Tuesday 29 October 2019

KHAWVEL HUAP & MIZORAM CHHUNGA ISSUE LIAN ZUAL NI MEK

(Dt. 23rd, Oct, 2019 khan Fb-a ka wall-ah ka post tawh a. Ka blog-ah hian kan suan lut ve leh ang e).

INTRIDUCTION:

KHAWVEL HMUN HRANG HRANGA 'DODALNA THILTIH' TUN HNAIA THLENGTE HIAN INANNA AN NEI EM? tih hi BBC NEWS Feature & analysis column-ah an lo ziak a. Tun hnai, eng emaw lai atang khan mipui lungawi lo thiltih; nawrhna, dodalna, kawngzawh, etc chi hrang hrang hi Lebanon-a tanin, Spain-ah te, Chile thlengin khawvel hmun hrang hrangah a thleng chamchi ta reng mai a. Chhan hrang, tih dan leh tum bulpui inang lo thluah ni mahse, heng mipui nawrhnate hian inanna a nei a, chungte chu;

1. HAUSA LEH RETHEI INKAR HLA (INEQUALITY)
Ecuador ram atanga tanin Chile ramahte chuan mipuiin dodalna kawng zawhin, sawrhkar nawrna chi hrang hrang tiin an phu luih luih reng a. Chile phei chu Latin Americaa ram hausa zing ami an ni a, mahse hausa te leh khawsak harsate dinhmun inthlau lutuk chuan mipui lungawi lo chawk thoin mi tam takin buaina an siam luih luih ta a ni ber.

2. HLEMHLETNA (CORRUPTION)
Lebanon, Iraq leh Egypt-ahte chuan hlemhletna chi hrang hrang avangin mipui an buai luih luih reng a. Lebanon-ah phei chuan mipuiin, "Ramin ei leh barah nasa taka harsatna (economic crisis) a tawh laiin, ram hruaitute chuan an dinhmun leh thuneihnate chu mahni inhaivur nan an hmang..." tiin sawrkar demna an au chhuahpui piap piap a, hlemhletna tuartu mipui hian ngawih chuh zui reng an tum tawh bik lo a ni.

3. ZALENNA (POLITICAL FREEDOM)
Ram thenkhat Hongkong leh hmun thenkhatahte chuan mipuiin an ram inrelbawlna (political system) sawiselin an do rawn a. Hongkong bakah Spain rama Catalan ho thiltihte kha khawvel pum hriat khawpin a nasa a. Ram inrelbawl dan duh khawp loh vangte, rahbeha awm nia inhriatna avang te, zalenna zau zawk beisei vangtein tun hun thlengin mipui nawrhna leh chet velna hi a la thleng luih luih reng a ni.

4. SIK & SA INTHLAK (CLIMATE CHANG)
He movement-in a tum lian ber pakhat chu an ram sawrhkar theuhte chu khawvel sik leh sa inthlak nasa em em hre reng chunga hma la tha duh loah puhin an dodal a. A rang thei ang bera hma la nghal turin ram hruaitute an phut a ni. He tiang dodalna leh mipui lungawi lohna ni US-ah te, UK, Germany, Spain, Austria, France, New Zealand, etc ahte nasa takin an kalpui reng a. Media leh news outlet hrang hrangahte he tiang lama mipui nawrhna leh lungawi lo lantirna hi hmuh leh hriat tur a awm deuh reng a ni.

KAN RAM LAM HAWI VE THUNG I LA
Khing a chunga point 4 kan tarlante hi khawvel huapa boruak lian tham thleng mek, a la lum vet vet ang a? tih mai theih tur khawpa la tharlam em em an ni a. Khawvel nghawr che laih khawpa thil thleng deuh reng zing ami, 'pertinent emaw burning issue' an tih ang hi a ni.

He tiang ang deuh hian kan ramah pawh ram pum hawl chhuak deuh zel khawpa langsar leh langsar lutuk lem lova thil thleng, min chenchilh zui reng tam tak a awm a. Chungte chu a hnuai ami ang hian ka han lawr khawm a, hmaih ka nei a, vei zawng in nei a nihleh comment lamah in lo belhchhah ve mai a niang chu...

1. HIV/AIDS: He natna? hian hrileng hlauhawm tak thleng angin kan ram a tuam mek a. Mi tam tak tana a ruka rum tlawk tlawkna tham, hliampui zoramin a hmachhawn mek a. He tiang taka ram leh hnam hmai tibaltu a lo ni ta mai hi a run thlak a, tum ngheka rah hrual nawk nawk theih thil ni se, a diriam nasa pawlah ka tang duh hial awm e.

2. Hlemhletna (corruption): He thil run thlak tak hian a dodal tur, mi dang aia pen sau zawk pawh awm hleithei lo leh ni ngam lo khawpin mi tin deuhthaw a fan chhuak a. Kan rinna pawhin a nuai bo hleih theih loh, he hri hlauhawm ka ngaihtuah chang chuan 'democracy' aiin hlemhlet ching ho ching fel tur hian 'autocracy' hi kan ram political system atan ka awh zawk chang a tam ta hle mai.

3. Media ruih chilh (media/technological dependency): Kan ruih chilh tih leh a tlukpui tawngkam dengkhawng tak tak a tam ang. A salah kan inbarh lut a, kan addict a, rinrawl berah kan hman avangin, a tangkaina ai mahin kan nun a nghawng pawi dan hi a buk a rit fe awm e.

4. Zirtirna him lo

5. Pathian awm rin lohna

6. Rawngbawltute (Pathian mite) tisamina

7. Post-modernism (ideology awn tanna...)

No comments:

Post a Comment

CHAW THA