathawnah hian tum 51 zet a tarlang a ni. Chung zinga  thumal 38 chu – Pathian, Krista emaw Isua, Chanchin Tha thutak sawina a ni a. A dang thumal 13 chu ‘thu taktak’ (thu dik) sawina a ni. Tichuan Paula’n thutak a sawi chu chi li (4)-ah a then theih a;

a) Pathian thutak

b) Krista emaw Isua thutak

c) Chanchin Tha thutak

d) Thu tak tak emaw thu dik tak 

Thutak chanchin a sawinaah a hmasa pathum (3)-te uar taka a tarlan lain, a tawp ber ‘thu tak tak maw, thu dik tak’ erawh chuan Paula ‘thutak’ zirtirnaah hmun a chang thuk lutuk lo. Amaherawhchu, Paula nun leh a chanchin chik taka zir chianna atanga kan hriat theih chu – ‘thutak tak emaw, thu dik tak’ hi a hmasa pathum (3); Pathian thutak, Krista emaw Isua thutak, Chanchin Tha thutak avanga a neih leh a nuna lo awm a ni. Tin, Paula chuan thutak chu ‘eng fate nihna lanchhuahna tur leh eng rah’ (Eph5:9-10) tiin a zirtir a. Tin, hmangaihnaah mi a awm ngei tih tilang fiahtu emaw miin hmangaihna a neih ngei zia ti chiangtu a ni (1Kor13:6).


3. PAULA LEH THUAK:

Thutakin Paula nuna hmun a chan thuk zia hi kawng hrang hrangin a tarlan theih, chungte chu;

i) Paula chu ‘Thutak hriatna kawnga Isua Krista tirhkoh’ (Tit1:1, 13) inti leh ‘thutaka Jentailte zirtirtu’ (1Tim 2:7) inti ngat a ni.

ii) A nunah thutak chu a bet tlat a, ‘Krista thutak chu keimahah a awm’ a ti hial a (2Kor11:10).

iii) Amaha thutak awm avang chuan ‘thu tak tak’ sawi thin mi a ni (Tirh26:25; Rom9:1; 2Kor7:14; 12:6).

iv) Thutak tan lo tur emaw, thutak do tura engmah ti thei lova inhria a ni (2Kor 13:8).

v) Thutak anga ‘awm fel lo’ nia a hriat pawh a khak duh hial thin (Gal2:5, 14).

vi) Thutak lama tang ve turin mite a duh em em thin (1Kor5:8; Eph6:14; 2Tim 2:15).

vii) Rin tlak a nih zia thutak hmanga ti lang thin mi a ni (2Kor4:2; 6:3,7).


4. THUTAKA RINGTUTE AWM DAN TUR:

Paula hian thutaka ringtute awm dan tur a tarlang nual a. Ephesi mite hnenah chuan ‘an kawng chu thutaka hreng turin’ a duh a (Eph6:14), Timothey-a hnenah chuan ‘thutak thu fel taka hmang thin leh zahpui ngai lo ang a’ pawm tlaka Pathian hmaa inlantir thin turin a duh a (2Tim2:15). Heng bakah hian thutaka ringtute awm dan tur Ephesi bung 4: 21 – 31 leh bung 5:1-5-a kan hmuhte lo tarlang i la.

Paula chuan, “Isuaa thutak awm angin inthuam u la” (Eph4:21&24) tiin bul a tan zet a. Chu mi zawhah Isuaa thutak awm anga ringtute inthuamna tur a tarlang a, chungte chu;

i) Kan hmanlai awm dan kawnga mihring hlui, bumna chakna anga chhe deuh deuh kha hlipin, rilru thlarauvah a tharin kan awm ang a; mihring thar, thutak (true) felna leh thianghlimnaa Pathian anga siamin kan inthuam tawh tur a ni (Eph 4:22-24).

ii)  Inpeng tawn theuh kan nih avangin, dawt sawi kan ban san tur a ni a, mahni thenawm hnenah thu dik tak kan sawi tur a ni (4:25).

iii)  Kan thinrim a nih pawhin, sual erawh chu kan sual tur a ni lo va; kan thinur chu ni tlak hmain tih reh kan tum tur a ni (4:26).

iv)  Eng thil avang mahin Diabola hmun kan kian tur a ni lo (4:27).

v)  Ruk hmang lo ni tawh thin chuan - a ru tawh tur a ni lo va, tlachham hnena pek tur a neih theih nan, a kuta thil tha tiin, rim takin hna a thawk thin tur a ni (4:28).

vi)  Thu tha lo reng reng ringtute ka atangin a chhuak tur a ni lo va; siam thatna lam ‘thu tha’ a chhuak zawk tur a ni. Tin, a ngaithlatute tana khawngaihna thlentu a ni tur a ni (4:29).

vii)  Pathian Thlarau Thianghlim chu kan ti lungngai tur a ni lo (4:30).

viii) Khakna te, thiurna te, tauhna te, anna te, sawi chhiatna zawng zawng leh sualna zawng zawng chu bansan tur a ni (4:31).

ix)  Inkhawngaih tawna inlainat tawn tur leh, inngaidam tawn tur kan ni (4:32).

x) A fa duh takte angin, Pathian awm dan latute kan ni tur a ni (5:1).

xi) Kristan min hmangaih a, rimtui atan Pathian hnena thil hlanah leh inthawi nana kan aia a inpe angin, hmangaihnaah kan awm tur a ni (5:2).

xii) Mi thianghlimte tiha mawi awm rengin – inngahna leh bawlhhlawhna zawng zawng, duhamna nen Pathian mite zingah chuan lam pawh lamin a awm tur a ni lo (5:3).

xiii) Zahmawh sawi te, thu lawi lo sawi te, fimthu te pawh thutaka awmte tan chuan a mawi lo va, chung tih ai chuan lawmthu inhrilh zawk tur a ni (5:4).

xiv) Inngaih hmang leh mi bawlhhlawh leh mi duham (milem betu)-te tan thutak nena inlaichinna neih a rem lo (5:5).


5. THUTAK HNARTU LEH DODALTUTE:

Thutak hnartu leh dodaltute dinhmun hi Paulan chiang takin a ziak a, chungte chu lo tarlang i la;

i) Pathian hre siin, Pathian angin an chawimawi lova, lawmthu pawh an hrilh ngai lo (Rom1:18&21).

ii) Finga inngai, bible-in ‘mi a’ a tihte an ni a. Thinglung thim nei mi an ni (Rom1:21&22).

iii) An thinlung chak zawng anga thil bawlhhlawh an tih theih nana Pathian hawisan tawhte an ni (Rom1:24, 26,27,28).

iv) Pathian ni lovin, a thilsiam biain a rawng an bawl thin (Rom1:25).

v) Fel lohna zawng zawng te, sualna zawng zawng te, duhamna zawng zawng te, sualna zawng zawngtein an khat a; itsikna te, tualthahna te, inhauna te, bumna te, nungchang that lohnatein an khat a; sesea thu lak hmang te, mi rel hmang te, Pathian huatzawng te, intivei te, chapo te, mi uang te, thil sual thar ti chhuaktu te, nu leh pa thu awih lo te, rilru nei lo te, thutiam bawhchhetu te, hmangaihna pianpui nei lo te, khawngaihna nei lo te an ni (Rom1:29-31).

vi) An thinlung chu thinurna leh thinrimnain a luah thin a, hrehawmna leh lungngaihna nasa takte an tawk bawk thin (Rom2:8).

vii) Dan bawhchhepa lo kal huna a bum tur leh a thuhnuaia la kun turte an la ni dawn a, Pathian rorelna hmaa thiamloh chang turte an ni (2Thes2:5-12).

viii) Mi chapo hriatna nei lo, inhnial leh thu kalh kawnga mi a an ni (1Tim6:3-5).

ix) Isua thawhlehna an sawi hnawm a, mi thenkhat rinna an ti khawlo thin (2Tim2:17-18).

x) Rilru chhe tawh, rinna kawnga Pathian duh lohzawng mi an ni (2Tim3:8).

xi) Zirtirna dik aia mahni duh zawng leh rilrem zawng dah pawimawh zawk thinte an ni a. Khawvel thu holam buaipui bera neitute an ni (2Tim4:4).


6. KAIKHAWMNA

Kan zir takte a hnuai ami ang hian khai khawm i la;

i)  Hmanlai emaw tunlai hrilhfiah dan leh Isuan ‘thutak’ a hrilh fiah dan a inang lo. Khawvel-in thutak a tih leh Pathian thuin ‘thutak’ a tih hi a inang lo bawk.

ii) Paula leh Isuan ‘thutak’ an hrilhfiah dan a inzul a. Amaherawhchu Paula hian thutak tlukpui atan ‘thu tak tak emaw, thu dik tak’ tih a hmang tel.

iii)  ‘Thu tak tak emaw, thu dik tak’ Paulan a neih, a tawngkam chhuak leh thiltiha a lantir thin chu – Pathian thutak, Krista emaw Isua thutak, Chanchin Tha thutak amaha awm avanga a neih leh a lantir thin a ni.

iv)  A nuna ‘thutak’ awm avangin Paula leh thutak inlaichinna hi a thuk hle. Thutak hriatna kawnga ‘Isua Krista tirhkoh’ inti leh ‘thutaka Jentailte zirtirtu’ inti ngat a ni a. ‘Krista thutak chu keimahah a awm’ a ti a, amaha thutak awm avang chuan ‘thu tak tak’ sawi thin mi niin, thutak tan lo tur emaw thutak do tura engmah ti thei lo nia inhria a ni. Thutak anga ‘awm fel lo’ nia a hriat pawh a khak duh hial a. Thutak lama tang ve turin mite a duh em em a. Mi dangte tana rin tlak a nih zia thutak hmanga ti lang thin mi a ni.

v) Thutaka ringtute awm dan tur te, thutak dodaltu emaw, hnartute dinhmun thahnem tak tarlan a ni (a tul angin en let ni se).


SAWI HO TUR:

Kan ramah hian ‘thutak’ kan zir nasa a. Chutiang a nihlai chuan vantlang nun hi thutak hian a hneh zo lo nge, sual thiltihte erawh a la langsar hlein a lang. He mi chungchangah hian a eng hi nge ‘siam that’ ngai nia kan hriat?


ZIRLAI PUITU:

Tum 51: ‘Thutak’ thumal Paula lehkhathawna awm zat hi kan bible rawnte azira danglam thei a ni. Entir nan; Gal 3:1; Kol1:6; 1Thess2;13-ahte hian Sap tawng bible-a ‘truth’ (thutak) chu mizotawng bible-ah a awm lo. Tin, 1Tim 6:3: Mizotawng bible-a ‘thutak’ hi saptawng bible thenkhatah a awm lo. 1Cor14:25-a thutak (truth) chu he tiang hian saptawng bible hrang hrangah dah a ni bawk: truth (thutak) – KJV; truly (takzet) – NKJV,NLT; really (takzet) – NRSV. 


Thumal 13 thu taktak (thu dik) sawina: Saptawng bible-a thumal lam dan thuhmun ‘truth’ (thutak) chu heng bung leh changahte hian ‘thutak’ ti lovin; ‘thu dik tak’ (Tirh 26:25; Rom2:2; Gal4:16; Eph4:15; Eph 4:25), ‘thu tak tak’ (Rom 9:1; 2 Kor 7:14; 2 Kor 12:6; 1 Timothy 2:7), ‘thu dik’ (Rom3:7; Rom15:8), ‘takna’ (1Kor7:8) ‘takzet’ (1Kor14:25), ‘a tak’ (Phil1:18), adt tia lehlin an ni. 


Hmangaihna: 1Kor 13-a hmangaihna chanchin kan hmuh hi hmangaihna satliah a ni mai lo va, ‘Pathian chu hmangaihna a ni’ (1John4:8) a tih angin, he hmangaihna hi Pathian atanga chhuak leh Pathian mizia mihringin a chhawm theih, a neitu apiangte chu chung lam nena inzawmna nei, chung lam nena inlaichinna danglam bik neia ngaihte an ni.


Khawvel thu holam: Thawnthu (myth) 2Tim4:4-a kan hmuh hi ‘khawvel thu holam’ tiin kan dah a ni. 





Sunday, 19 October 2025

ZIRLAI 30-NA: TAWNGTAINA

Bible thu chiar tur : Tirhkohte16:25-34; Ephesi6:17-20.

Thuvawn : Engahmah mangang suh u; engkimah tawngtai leh dilin, lawmthu hril tel zelin, in duhnate chu Pathian hnenah hriattirin awm zawk rawh se (Philippi4:6).


1. THUHMAHRUAI:

Vawiinah hian tawngtaina thu kan zir dawn a. He thupui bikah hian Paula zirtir dan chhui tur a tam loh avangin a nun leh a rawngbawlna atanga tawngtaina chanchin kan hmuh hrang hrang kan lawr khawm dawn a ni. Mi thiam ten zir bingna nen awmze nei leh kawnghmang nei taka Paula tawngtaina thu (Pauline prayer theology) an rem khawm angte chuan zirlai a ti sei hle thei a, chuvang chuan zirtute tana tul zuala ngaihte chauh kan tarlang ang. 

2. PAULA LEH TAWNGTAINA:

‘Paula hian tawngtaina a pianpui a, a nunpui a, a thihpui’ an ti thin. ‘A pian tharna chuan tawngtaina a pianpui a, chu chu a tawp thlengin a nunpui’ tihna tluk a ni ang. A lehkhathawn sawm leh pathum (13)-ah hian tawngtaina leh a kaihhnawih tawngkam chi hrang sawm paruk (16) chu tum za leh panga (105) zet tarlan a ni a, chu chuan a nun leh a zirtirnaa tawngtainain hmun a luah thuk zia a tarlang a ni. 

Bang lova tawngtai mi a nih thu kan hmuh a, mi dang pawh chutiang ti tura fuihtu a ni (Rom1:9; 1Thess2:13; 5:17; 2Tim1:3). A thlarau nun bul leh a rawngbawlna chu  tawngtaiin a tan a,  tawngtainain a nung bawk a, chu chuan Pathian chet tirin (Tirh9:9,11,17-19; 13:3; 14:23; 16:13,16,25; 20:36; 21:5; 22:17;28:8); a tir atanga a rawngbawl hun tawp thlengin, a nunah Pathian thil tih mak kan hmuh mawlh mawlh  mai a ni. 


Paula nun leh rawngbawlna atanga kan hmuh danin, tawngtaina chu;

i) Himna a ni a (Rom15:30).

ii) Damna a ni a (Tirh28:7-9).

iii) Ringtute thlamuanna leh innghahna a ni a (Phil4:6).

iv) Rawngbawlna kawnga mit ti vartu a ni a (Tirh22:17-18).

v) Kohhran tihnghehna leh rawngbawltute buatsaihna a ni a (Tirh14:23).

vi) Ringtute inpawlna, chibai inbukna leh inthlahna a ni a (Tirh20:36; 21:5-6).

vii) Tan in thim tak lak ata chhanchhuak thei khawpa thil tithei a ni a (Phil1:19).

viii) Rawngbawlna kawnga ringtute thlun zawmtu leh tanrualna petu a ni a (Rom15:30; 2Kor1:11).

ix) Chanchin Tha puannaa kawnga chakna leh thiltihtheihna bul a ni a (Eph6:19-20; Kol2:2,4; 2Thess3:1).

x) Pathian chet tirtu leh Pathian thiltihtheihna inpuan chhuahna bul a ni (Tirh9:9-19; 16:25-34; 22:16-21; Rom10:1).


3. TAWNGTAINA CHI HRANG HRANG:

Paula sulhnu atangin tawngtaina chi hrang hrang kan hmu a, chungte chu;

i) Tawngtaina hrim hrim (Eph6:18; 1Tim2:1).

ii) Tawngtaisakna (2Kor1:11; 9:14; Phil1:19; 2Thess3:2; 1Tim2:1).

iii) Pathian chawimawi leh fak tawngtaina (Eph3:20-21; 1Tim1:17).

iv) Thil dil tawngtaina (Eph6:18; Phil1:5; 2Kor12:8; 13:9; 1Tim2:1).

v) Tawngtaipuina (Tirh20:36; Rom8:26; 15:30-31; 2Kor1:11; Kol4:3; 1Thess5:25).

vi) Lawmthu sawi tawngtaina (Eph1:17; Phil1:4,22; 1Kor1:4; Kol1:12; 4:2; 1Tim1:12; 2:1).

vii) Malsawmna (Rom11:36; 15:6,13,33; 16:20; 1Kor16:24; 2Kor13:14; Gal6:18; Phil4:23; 1Thess5:28; 2Thess2:17; 2Tim4:22; Tita3:15; Phil1:25), te a ni.


4. TAWNGTAI DAN CHI HRANG HRANG:

Tawngtai dan pawh chi hrang hrang a awm a, chungte chu;

i) Thlarauva tawngtai (1Kor14:15; Eph6:18):  Thlarauva tawngtai chuan awmze chi hrang hrang a nei a; Thlarau - puihnaa tawngtai, hruainaa tawngtai, awmna (atmosphere) leh awmpuina (present)-a tawngtai, inzawmna leh inlaichinna neia tawngtai, adt., tihna a ni thei a. Tisa leh mahni khuh bova Thlarauvin hmun a luah vekna atanga tawngtaina a ni.  

ii) Tawng hriat loh leh hriat theiha tawngtai (1Kor14;14-15): Tawnghriat lohva tawngtai hi Thlarauva tawngtaina chi khat a ni. Amaherawhchu, mi thenkhat hriatnain hlawkna a neih loh avangin, mi dang ten ‘amen’ an tih tlan theihna tura ‘Thlarauva, tawng hriat ngeia’ tawngtai hi Paula chuan a thang zawk a ni.

iii) Thahnemngai taka tawngtai (Phil6:18): Thahnemngai taka tawngtai chuan – thlahthlam lo, ti fan fan, bang lova tawngtai a kawk.

iv) Bang lova tawngtai ((Rom1:9; 2Tim1:3; 1Thess2:13): Bang lova tawngtai chu chhum lo chat lova tawngtai ai mahin; tawngtai bansan lo, tawngtaina nun nei, tawngtai thlahthlam lo a kawk a ni.

v) Tawngtai fan fan (Rom12:12; Kol4:2): Tawngtai fan fan chuan; thahnemngai leh bang lova tawngtai a kawk.

vi) Chaw ngheia tawngtai (Tirh9:9-11; 13:2-3; 14:23): Chaw nghei tawngtai hi Pathian pawlna leh a tana inserhna khunkhan tak a ni. Paula sulhnu atanga a awmzia kan hmuh danin chawnghei tawngtai chu - engmah ei in lo va tawngtai a ni.

vii) Hming lama tawngtai (Eph1:17;1Thess1:3): Hming lama tawngtai hian tawngtai sakate nena inkungkaihna tha a kawh bakah, tawngtai chhana chiannna a kawk a ni.

Heng bakah hian tawngtai laia awm dan - thingthia tawngtai (Tirh20:36; 21:5; Eph3:16) leh kut nghata tawngtai (Tirh9:17; 13:3; 19:6; 28:8) kan hmu a. Tawngtai chungchang thua tih tur leh tih loh turah; Nupui pasal chu tawngtai thei lo khawpin atua mah an intidawng tur a ni lova (1Kor7:5), kut thianglimin - thinrim lo leh inhnial lova tawngtai tur a ni a (1Tim2:8), tin, tawngtai chu ngaihven thin tur a ni (Kol4:2).

Tawngtaina hun leh a hmun thuah; eng hun pawha tawngtai (Eph6:18), a chhun azana tawngtai (2Tim1:3), zanlaia tawngtai, tan in chhunga tawngtai (Tirh15:25), tuifinriat kama tawngtai (Tirh21:5), Pathian biak in-a tawngtai (Tirh22:17), hriat chhuah apianga tawngtai (Phil1:4), adt., a awm. Heng hian tawngtai dan min thiam tir bakah, tawngtaina chuan hun leh hmun bik a nei lo tih min zirtir  awm e.


5. TAWNGTAI TURA PAULA TURTU LEH A TAWNGTAI CHHAN:

Tawngtaipui turin Paula hian mite a ngen thin a (Rom15:30-31; 2Kor1:11; Eph6:19-20; Phil1:19-20; Kol4:2-4 ; 1Thess5:25 ; 2Thess3:1-2). Mi dangte pawh thahnemngai takin a tawngtaipui thin. A tawngtaina chuan chhan leh tawngtai tirtu a nei thin a, chungte chu;

i) Ringtute (1Thess1:3).

ii) A tisaa hling ti kiang turin (2Kor12:7-9).

iii) Ring lote chhandama an awm theih nan (Rom10:1).

iv) Ringtute hnenah Pathian khawngaihna pek a nih avanga lawmthu sawi nan (1Kor1:4).

v) A mite hnenah Pathianin finna leh hriat chian tirna thlarau a pek theih nan (Eph1:16).

vi) Krista rin avanga a mite thinlunga Pathian a chen theih nan leh, a Thlarau zara mihring chhungnung lama thiltihtheihnaa tihchaka an awm theih nan (Eph3:16).

vii) Chanchin Tha thuruk huai taka puang tura a ka a an a, thu sawi tira a awm theih nan (Eph6:19).

viii) Ringtute hmangaihnain famkimna leh bengvarna a ngah lehzual theih nan (Phil1:9).

ix) Thlarau lam finna leh hriat theihna zawng zawng kawnga amah hriat famkimnaah ringtute an khah theih nan (Kol1:9).

x) Pathianin a mite a kohnaah koh tlaka ruat an nih theihna tur leh, that duhna tinreng leh rinna hnathawh tinrenga a thiltihtheihnaa a hlawhtlin tir theih nan (2Thess1:11).


6. TAWNGTAINA RAH:

Tawngtaina chuan rah a nei a, chungte chu Paula thil tawn atangin lo tarlang i la;

i) Anania chu Paula hnenah tirh a ni a, chu chu Paulan a lo hmu lawk a; Anania’n Paula a tawngtai sak chuan Paula mit chu a lo var leh ta a. Heng hi Pathian remruat awm sa avanga thil thleng a nih laiin; Paula’n ni thum (3) chhung zawng chaw ngheia Pathian a dawr vang a ni bawk (Tirh9:9,11,17-19).

ii) Rawngbawlnaa Paula leh Barnaba bul tanna chu tawngtaina a ni (Tirh13:2-4). 

iii) Tang vengtute chhungkuain Pathian an rinna bul chu Paula leh Sila tawngtaina vang a ni (Tirh16:25-34).

iv) Pathianin Jentailte tihkoh atana Paula a koh chhuahna bul intanna chu tawngtaina a ni (Tirh22:17-21).

v) Mileti thliarkara lal pakhat Publia pa khawsik leh santen damna chu tawngtaina a ni (Tirh28:7-9).

vi) Tawngtaina avangin Pathian thlamuanna leh ven himna ropui tak chu Pathian mi ten an chang thin (Phil4:7).

vii) Tawngtaina avangin Lalpa Isua hming chu ringtuteah chawimawiin a awm  a, ringtute pawh amahah chuan chawimawiin an awm bawk ang (2Thess1:12).


7. KHAIKHAWMNA:

i) Tawngtaina hian Paula nun leh zirtirnaah hmun pawimawh tak a luah a. ‘Paula chuan tawngtaina a pianpui a, a nunpui a, a thihpui’ an ti thin.

ii) A nun leh a rawngbawlna atangin tawngtaina awmzia chi hrang hrang kan hmu.

iii) Tawngtaina chu chi hrang hrangin a then theih a, chungte chu; tawngtaina hrim hrim, tawngtai sakna, Pathian chawimawi leh fak tawngtaina, thil dil tawngtaina,  tawngtaipuina, lawmthu sawi tawngtaina, malsawmna te a ni.

iv) Tawngtai dan pawh chi hrang hrang a awm, chungte chu; Thlarauva tawngtai, tawng hriat loh leh hriat theiha tawngtai, thahnemngai taka tawngtai, bang lova tawngtai, tawngtai fan fan, chaw ngheia tawngtai, hming lama tawngtai te an ni.

v) Tawngtainaah chuan min tawngtai tirtu leh tawngtai chhan hrang hrang a awm a.

vi) Tawngtaina chuan rah chhuak duhawm leh ropui tak a nei thin.

SAWIHO TUR:

Pian tharnaa tawngtai pianpui lo ringtu an awm thei em? Mi piang thar, tawngtai thlahthlam site hi; an pian thar ruala tawngtai pianpuiah kan chhiar tho em?


ZIRLAI PUITU:

Tawngtaina tawngkam chi hrang 16 tum 105: Mathaia ziakah tawngkam 8 tum 30, Marka ziakah 5 tum 18, Luka ziakah 10 tum 46, Johana ziakah 3 tum 18, Tirhkohte thiltih-ah 6 tum 36, Hebrai ziakah 3 tum 3, Thuthlung Thar bu dang zawngah 11 tum 36 a awm bawk. Heng hian Paula kut chhuak sawm leh pathuma (13) tawngtainain hmun a chan tam zia a tarlang a ni.



Sunday, 12 October 2025

ZIRLAI 29 NA: INHLANNA

 Bible thu chiar tur : Rom12:1-2.

Thuvawn : Kristan a hmangaih che u a, rimtui atan Pathian hnena thil hlanah leh inthawinaa kan aia a inpek ang bawk khan hmangaihnaah awm rawh u (Ephesi5:2).


1. THUHMAHRUAI:

Inhlanna thu hi Paula zirtirnaah a tlem hle. A tlukpui tawngkam dang erawh hmuh tur a awm nual thung. Pathian ram rawngbawlna leh mi mal nun tana thil pawimawh tak a nih avangin, inhlanna chungchang thu hi vawiinah kan zir dawn a ni. 


2. INHLANNA:

Paulan ‘inhlan’ tih tawngkam a hman hi Grik tawng chuan ‘parastesai’ (pa-ras-te-sai) a ni (Rom 12:1). A lehkhathawn hmun dangah chuan parastesai chu –Pathian hnena ‘pe’ (2Kor11:2), Pathian hmaa ‘ding, inlan’ (Kol1:22), Pathian ngaiha thaa ‘inentir’ (2Tim2:15) ti tea lehlin a ni. 

Inhlanna chu inpekna nen thil thuhmuna ngaih, Pathian chibaibukna leh rawngbawlna a ni. A dawngtu lungawina tur emaw, a dawngtu turin a tul ang zela a dawn theih nana mahni ngei inpe, Pathian leh mihring inlaichinna tarlangtu a ni. He tiangin lo khaikhawm i la; 

i) Inhlanna chu rawngbawlna a ni. 

ii) Inhlanna chu Pathian chibaibukna a ni.

iii) Inhlanna chu Pathian leh mihring inlaichinna tarlangtu a ni.

iv) Thil dang ni lo, mahni ngei Pathian hnena inpe hi inhlanna a ni.

v) Inhlanna chu Pathian ti lawm tura mihringin Pathian a dawrna a ni.


3. THUTHLUNG HLUI ‘THIL HLAN’ LEH THUTHLUNG THAR ‘INHLANNA’:

Paula zirtirnaa inhlanna hre fiah turin Thuthlung Hlui thil hlan leh Thuthlung Thar inhlanna khaikhin a tangkai hle dawn a, a danglamna leh a khaikhinna lo tarlang i la;


i) Thuthlung Hlui thil hlan: 

a) Thuthlung Hlui inthawinaa ‘thil hlan’ chu chhan tlak leh pawm tlak a nih theih nan thil pawimawh tak a awm a, chu chu; sawiselbo a ni tur a ni (Lev3:1,6; 22:19,21) tih emaw,  a thianghlim tur a ni (Exo28:41; Lec11:45) tih a ni. 

“A mit del, a ruh tliak te, a silawng te, pan nei te, a tangseh te, a phar te chu Lalpa hnenah hlan tur a ni lova, meia thil hlanah Lalpa hnenah maichamah in hlan tur a ni lo” (Lev22:22) tih a ni. Thil hlan tura chu sawisel kai leh thianghlim lo a nih chuan Pathian tan thil bawlhhlawh a ni a, chhan tlak leh pawm tlak a ni lova, inthawina nung, thianghlim leh lawm tlak a ni thei lo (Lev22:25; Mal1:8,13).

b) Thil hlan tur chu puithiam hnenah kalpui a ngai a, puithiam chuan maichamah a lo hlan thin. Sual thawina kaihhnawih thil hlannaah chuan puithiam chu remna siamtu ber a ni a, tichuan thil pek hlantu sual chu ngaihdamin a awm thin (Lev1-9).


ii) Thuthlung Thar inhlanna:

a) Thuthlung Thar-ah chua Thuthlung Hlui angin inthawi leh thil hlan a ngai lo.

b) Mihringte zingah sawiselbo leh thianghlim; Pathian lungawina thlen zo kan awm loh avang leh, chutiang mite inhlanna chuan awmzia a neih loh avangin, Isua chu – mi sualte aiawhin (Rom5:6,8; Gal1:4), inthawina atan Pathian hnenah thil hlan leh rimtui atan mahni a inpe  a (Eph5:2). A thisen avangin amahah chuan kan tlanna kan lo nei ta a, kan bawhchhiatna zawng zawngte pawh Pathianin min lo ngaihdam ta a ni (Eph1:7). 

c) Chu chu khawngaihna vanga a thlawna thiamchantirna a ni a (Rom3:24). Khawngaihnin min chhandam a (Eph2:5). Chu khawngaihna vek chu duhtakahah chuan a thlawnin min pe a (Eph1:6). Chu khawngaihna chuan aman fing tak leh remhre takin min vur bawk (Eph1:8).

d) Ama zaran (chu khawngaihna avang tho chuan) Thlarau hmun khata Pa hnena luh theihna (Eph2:18), nel leh ngam taka luh theihna pawh kan nei (Eph3:12).

e) Chutianga a KHAWNGAIHNA avanga a chhandamna chang tawhte taksa inhlanna chu  Lalpa chuan lo pawmin, an inhlanna chu – inthawina nung, thianghlim leh lawmtlak a lo ni ta thin a ni. 


4. INHLANNA ATANA THIL TUL LEH INHLAN DAN TUR:

Inhlanna atana thil tul hi a tam hle ang, Paula zirtirna atanga kan hmuhte chauh lo tarlang i la;

i) Pathian KHAWNGAIHNA: A chunga kan hmuh angin Pathian khawngaihna avang chauh chuan - a chhandamna emaw a khawngaihna chang tawhte taksa inhlanna chu Pathianin a pawm a. Chutiang mite inhlanna chu – inthawina nung, thianglim leh Pathian lawmtlak a lo ni ta thin a ni.

ii) Hmangaihna: “Mi rethei chawm nan ka taksa zawng zawng pe vek mah i la, ka taksa pawh kang turin inpe mah i la, hmangaihna ka neih si loh chuan ka tan engmah a sawt lovang” (1Kor13:3) tiin Paulan a sawi a. A letling zawngin ‘hmangaihna’ a awm chuan engkim a sawt tihna a ni a, hmangaihna chu inhlanna atana thil tul tak a ni. Paula chuan, “Kristan a hmangaih che u a, rimtui atan Pathian hnena thil hlanah leh inthawinaa kan aia a inpek ang bawk khan hmangaihnaah awm rawh u” (Eph5:1-2) a ti a. Hmangaihna hi inhlanna atana pawimawh a ni a, chu chu Pathian neitu chuan a nei kan ti thei ang.

iii) Thianghlimna: Paulan, “Krista hnenah chuan nula thinghlim angin ka pek theihna tur che uin, pasal pakhat ka hual sak si che u a” (2Kor11:2) a ti a. Thuianghlimna hi inhlanna atana thil pawimawh a ni a, chu chu Isua avangin ringtu ten an chang vek tawh a ni (1Kor6:11). 

iv) Inpeihna: Thinlung lama inpeihna hi inhlanna atan thil tul tak a ni (Rom1:15; 2Kor8:5,12; 12:14).

Heng bakah hian – Pathian khawngaihna, hmangaihna, thianghlimna leh inpeihna chhiar tel vekin; mahni duh thu ngeia inpein (2Kor8:4), Pathian hnena rilru pe fel hmasain (2Kor8:5), chak takin (Kol3:24), Pathian duhzawng, a tha, lawm tlak leh, tha famkima awmin (Rom12:2), adt tihte hi kan inhlan dan tur a ni. Hetiang a nih lai hian, he khawvel dan anga awm erawh - inhlanna hmelma lian ber a ni.


5. INHLANNA TUR:

Inhlanna tur hi thil hote anga lang mahse tarlan tul tak a ni. Kan inhlanna tur chu he tiangin lo tarlang i la;

i) Pathian hnenah: Rom12:1-ah hian Paulan inhlanna tur chiang takin a tarlang lo. Pathian hnenah a ni tih hriat theihna erawh a awm. Hmun dangah chuan Pathian hnen ngei a nih thu chiang takin kan hmu (Rom6:13). Tin, inhlanna reng reng hi a hming tumtuah; Pathian ni lo, thil dang a awm a nih pawhin, ringtute inhlanna chu Pathian hnena inhlanna vek a ni thin a ni.

ii) Felna bawihah: Paula chuan, “In taksa pengte chu thianghlimna turin, felna hnenah bawihah pe phal rawh u” (Rom6:19) a ti a. He laia felna hi ‘Pathian felna’ a nih avangin felna bawiha inpekna pawh hi Pathian hnena inhlanna tho a ni.

iii) Rawngbawlnaah: Stephena chhungte chu mi thianghlimte rawngbawlnaah an inpek thu kan hmu a (1Kor16:15). Rawngbawlna atana inpek hi Pathian tana inhlanna tho a ni.

iv) Mi dangte hnenah: Paula vek hian Korinth mite hnenah, “Kei zawng in thlarau tan lawm em emin ka inhmang ral ang a, inhmang ral vekin ka awm bawk ang” (2Kor12:15) a ti a. Mi dang tana a inhman ral vek tur thu a ni a, chu chu mi dangte tana inhlanna a ni. Mi dangte tan emaw mi dangte hnena inhlanna hi Pathian tana inhlan bawk a ni.


6. INHLANNA PAWIMAWHNA LEH A RAH:

Inhlanna chuan rah duhawm tak a nei thei a, chungte chu tawite tein lo tarlang i la;

i) Ringtu inpekna leh inhlanna chu Pathian nena inkungkaihna leh inlaichinna hlimthla tarlangtu leh ti danglam theitu a nih avangin a pawimawh em em a ni.

ii) Inhlanna chu – inthawina nung, thianghlim leh Pathian lawmtlaka Pathian hmaa min awm tir theitu a ni (Rom12:1).

iii) Thianghlimna kawngah ringtute hruai theitu a ni (Rom6:19).

iv) Inpekna chuan mi dangte rilru a ti harh thei (1Kor16:18).

v) A tana inhlan thinte hian - a rulhna roluah tur chu Lalpa hnen ata an la hmu ang (Kol3:;23).


7. KHAIKHAWMNA:

i) Inhlanna chu inpekna nen thil thuhmuna ngaih, Pathian chibaibukna leh rawngbawlna a ni. A dawngtu lungawina tur emaw a dawngtu turin a tul ang zela a dawn theih nana mahni ngei inpe, Pathian leh mihring inlaichinna tarlangtu a ni.

ii) Thuthlung Hluiah chuan inthawinaah ‘thil’ an hlan a, chu chu pawm tlak a nih theih nan sawiselbo emaw thianghlim emaw a ni tur a ni. 

iii) Thuthung Tharah chuan inthawina a awm lo va. Thil hlan aiah  Isua chu mi sualte aiawhin, inthawina atan Pathian hnenah thil hlan leh rimtui atan mahni a inpe  a. A thisen avangin amahah chuan kan tlanna kan nei a, kan bawhchhiatna zawng zawngte pawh Pathianin a ngaihdam ta a. Chu chu khawngaihna avanga a thlawna thiamchanna a ni.

iv) Chu khawngaihna avang chuan ringtute taksa inhlanna chu  Lalpan lo pawmin, an inhlanna chu – inthawina nung, thianghlim leh lawmtlak a lo ni thei ta a ni. 

v) Inhlanna atan chuan Pathian KHAWNGAIHNA chu a bulpui ber ang a ni a. Hmangaihna te, thianghlimna leh inpeihna te pawh a pawimawh a. Mahni duh thu ngeia inpekna (2Kor8:4), Pathian hnena rilru pe fel hmasaa inhlanna (2Kor8:5), chak taka inhlanna (Kol3:24), Pathian duhzawng, a tha, lawm tlak leh, tha famkima awm (Rom12:2), adt te chu ringtute inhlan dan tur a ni. He khawvel dan anga awm erawh - inhlanna hmelma lian ber a ni.

vi) Ringtute hian inhlanna tur hrang hrang kan nei a, chungte chu; Pathian hnenah, felna bawihah, Rawngbawlnaah, mi dangte hnenah a ni.

vii) Inhlanna chuan rah duhawm tak tak a nei thin.


SAWIHO TUR:

Ringtu thaa ngaih; inpekna leh inhlanna nei pachhe hle site hi – eng vanga inpekna leh inhlanna nei chau nge an nih ang?


ZIRLAI PUITU:

Mahni: Mahni inhlanna hian keimahnia awm leh keimahni nena inkungkaihna nei – rilru, taksa, thlarau bakah; kan chakna, theihna, thiamna, finna, kan thil neih, kan hun, adt te pawh a huam thei ang.

KHAWNGAIHNA: Pathian KHAWNGAIHNA hi inhlanna atana a bul tumtu ang a nih avangin, a pawimawh hle a chuvangin hawrawppuia ziah a ni.

Hmangauhna: He hmangaihna hi Grik tawng chuan ‘agape’ a ni. Chu chu Pathian hmangaihna emaw Pathian atanga chhuak hmangaihna a ni. “Pathian chu hmangaihna” (agape/agapon-1Jhn4:8) a nih avangin,  ‘Pathian nei chung chuan / ringtu dik tak ni chung chuan engkim a sawt a ni’ tihna tluk a ni thei bawk ang.


ZIRLAI 31 NA: RINGTU NUN NGHEHNA

  Bible thu chiar tur :  Galatia5:1-15; Ephesi6:10-18. Thuvawn          :  Inveng ula, rinnaah chuan ding nghet u la, intihuai ula, chak...