Monday 1 May 2023

ZAIPAWL RAWNGBAWLNA

                                                              Pastor Lalzarliana Khiangte

Note: BCM Lawngtlai East Bial zipawl retreat 2023  kan neih tumin; chawhma lam chu paper present nan leh zirho nan kan hmang a. Chu mi tuma ka paper present chu ka blog-ah hian ka han dah tlai kawhnu a ni. Zaipawl chungchang thu ziahna hi virtual-world ah hian hmuh tur a vang khawp mai. He thuziak atanga mamawh i nei a nih chuan, a hnuaiah khuan commet lo pe la, i duh hun hunah i lo hmang tangkai dawn nia.

…………………………………………………………………………………………………………………….

 

1.       THUHMAHRUAI:

Kohhran-a zaipawl rawngbawlna  ‘chik taka zirmite’ chuan ‘zaipawl rawngbawlna hi tla hniam zel-in’ an hria a. Conservative white evangelical ho chuan ‘kum 14 chhungin 63% atangin 40%-ah’ tla hniamin an hria a. Moderate leh liberal protestant ho erawh chuan zaipawl tlakhniamna hi ‘78% (1998) atangin 50% (2012)-ah’ niin an hre thung. Record tharlam (update) ber erawh tarlan tur a awm mai lo va. 2023 kumah hian ‘eng tiang taka record hniam ni ang maw? tih hi rilruah a awm a. Hei hian tan lak a tul zia a tarlang theiin a rinawm.

He paper-ah hian ‘Zaipawl rawngbawlna’ leh a kaihhnawih thil thenkhat kan tarlang dawn a. Rawngbawlna hlu tak a nih zia te, he rawngbawlnain chona a ken tel te, zaipawl member te tana invent a tulna te, zaipawl member tha ni tur leh zaipawl tha nei tura ‘hriat atana tha’ tak tak te kan tarlang dawn a ni.

 

2.      ZAIPAWL RAWNGBAWLNA HI RAWNGBAWLNA HLU TAK A NI:

       i)                        Bible-a zung kai a ni:

Zaipawl rawngbawlna leh a tobul hi bible zirtirna nena inmil (biblical) a ni.

2.1.1.                Thuthlung Thara a land an:

i)                   Luke 2:13-15       : Van mipui zaipawl-in Pathian an fak thu leh, leia mite tana remna chanchin Tha hlaa an thlen/puan thu kan hmu a.

ii)                Thup 4:6-9          : Van mite fakna kan hmu, he tiangin, “Lalpa Pathian, engkimtitheia, Awm tawha leh awm meka leh lo awm tura chu, a thianghlim e, a thianghlim e, a thianghlim e.’ tiin chhun leh zan an chawl ngai lo” tiin.

iii)              Thup 4:10-11       : Upa 24-te pawh Lal thutphaha thu hmaah chuan an bawkkhup a, chatuana nung renga chu chibai an buk a, “Nang kan Lalpa leh kan Pathian, ropuina te, chawimawina te, thiltihtheihna te chu hmu tlak I ni e…” an ti a.

iv)               Mt 21:15-16         : Naupangho(zaipawl) chu, “Davida fapa Hosana!” tiin an au a.

v)                 Kol 3:16               : Paula chuan, ‘Fakna hla te, Pathian hla te, Thlarau lam hla tea inzirtirin inzilh tawn tur leh,… Pathian chu hla sak sak turin…’ a ngen a ni.

 

2.1.2.               Thuthlung Hluia a lan dan:

Thuthlung Hluiah hian zaipawl leh a kaihhnawih chanchin hi NT ai chuan kan hmu hnem zawk a.

i)                   Exo 15:20-21       : Miriami leh a thuihhruai zaipawl (Miriam’s group of ladies) kan hmu a.

ii)                1 Chro15:12-22;16:4-5: Thutlung bawm dahna an sawn in Davidan,  zaipawl - hla sa mi te, thil tum rik mi perhkhuang te, tingtang te, darbenthek te nen hlim taka hla sa tur a ruattir thu kan hmu a.

iii)              1 Chro23:5,27-32;25;2Chro5:11-14: Solomon-a temple zaipawl  member 4,000; zirtirtu, hruaitu leh rimawi tumtu mi 288 kan hmu a.

iv)               2 Chro20:14-22  : Sipai hmaa kal Levetical zaipawl kan hmu a.

v)                 2 Chro29:25-30  : Temple worship din thar leh tumin, Lal Hezekia zaipawl te kan hmu a.

vi)               Ezra 2:65, 70; 3:10-13; 7:7: Zerubabel-a temple zaipawl - mipa leh hmeichhia member 200 sal tang kir lehte atangin kan hmu a.

vii)            Neh7:1, 44, 67, 73; 12:27-30, 45-47: Nehemia temple zaipawl member 245, mipa leh hmeichhia Babylon saltang atanga kir lehte kan hmu bawk.

Heng record zawng zawng hian zaipawl leh a rawngbawlna hi Thuthlung Hlui hun atang daih tawh a awm tawh, Pathian thu nena inmil (biblical), Pathian mi ten Pathian chibai an buknaa tel thin, rawngbawlna hlu leh langsar tak a nih zia a ti chiang awm e.

 

    ii)                        Pathian fak rawngbawlna a nih avangin rawngbawlna azawnga duhawm ber pawl a ni.

He rawngbawlna hian mi dangte khengin tumah a chhu ve sawk sawk lova, deusawh leh dem zawng pawhin rawng a bawl sak/tir bawk lo. He rawngbawlna hi rimawi tinreng nen hlim taka ‘direct-a Pathian dawr chunga rawngbawlna’ a ni a. Rawngbawlna thianghlim leh pawi sawi lo rawngbawlna a ni.

 

  iii)                        Fakna hian thil a tih theih avang leh Pathian chu ‘a faknaa cheng thin’ (Sam 22:3) a nih avangin; zaipawl rawngbawlna hi ‘thiltihthehna keng tel sa’ rawngbawlna a ni.

American Civil war lai khan sipai duty pakhat chu hmelma lam mi sipai pakhat hian kah tumin a veh a. Duty pa chuan Wesley-a hla, “Isu ka thla hmangaihtu” tih chu zawite in a sa riai riai a. A chang hnihna “Ka thih hun ni thleng pawhin, ka Lalpa min hruai zel rawh” a tih a sak lai chuan a vehtupa rilru chu a khawih ta hle mai a. A kap thei ta reng reng lova. Kum eng emaw zat a laim leh hnuin lawngah chu hla bawk chu a sa leh a, a kiangah chuan hmana lo ngaithlatu bawk kha a lo awm ve leh tlat mai a. Hlim taka inkuahin chung chanchin chu an sawi dun ta a ni. He chanchin atang hian hlain mihring nuna thuneihna emaw thiltihtheihna a neih thuk zia kan hre thei a. Hla kha awm lo se chuan, mi pakhat nunna chuan a tuar ngei dawn a ni.

-         Experience…

 

   iv)                        Team work rawngbawlna a ni.

Zaipawl rawngbawlna hi a thiam leh thiam lo, talent nei tha leh tha lo thawh dun theihna a ni a. Mi chi hrang hrang infawk khawm hmanga rawngbawlna ropui leh hlawk tak chhuah theihna a ni. Khar chhawn rawngbawlna pawh hlawk taka kalpui theihna a ni.

 

     v)                        Music hian hlawkna (benefit) tam tak a nei.

‘Khawvela musical instrument upa ber’ an tih chu 2009 kum khan lei lunga thil hlui zawng mi (archeologist) te chuan German ramah an lai chhuak a. Chu chu ham rik (flute), mu thla ruh atanga siam a ni. Kum 40,000 hma lama mihringten an hman tawh nia hriat a ni a. Mi thiamte chuan eng tik atangin nge rimawi hi mihring ten an ngaihthlak tan hre chiah lo mah se, mihring ten kan ngaihthlak chhan erawh hriain an insawi a, chungte chu

i)                   Mite suih zawm tu leh, phuar khawmtu (creates a feeling of cohesion or social connectedness/ a powerful way of uniting people) hmanrawh tha tak a ni.

ii)                Thluak emaw ngaihtuahna nasa takin a chawi kang thei a (stimulates brain)

iii)              Rilru lam harsatna (mental illness) atan a tha a, mood a ti danglam thei a.

iv)               Rilru hahna avanga harsatna (anxiety/depression) a chhawk thei bawk a ni.

 

   vi)                        Hla hi sermon ropui tak a ni.

Tum khat chu India rama mission hna thawktu pakhat E.P Scott chuan hnam mawlho zingah rawngbawl a tum a. Chung hnam mawlho chuan an feite nen an rawn hual ta mai a. A tihngaihna hre lo chuan a violin la chhuakin “Lal Isua hming I fak ang u” tih hla kha a sa ta ngawt a. A chang 4-na a; “Khawvela mi zetinrenga chitin awm bawkte u, chawimawina zawng zawng pe u la, Lal ber khum tir rawh u” tih a sak thlen chuan hnam mawlho chuan an fei-te chu an dah a. Mittui tla zawih zawiha ngaithlate pawh an awm a. E.P Scott chuan an zingah chuan rawngbawlna hlawk tak a nei thei ta a ni.

 

vii)                        A thil min tihsak ropui takte avanga Pathian hnena kan inbun ruah theih hmanraw sang leh hlu tak a ni.

-         Sam 103: 1-5; 10-13…

-         Lalpa chu fakin ka chawimawi ang…Engvangin? i) Min tlantu a nih avangin ii) Ka sual zawng zawng aman min tlak sak iii) Aman chawlhna min pe, iv) Thihna ata min humhim…

 

viii)                        Amah chawimawitute hi Lalpan a chawimawi ve thung dawn.

-         1 Sam 2:30    : Mi chawimawi apiangte chu ka chawimawi ang.

-         Jhn 12: 26     : Tupawhin ka rawng a bawl chuan mi zui rawh se; ka awmnaah ka rawngbawltu pawh a awm ang: tupawhin ka rawng a bawl chuan ani chu Pain a chawimawi ang.

 

3.      ZAIPAWL RAWNGBAWLNAIN CHONA A KEN TEL:

Zaipawl rawngbawlna hi rawngbawlna hlu leh ngaihsanawm tak ni mahse, he rawngbawlna hian chona (challenge) nasa tak a keng tel a. Chu chona chu a su huam lo leh hmachhawn peih lote chuan ‘he rawngbawlna hi’ an tlawmsan fo thin reng a ni. Chona kan tihte hi kawng hrang hrangin lo tarlang I la.

       i)                        Chhungkaw khawsak phung, eizawnna leh hun hman dan (time management) a nghawng buai nasa.

    ii)                        Zaipawl rawngbawlna-in harsatna an tawh lian ber 3 (top 3 facing worship team) tia an sawi chu: i) Hmanraw tlakchhamna (lack of resources), ii) Hun tha emaw hun duh ang neih theih lohna (lack of time) iii) Inpekna tlakchhamna (lack of commitment) a ni.

  iii)                        Mi mal thlarau lam nun inthlahdahna hian zaipawl rawngbawlna leh hmalakhona - ‘a pumin’ a ti thuanawp thei a, a ti rovin, a delh bet hial thei.

   iv)                        Pawl takte-ah hian pawl dang emaw group dang emaw a piang thei a, inkawm fal bikna emaw, intih bikna - mi dang len ve theih mang lohna (individualism/groupism) hi zaipawl tan thil hnawksak tak a ni.

     v)                        Tisa leh Thlarau lam thilin insut buai chang a nei.

 

4.      ZAIPAWL MEMBERTE TANA INVEN A TULNA:

       i)                        Thlir hmasak loh tur thlir a awl angin, dah hmasak loh tur dah hmasak a awl.

    ii)                        Bel tawh, thiam tawh hnu (too familiar) hian inthlahdahna min thlen thei.

  iii)                        Choral discipline pawisa lo mi pakhat chauh awm pawh hian ‘pawl inenkawlna leh kal dan’ boruak ti thuanawpin a her danglam thei.

   iv)                        Zalenna hman fimkhur loh hian nasa takin he rawngbawlna hi a nghawng thei (1Kor 8:9)

     v)                        Tunlaina (Post-modern spirituality? – culture of individualism).

   vi)                        Fakna dik lo, a lem, a tak thleng zo lo a awm (Mt 15: 8-9; Amos 5:21; Malaki1:10)

-         Mt 15: 8-9      :”He miteho hian an kâin mi chawimawi a, An thinlung erawh chuan mi hlat si a. 9Eng pawh ni sela, an zirtîrnaah mihring thupêk an zirtîr avângin an mi biak á¹­hin hi a thlâwn mai a ni.

-         Amos 5:21ff   :In kûtte ka huain ka hmusit a, in inkhâwmpui urhsûnahte chuan ka lâwm hek lo vang. 22 A ni, in hâlral thilhlan leh in buh hlan mi hlân mah ula ka pawm lo vang a, in ran thau remhlante pawh ka ngaihsak hek lo vang. 23 I á¹­ingá¹­ang ri mawi chu ka ngaithla lo vang; chuvângin, ka lakah i hla bengchheng chu la bo rawh. 24Nimahsela, rorêlna dik chu lui angin luang sela, felna chu luipui kang ngai lo angin luang rawh se.”

 

5.      ZAIPAWL MEMBER TE HRIAT ATANA THA:

       i)                        Zaia rawngbawlnaa thil pawimah hmasa (prerequisites for singing in the choir ministry) 3 tia an sawi thinte hi ngaih pawimawh tur a ni. Chungte chu – i) Zaipawl rawngbawlnaa hi Thlarau lam thil a nih avangin zaipawla telte chu mi piang thar an ni tur a ni – “Mi thianghlimte inkhawmnaah chuan a fak hla sa rawh u” tih a a ni (Sam 149:1; 22:22, 25; 68:26; 89:5; 111:1; 116:18; Heb2:12); ii) Zaipawla telte chu Thlarauva khatin an awm thin tur a ni a. Thlarauvin hla a sa tur a ni (Eph 5:18-19; 1Kor 14:15); iii)  Zaipawla tel chuan a hla sak a bel tur a ni (1Chro 15:22).

    ii)                        Pathian hi kan zai ngaithlatu a ni tih hriat reng tur a ni.

  iii)                        Malsawm tur ngawt ni lovin, hruai tur chein Pathian hnenah tawngtai thin rawh.

   iv)                        Pathian tan I rawngbawlna ngai hlu rawh.

     v)                        Rawng kan bawl sak ‘Pathian leh mipui’ kan dah pawimawh tur a ni ang.

   vi)                        Kan rawngbawlna hi a hlut em avangin, kan hlut thiam bawk tur a ni ang.

vii)                        Choral Discipline (Non-musical & musical) kan dah pawimawh tur a ni.

viii)                        Hla hi ‘chi hrang hrang' a awm avangin, hla thlanah kan fimkhur tur a ni.

   ix)                        Zaipawl member tha ni tura thil pawimawh (to be a good choir member) sawm (10):i) Hun vawn dik (punctuality), ii) Inpekna (commitment), iii) Mawhphurhna hlen thin (responsible person) mi nih, iv) Mahni inbih (self-awareness), v) Inrinngamna (trust), vi) Mi dang emaw thil dang bengkhawn tura mi harhvang nih (attentiveness), vii) Mi zah thiam (respect for others/consideration for others), viii) Ngawih hun hriat (listening skills), ix) Hlim thei mi nih & rilru thianghlim put (sense of humour), x)Thatna inhmuh sak (appreciation).

     x)                        Hlim takin Pathian fakna hla hi sak thin tur a ni.

 

6.      ZAIPAWL RAWNGBAWLNA & INPEKNA: Hei hi Retreat thupui pakhat a ni.

7.      PATHIAN NENA INLAICHINNA: Hei pawh hi retreat thupui pakhat a ni.

8.     TAWPNA:

SAWIHO TUR:

·      Paper-a awm lo, mahse paper atanga kan hriat chhuah emaw kan rilrua awm sa - dream emaw duhthusam thlengin, zaipawl rawngbawlna atana thil tul leh tha nia kan hriatte share tur nei chuan share se.

No comments:

Post a Comment

CHAW THA