Bible thu chiar tur : Ephesi2:1-10.
Thuvawn : Chutichuan, Pathian nung chu kan rin avangin kan thawk rim a, kan bei hram hram a ni si a; ani chu mi zawng zawng Chhandamtu a ni a, a ringtute Chhandamtu a ni deuh ber mai (1 Timothea 4:10).
1. THUHMAHRUAI:
Chhandamna hi Paula thu zirtir zingah chuan a pawimawh ber a tih theih ang. A chanchin tarlanna Tirkohte Thiltih leh a lehkhathawn sawm leh pathumahte (13) hian chhandamna leh a kaihhnawih thu dang a awm vek a. Thupui zau tak a nih avangin he zirlaiah hian tarlan sen rual a ni lo vang. Vawiina kan zir turah hian – Paulan chhandamna thu a hman dan te, chhandamna a tul chhan te, chhandamna hna thawk tura Pathian chet tirtu te, chhandamna hna thawktu leh a hmanrua te, chhandamna chang tura thilpawimawh leh chhandamna rahte kan zir dawn a ni.
2. PAULAN CHHANDAMNA THU A HMAN DAN:
Thuthlung Thar bu pumpui thlirin ‘chhandamna’ hi – zalenna (peace), that tlannna (wholeness), damna (cure), tha chhuak (recover), thawidamna (remedy), chhanchhuahna (rescue), tlanna (redemption), hamthatna (welfare), tihna a ni thei vek a. Paula chanchin tarlanna leh a lehkhathawn-ahte erawh chhandamna chu;
i) Mi sual chhandamna tur atana Isua Krita hna thawh zawh tawh sa tarlanna a ni a.
ii) Sual leh a hnathawh hrang hrang lak atanga mihring chhanchhuahna leh,
iii) Tisa chhandamna - tihduhdahna lak atanga Pathian venhimna a ni bawk (1Tim3:11; Eph 5:23).
Paula hian vawi sawmriat (80) aia tam chhandamna tawngkam leh a kaihhnawih thu hi a hmang a. Chu chuan chhandamna thu a buaipui zia leh a tui chilh zia a ti lang a. Thuthlung Thar ziaktu dangte aiin chhandamna hi a tarlang hnem zawk a ni.
3. CHHANDAMNA A TUL CHHAN:
Chhandamna hna thawh a tul chhan hi kawng hrang hrang-in Paulan a tarlang a, chung zinga a langsar zualte chu;
i) Sual leh a hnathawh: Mi zawng zawng chu mi sual an ni a (Rom1:18-3:18). Mahni pawh intanpui thei lo hial khawpa dinhmun tha lo sual bawiha hralh tawh (Rom7:14) leh sual bawiha tang (Rom6:17,29) an ni.
ii) Pathian thinurna: Mihring chu mi sual mai ni lovin; Pathian dan kalh, Pathian thinurna hnuaia awm leh anchhe dawng a ni (Rom1:18; 5:9; Gal3:10,13).
iii) Thiam loh chantirna rorelna: Pathian dan a kalh avang chuan thiam loh chantirnna rorelna chu mihring chungah a lo awm a (Rom5:16).
iv) Thihna: Sual man chu thihna a ni a (Rom 6:23). Tin, mi pakhat avangin sual khawverlah a lut a, sual avangin thihna a lut bawk a, chutiang bawkin thihna chuan mi zawng zawng a fan chhuak a (Rom5:12). Adama bawhchhiatna anga thil tisual lote chungah pawh thihna chuan ro a rel avangin (Rom5:14) Adama-ah chuan mi zawng zawng chu an thi a (1Kor15:22). Tichuan bawhchhiatna leh sualna avang chuan mihring chu Pathian ngaihin mitthi mai a lo ni ta a ni (Eph2:1,5).
Heng a chunga kan tarlante leh chhan hrang hrang avangte hian mihring chu chhandam ngai a ni ta a ni.
4. CHHANDAMNA HNA THAWK TURA CHET TIRTU:
Chhandamna hna thawk tura Pathian chet tirtu emaw tur chhuaktu zingah hian thil langsar tak pathum (3) Paulan a tarlang a, chungte chu;
i) Pathian hmangaihna: Pathian hmangaihna hi Paula hian a dah chungnung em em a (Rom8:31-39). Bawhhchiatna avanga thi a nih lai meuh pawha Krista ruala mihring ti nung tura a bul tumtu chu Pathian hmangaihna a ni (Eph2:4-5). Mi sualte tana Krista thihna chuan Pathian hmangaihna chu fak tlakin a lantir tiin a tarlang bawk (Rom5:8).
ii) Pathian khawngaihna: Pathian chuan khawngaihna a ngah em em a, a khawngaihna chu mihring leh thilsiam dangte chhandamna hna thawk tura Pathian chet tirtu a ni (Eph2:4&9).
iii) Thil tha ti atan: Chhandamna chu mi mal nawmsakna tur atana Pathianin mihring leh thilsiam dangte tana a buatsaih a ni mai lo. Thil tha ti thei tawh lo khan Pathian duh zawng a tih a, a chhehvel leh mi dang tana thil tha a tih theihna tura Pathian buatsaihna a ni (Eph2:10).
5. CHHANDAMNA HNA THAWKTU LEH A HMANRUA TE:
Chhandamna atana a bul tumtu leh hna thawktu ber chu Pathian a ni; ‘Isua Krista pawh a ni’ a tih theih bawk. Pathian chu chhandamtu a nih zia tarlanna hmun tam takah a awm (1Tim1:1; 2:3; Tit1:3; 2:10; 3:4); chutiang bawkin Isua Krista pawh chhandamtu a nih zia tarlanna a awm (Eph5:23; Phil3:20; 2Tim1:10; Tit1:4; 2:13; 3:6).
Chhandamna thlentu atana Pathian hmanruate chu fel takin a thliar theih a, chungte chu;
i) Isua Krista: Isua kal tlanga Pathian chhandamna hnathawh dan tarlanna a awm avangin; Isua chu chhandamtu ni mahse, chhandamna atana Pathian hmanrua leh thil pawimawh titu ber a ni (2Kor5:19; Rom5:8-10; 1Thes5:8-9; 2Tim1:9).
ii) Thlarau Thianghlim: Thlarau Thianghlim zarah chhandamna hi chan a ni (Phil1:19; 2Thes2:13).
iii) Chanchin Tha: Chanchin Tha emaw thutak emaw chu Pathian chhandamna thlen tirtu hmanraw pawimawh berte zinga mi a ni (Rom1:16; 1Kor1:21; 15:1-2; Eph 1:13; 1Thes2:16; 2Thes2:10).
iv) Pathian mi thlante: Paulan mi dang chhandam thei anga a intarlanna a awm a (Tirh 13:47; Rom11:14; 1Kor9:22); chutiang bawkin Timothea pawh mi dang chhandam thei anga tarlanna a awm (1Tim4:16). Heng hian rawngbawlna kawnga an thuneihna a tarlang zawk mah a, chhandamtu bulpui ber chu Pathian a ni. A mi thlante hi Pathianin a chhandamna thlentu atan erawh a hmang tih heng hian a ti chiang a ni.
v) Thu hril: Thuhril hmanga ringtute chhandam hi Pathianin tha a ti a, a thil tum pawh a ni (1Kor1:21; 15:1-2; 1Thes2:16; Rom10:14,17).
6. CHHANDAMNA CHANG TURA THIL PAWIMAWH:
Chhandamna thlentu atana Pathian hmanruate tluka pawimawh, Chhandamna chang tura thil pawimawh ber tia chhal theih a la awm cheu va, chungte chu;
i) Khawngaihna: Chhandamna chang tura Pathian khawngaihna pawimawh zia hmun hrang hrangah kan hmu (Tirh15:11; Rom3:24; 5:15,17; Eph2:5,8; 2Tim1:9). Khawngaihna chu rinna tluka pawimawh, rinna miin a neih hmaa Pathian thinlunga a ringtu turte chanvo atana Pathianin a dah sa ang hiala ngah theih a ni.
ii) Rinna : Chhandamna chang tura rinna pawimawh zia hi Paulan a sawi uar hle (Tirh15:11;16:30-31; Rom1:16; Rom10:9,10; Eph2:8; 1Tim2:15;1Tim4:10). Pathianin a fapaah chuan khawngaihnain min chhandam tawh a (Eph2:5), mahse chu chu a taka chang turin ‘rin’ a ngai a, miin a rin hnuah chu chu ‘Pathian khawngaihna’ a ni. Rinna lovin chu khawngaihna chu a taka chan mai theih a ni lo va, chu chuan rinna pawimawh zia a tarlang a ni.
iii) Beiseina: Beiseina pawimawh zia chu Paulan, “Beiseinain a ni chhandamin kan awm ni”(Rom8:24) a tih hian a tarlang a ni.
iv) Kaa tan leh a hming lam: Rin leh kaa tan hi chhandamna hmuh theih phahna a ni (Rom10:9,10). ‘Tupawh Lalpa hming lamapiangte chu chhandamin an awm ang’ tih a ni bawk (Rom10:13).
v) Pawm tlat: Pawm tlatna hi chhandamna kailawn, chhandamna chang tura thil pawimawh tak a ni (1Kor15:2).
7. CHHANDAMNA RAH:
Pathian chhandamna chuan rah duhawm tak a nei a. Chung chhandamna rah chhuakte chu hetiang hian Paulan a tarlang;
1. Sualpu taksa chungah rorelna a awm: Sualpu taksa chungah Pathian rorelna Paulan a tarlan dan chu - mihring hlui chu Krista rualin khenbeh a ni a, sualpu taksa chu tih boralin a awm a (Rom6:6). Chu rorelna chuan sual bawiha awmte a tih zalen tak avangin, chhandamna changtu apiangte chungah chuan sualin thu a nei ve dawn tawh lo a ni (Rom6:14).
2. Dan tih ban a ni: Pathian chhandamna hnatawh rah duhawm tak dang Paulan a tarlan chu – ‘dan anga thil tih’ ti bangin, ‘rinna avanga thiamchan theihna’ Pathianin mihingte a pe hi a ni. Dan chu tih ban a nih tawh avangin (Rom10:4), Dan thiltihte avangin mi thiam changing a awm thei lo va, Isua Krista rin avangin thiam changing a lo awm ta zawk a ni (Gal2:16;3:11).
3. Ngaihdamna a thleng: Isua Krista hmanga Pathianin mihring fate sualna leh, bawhchhiatna a ngaihdam hi chhandamna hnathawh rah a ni (Eph1:7; Kol1:14).
4. Thiamchantirna a lo awm: Adama bawhchhiatna anga thil ti sual lote chungah pawh thihna chuan ro a rel a (Rom5:14). Thiam loh chantirna rorelna chu mi (sual) pakhat avangin mi zawng zawng chungah a awm bawk (Rom5:16,18).
Nimahsela Krista Isuaa nunna thlarau dan chuan sualna leh thihna dan ata chu mi a ti chhuak tawh a; chuvangchuan Krista Isuaa awmte tan chuan thiam loh chantirna a awm tawh lo va (Rom8:1-2). Pathian chandamna chang apiangte chu ‘thiam chantir ‘ an ni. Anmahni hektu emaw thiam loh chantirtu kha ‘khin thlak’ a nih tawh avangin; thiamloh chantir a rem ve tawh lo va, mihring chu ‘thiam chang’ a lo ni ta a ni.
5. Faa pawmna: Pathian chhungte zinga chhiar tela mi a awm dan emaw fa nihna chanvo mihringin a chan dan hi Pathian chhandamna hnathawh vanga lo awm a ni. Paula hian tum nga (5) zet a tarlang (Rom8:15,23; 9:4; Ga;4:5; Eph1:5). Fa nihna avanga mihringin ro luahtu nihna a chan dan leh, Thlarau thianghlim a chan dante pawh hengah hian tar lan tel a ni.
8. KHAIKHAWMNA:
Kan tarlan tawhte bakah hian; Chhandamna thil tum (goal) te, chhandamnain a huam chin (dimension) leh a dangte pawh tarlan tur a la awm nual a, hmun tawiteah tarlan sen a ni lo. Kan zir tawhte atang khan a hnuaia mi ang hian lo khaikhawm i la;
i) Chhandamna thu hi Paulan a tuipui hle a. A lehkhathawn zawng zawng leh a chanchin tarlanna-ahte kan hmu vek a ni.
ii) Chhandamna hna thawh tul chhan kawng hrang hrang zingah a lar zualte chu -Sual leh a hnathawh vang te, Pathian thinurna avang te, thiam loh chantirna rorelna avang leh, Pathian laka thihna te a ni.
iii) Chhandamna hna thawk tura Pathian chet tirtu emaw tur chhuaktute chu; Pathian hmangaihna te, Pathian khawngaihna leh, thil tha tia tan a ni.
iv) Chhandamna atana a bul tumtu leh hna thawktu ber chu Pathian a ni a, Isua Krista pawh a ni. Heng bakah hian chhandamna thlentu atana Pathian hmanruate chu; Isua Krista, Thlarau Thianghlim, Chanchin Tha, Pathian mi thlante, thu hrilte an ni.
v) Chhandamna chang turin thil pawimawh tak tak a awm, chungte chu; khawngaihna, rinna, beiseina, kaa tan leh a hming lam, pawm tlatte a ni.
vi) Pathian chhandamna chuan rah duhawm tak a nei, chungte chu; sualpu taksa chungah rorelna a awm, Dan tih ban a ni, ngaihdamna a thleng, thiamchantirna a lo awm, chhandamte Pathianin a faah a pawm.
SAWIHO TUR:
Chhandamna thurin chungchang thua Baptist kohhran pumpui emaw BCM pawm dan nia kan hriatte sawiho ni se.
ZIRLAI PUITU:
A kaihhnawih thu dang: Chhandamna tih tawngkam ni chiah lo, mahse chhandamna chanchin sawina ni si entirnan – min chhanchhuah theih nan (Gal1:4), min chhuah tir kha (Gal5:1), Kawl bun chunga ka hrin (Phil10), tih angho sawina a ni.
Chhandamna tawngkam leh a kaihhnawih thu: Chhandamna tawngkam leh a kaihhnawih thu Paulan a hman uar deuh deuhte chu; Sozo (saw-zo): Chhandam tihna niin, vawi sawmhnih pakua (29) a hmang a, Soter (saw-ter): Chhandamtu tiha a ni a, vawi sawmpahnih (12) a hmang a, Soteria (saw-te-ria): Chhandamna tihna niin, vawi sawmpariat (18) a hmang a, Soterion (saw-te-rion): Chhandamna tihna tho niin, vawi khat (1) a hmang a, Soterios (saw-te-rios): Chhandamna lo thleng tihna niin, vawi khat (1) a hmang a, Rhumai (ru-mai): Chhanhim tihna niin, vawi sawmpakhat (11) a hmang.
Chhandamna hna thawh a tul chhan kawng hrang hrang: Chhandamna hnathawh a tul chhan anga puh theih Paulan mihring dinhmun a tarlan hrang hrangte chu; i) Pathian nena inmihran an ni, ii) A ni lo lamah an peng vek (Rom3:12), iii) Pathian lakah hla takah an awm (Eph2:13,17), iv) An inkar chu banga pin dan a ni (Eph2:14-15), v) Intaina nei an ni (Eph2:16), vi) Pathian hmelma a ni (Rom5:10), vii) Pathian ropuina chang zo tawh lo a ni (Rom3:23), adt. Heng point 7 kan tarlan te leh a lehlam chiah zel (opposite) thlen tir hi chhandamna hna thawh tul chhan dang kan tih zinga mi chu an ni thei ang.
Pathian mi thlante: Paula chu Pathian belruat a ni a (Tirh9:15). Tirhkoh dangte leh ringtu hmasate pawh ‘Pathian mi thlante’ tho an ni. Chhandamna thlentu anga mi mal hming tarlan erawh mi tlemte an nih lain, Pathian mi hmante erawh tam tak an awm. Chuvangchuan mimal hming (Paula, Timothea) tarlan aiah, a huap zo ‘Pathian mi thlante’ tih hi hman a ni.
1Tim2:15: “Rinna leh hmangaihna leh thianghlimna neiin, rilru fel tak nena an awm fo chuan fa hrin avangin chhandamin an awm thei ang” – Fa hrin avanga chhandam (saved through childbearing) anga tarlanna awm tel hian ‘rinna avanga khawngaihnaa chhandam’ a kalh avangin a thu a tihar hle. Hrilhfiah dan pawh chi hrang tam tak a awm. Thenkhat lo tarlang i la. i) ‘Hmeichhia chuan a fa hrin kal tlangin chhandamna hi a la chang thei a ni’ tia hrilhfiah an awm a. ii) He lai chhandamna hi thlarau chhandamna ni lovin ‘tisa chhandamna a ni’ ti an awm bawk. Hmanlai atang tawhin ‘nau neih’ hi hmeichhe tan thihna thlentu a ni thin a. Mahse; rinna te, hmangaihna te, thianghlimna te an neih a, rilru fel tak an neih bawk chuan ‘fa hrin avanga thihna an chunga thleng thei chu’ pumpelhin chhandam (taksa)-in an awm thei ang’ tihnaa ngai an awm bawk. iii) Henry Alford, Anglican mi thiam, The Greek New Testament (1863) ziaktu chuan 2Kor7:10 thu – “Pathian duh zawnga lungngaihna chuan chhandamna tura simna a thlen a…” tih behchhanin, “Nauh neih avanga hlauhna leh lungngaihna hi hmeichhe tam tak Pathian hnena tluk luh tirtu leh chhandamna hial chang tura hruaitu a ni thei’ a ti ve thung.
Kaa tan: Thinlunga khat liam chu kain a sawi thin (Mt12:34; Lk6:45) tih angin, ‘kaa tan’ hi thinlung nena inzawm tlat a tih theih. Mi thenkhat chuan rinna leh ‘kaa tan’ (mouth confession) hi thu thuhmun (synonym) an ti a. Thinlung nena inzawmna nei lo kaa sawi ringawt erawh ‘kaa tan’ hian a huam vek lo. Kaa tan ringawt chuan chhandamna tu tan mah a thlen lo va, amaherawhchu thinlung atanga rinna avanga ‘kaa puang chhuakte’ erawh ringtu hmasate zingah chuan chhandamna changte zingah rin luh an ni thin a ni.
Lalpa hming lam: Lalpa hming lam pawh hi ‘kaa tan’ nen a inzul hle. Joel2:32 atanga Paulan a lakchhuah a ni. A hming lam tura ‘rin’ pawimawh zia te, ‘thu hriat’ pawimawh zia leh, ‘thu hril leh tirh’ pawimawh zia leh a inzawm vek zia a tarlanna a ni. “Tuman Thlarau Thianghlimah chauh lo chuan, Isua chu ‘Lalpa a ni’ an ti thei ngai lo” (Kor12:3) tih a ni a. Lalpa hming lam nazawngte chhandama an awm tur thu ni lovin, rinna emaw Thlarau Thianghlim zara ‘Lalpa hming lam’ te sawina a ni.
Pawm tlatna: Pawm tlatna (hold fast) hi rinna ti puitling tura thil pawimawh, a tel lova rinna kawnga hmasawn hleihtheih lohna ang hial a ni. Miin a thil ‘pawm tlat’ kha a thlah a, danglam a hawi san chuan ‘a thil pawm tlat/thin’ lamah khan hma a sawn dawn lo tihna a ni. Chanchin Tha ‘pawm tlatna’ hian chhandamna chang turin mite a puiin a tawp a thlen thin a ni.
Chhandamna thil tum (goal): Chhandamna thil tum zingah hian – nun thar dan, remna/muanna, thuneihna, venhimna leh, ropuina, etc leh thil dang pawh tarlan tur a awm.
Chhandamnain a huam chin (dimension): Chhandamnain a huam chinah hian – chhandamna bo thei leh thei lo, mi mal chhandamna, zavai huap chhandamna, Jentail-te chhandamna, adt te a tarlan theih.
Chhandamna leh hun then dan: A. M. Hunter chuan “Ringtute chhandamna chungchang thu Paulan a ngaihtuah hian hun then dan pathum (3) awmin a hria a, chungte chu – hun kal tawh, tun hun leh hun lo la thleng tura chhandamnate a ni” a ti a. Hunter-a ang deuhin mi tamtak chuan chhandamna hna thawh dan hi; hun kal tawha Pathian chhandamna hna thawh dan, tun huna Pathian chhandamna hna thawh dan, hun lo la thleng tura Pathian chhandamna, adt tiin an then thin.
No comments:
Post a Comment