Saturday, 27 September 2025

ZIRLAI 28 NA: KRISTIAN NUN ZE MAWI

Bible thu chiar tur Rom12:9-21; ITimothea5:1-6:10. 

Thuvawn         Keiniho hi Krista rawngbawltuah leh Pathian thuruk enkawltuah miin min ngai rawh se (1Korinth4:1).

1. THUHMAHRUAI: 

Paula zirtirnaah hian kristian nun dan tha leh dik inzirtirna  a tam hle. Chu tiang zirtirna chu a tawi zawngin  ‘kristian nun ze mawi’ tiin  thupuiah kan dah a, ringtu nun ze mawi ti pawhin a sawi theih ang. He tiang chungchang thu zirna hian Paula zirtirnaah eng chen nge hmun a luah hriat nan ‘kristian nun ze mawi zirna leh Paula’ tiin bul kan tan ang a, Kristian nun ze mawi hrilhfiahna te, Kristian nun ze mawi zir tulna leh pawimawhna te, Kristian nun ze mawi kawng hrang hrang te kan zir dawn a ni.

2. KRISTIA NUN ZE MAWI ZIRTIRNA LEH PAULA:

Paula hian a lehkhathawnahte hian Judaho thu ziak dan phung chi hnih haggada (ha-ga-da) an tih leh halaka (ha-la-ka) tia an sawite chu a hmang nasa hlein an sawi a. Haggada chuan ringtu emaw kohhran thurin leh zirtirna bakah a sawi zauna lam a kawk a. Chu tiang ang zirtirna chu Thuthlung Thar mi thiamte chuan kerygma (ke-rik-ma) emaw chanchin Tha hril lam nena inkungkaihna nei zirtirna huangah an dah a. Halaka chuan kristian nun dan tha emaw, kristian nun ze mawi lam zirtirna a kawk thung. Mi thil chik mite chuan ‘Paula lehkhathawn te hi haggada leh halaka vek a ni’ an ti hial a. Hei hian a zirtirnaah Kristian nun dan tha emaw nun ze mawi zirtirnain hmun a luah thuk zia a ti chiang a ni.

3. KRISTIAN NUN ZE MAWI CHU ENG E?:

Kristian nun ze mawi chu Paula tawngkam a ni lova, miin Krista a rin avanga a nuna danglamna lo thleng leh chu mi avanga nun inthlakthlengin a ken a ni (2Kor5:17). Kristaa nun thar (Rom12:1-8; Eph4:17-5:5; Kol2:20-34:1), Thlarau rah (Gal5:22-23), Kristiante nun dan tur (Rom12:9-21), eng fate awm dan tur (Eph5:6-6:9), Pathian ti lawm nun (1Thes4:1-12), Krista rawngbawltu tha (1Tim4:6-16), hnathawktu pawm tlak (2Tim2:14-26), zirtirna hrisel (Tita2:1-15), adt ringtute nun dan tur atana zirtirna duhawm tak tak kan hmuhte hi Kristian nun ze mawi huanga mi vek an ni.

He tiang zirtirna hi Kristian ten nun dan tur leh, khawvel mite laka ringtute emaw Kristiante danglamna; kan ni tin nun leh khawsakhonaa mi mal nunin a nunpuia a lantir reng tur an ni a. A khaikhawm nan kristian nun ze mawi tinin vuah a ni.  

4. KRISTIAN NUN ZE MAWI ZIR TULNA LEH  A PAWIMAWHNA:

Kristian nun ze mawi zir tulna leh pawimawhna hi tlang takin Paulan a tarlang lo. Amaherawhchu, a lehkhathawn zir chianna atangin heng a hnuaia mite hi a hriat theih thung, he tiangin;

i) Ringtu nihna ti chuangtu atan: 

Kristian nun ze mawi zinga thil pawimawh thenkhat ‘rinawmna’ leh ‘nun entawn tlak’ chanchin tarlangin, Paula chuan, “Keiniho hi Krista rawngbawltuah leh Pathian thuruk enkawltuah miin min ngai rawh se” (1Kor4:1) a ti a. Kristian nun ze mawi chu mi dangte laka ringtu nihna tarlangtu a ni thei a, a ni bawk tur a ni.

ii) Ringtu nun laipuiah Pathianin hmun a chan zel theih nan:

Kol2:20-4:1-ah chuan Kristaa nun thar chanchin te, nun hlui leh nun thar chanchin te, nun thara inlaichin tlan dan tur te Paulan a zirtir a. Heng a thu zirtir khaikhawmna atana a thu hman chu, “…in tih apiang chu mihring tan anga ti lovin, Lalpa tan anga ti zawkin, chak takin ti rawh u; Lalpa Krista rawng in bawl a nih hi” (Kol3:24) a ti a. Kristian nun ze mawi zirtirna chuan mi mal leh ringtu inpawlho nuna Pathianin hmun laili a chan theihna tur a tinzawn zel a ni.

iii) Ringtute an inhmangaiha, lungrual taka an khawsakho theih nan:

Isuan, “In inhmangaih chuan mi zawng zawngin ka zirtirte in ni tih chu miah chuan an hria ang” (Jhn13:35) a tih angin - ringtute an inhmangaih a (Rom13:8; 1Kor16:14), lungrul taka an khawsakho theihna tur hi (Eph5:19-21) Kristian nun ze mai chuan a ngai pawimawh hle a ni (2Kor13:11).

iv) Ringtute an inpumkhata, an chak deuh deuh theih nan:

Ringtute an lo inpumkhata (Eph4:3), tih chak deuh deuhva an lo awm (1Kor16:13) hi Kristian nun ze mawiin a tum pakhat a ni.

v) Ringtuten mi hneh theihna an neih a, Krista ke bula mite an hruai theih nan:

Ringtute nuna Lal Isua hming chawimawia a awm theihna tur hi Paulan a ngai pawimawh hle a (2Thess1:12). Mi mit tlunga awm te (2Kor6:4), entawn tlaka awm te (Phil3:17; 2Thess3:9), fimkhur taka awm te pawh a zirtir a (1Kor8:9; Eph5:15; Kol4:17; 1Tim4:16; 2Tim4:5);  mi a hneh a, Krista ke bula mi dangte a hruai theihna tur a ni (1Kor9:19-22), chuvangchuan chutianga ti ve tur chuan amah zir tur emaw entawn turin a ti hial a ni (1Kor11:1; Phil3:17).

vi) Ringtu nun a hrilsel a, than lenna dika kohhran a than theih nan:

Ringtu nun hrisel, duhawm leh awhawm bawk si hi Paula hian a ngai pawimawh a (Phil4:8). Chu chu Kristian nun ze mawi neih a tulna pawh a ni.

vii) Chanchin Tha leh Pathian ramin hma a sawn theih nan:

Chanchin Thain hlawkna a chan ber theihna tur hi eng kawngah pawh Paula thil tum leh duh ber a ni (1Kor9:14, 23).

viii) Hun lo la thleng tur atana inbuatsaihna a ni:

Kristian nun ze mawi zirtirnaa bet tlat leh he zirtirnain a tum chu – Lalpa Isua Krista lo kal thleng a, ringtute chu seiselbova an puma humhima an awm theihna tur a ni. (1Thess5:23).

5. KRISTIAN NUN ZE MAWI CHI HRANG HRANG:

Kristian nun ze mawi tia kan vuahte hi chi hrang hrangin a then theih a, Paula lehkhathawnahte hian a tam hle a, tarlan sen pawh a ni lo. A pawimawh leh langsar zual, kan ni tin nuna kan hman leh kan nunpui atana thate kan lawr khawm dawn a ni, he tiangin;

i) Mi dang chunga rilru put dan tur:

a) Ihmangaih tawn tur kan ni: Ringtu nunah hian hmangaihna hi a pawimawh hle. Paula chuan, “Hmangaihna ka neih si loh chuan engmah ka ni lovang…ka tan engmah a sawt lovang” (1Kor13:2-3) a ti a. Inhmangaih tawnna ngawt lo chu tuma engmah ba lo tur te (Rom13:8), hmangaihnaa rawng in bawlsak tur te (Gal5:13), mahni inhmangaih anga vengte hmangaih tur te (Gal5:14),  unau inhmangaih kawnga hmangaih taka inlainat tawn tur leh (Rom12:10), hmangaihna inbel hial turtein (Kol3:14) ringtute a fuih a ni.

b) Inkhawngaih tawn tur kan ni: Inkhawngaih tawna inlainat tur a ni a (Eph4:32), mi khawngaihtu chuan lawm taka khawngaih bawk tur a ni (Rom12:8). 

c) Inngaidam tawn tur kan ni: Tupawhin tu chungah pawh thupawi a neih chuan indawh tawn a, inngaidam tawn tur kan ni a. Pathianin Kristaa min ngaidam angin mi dang pawh ngaidam ve tura tih kan ni (Kol3:13; Eph4:32). Tin, tupawhin thil sual tih avanga hremna leh lungngaihna a tawhin; a lungngaihna belhchhah tura hremna pek belh lovin, ngaidama thlamuan zawk tura tih kan ni (2kor2:5ff).

d) Inrema awm tur kan ni: A theih chuan mi zawng zawng nen inrema awm tur a ni a (Rom12:18). Inremna leh intihsawt tawnna tur thilte chu um hial tura tih kan ni (Rom14:19). Pathian chuan inrem taka awm turin min kova (1Kor7:15), inremna rawngbawl hna min pe a (2Kor5:18-19), amahah chuan engkim inrem tir hi Pa lungnih zawng tak a ni a (Kol1:20), “Inremin awm rawh u” (1Thess5:13) min ti a ni.  

e) Mi dang tha zawkah ruat tur: Elrel leh innghaihhlut avanga engmah ti lovin, mi tinin inngaitlawm takin mahni aiin mi dang tha zawkah ruat tur a ni (Phil2:3).

ii) Mi dang chunga tih tur:

a) Midang ta en tur: Mahni ta ta en lovin, mi dang ta pawh en thin tur a ni (Phil2:4; Rom15:1). 

b) Mi dang lawm zawng zawn tur: Mi chakte chuan mahni lawmna zawng lovin mi chak lote chak lohna tuarpui tur a ni a, mahni vengte tihsawt nan an thatna turin tih lawm kan tum tur a ni (Rom15:1-2). Rinnaa chak lote pawh an rilhlelhnate sawisel lovin kan lawm zawk tur a ni a (Rom14:1), chawimawi kawngah phei chuan kan induhsak tawn theuh tur a ni (Rom12:10).

c) Inthlamuana infuih tawna intihsawt tawn tur: Inthlamuan tawn tura tih kan ni a (1Thess4:18). Kan rit phurhte chu inchhawk tawn tur leh (Gal6:2), infuih tawn a, intisawt tawn zel tura tih kan ni (1Thess5:11).

d) Tu sual pawh suala thungrulh loh tur: Tu sual pawh suala thungrul lo tura tih kan ni a (Rom12:17), mi thil ti sual kan hmu a nih pawhin inveng tha chungin chutiang mi chu thuhnuairawlh taka tungding tura tih kan ni (Gal6:1).

e) Intulut tawn a, chibai inbuka, inlawm tawn tur: Intulut tawn tur te (Eph5:21),  chibai inbuk tawn tur leh (Rom 16:16; 1Kor16:20; and 2Kor13), inlawm tawn thin tura tih kan ni (Rom15:7). 

ii) Mi dang chunga tih loh tur:

a) Insawisel tawn loh tur: Insawisel lo tura tih kan ni a, unau dalna emaw tlukna emaw pawh siam loh tur a ni (Rom14:1-13). Rinnaa chak lo mi phei chu sawisel hauh loh tur a ni (Rom14:1).

b) Dawt inhrilh tawn loh tur: Dawt inhrilh tawn loh tur a ni a (Kol3:9). Dawt sawi banin, mahni thenawm hnenah thu dik tak sawi thin tura tih kan ni (Eph4:25).

c) Unau tihtluk loh tur: Mahni unau dalna emaw tlukna emaw siam lo tur a ni a (Rom14:13), Unaute tluk phahna tur a nih ai chuan sa ei loh te, uain in loh te, thil engpawh tih loh a tha tia zirtir kan ni (Rom14:21).

d) Incho tawna initsik tawna inngaihhlut loh tur:  Incho tawna initsik tawna inngaihhlut hi tih loh tur a ni (Gal5:26).

e) Pathian zah lohna lam thil tih loh tur: Pathian zah lohna lam thu sawi mai mai hi tih loh tur a ni a, hawisan tur a ni (1Tim4:7; 6:20; 2Tim2:16). Tin, zahmawh te, thu lawi lo sawi te, fiamthu te pawh ringtute tih atan a mawi lo (Eph5:3-4).

Heng kan tarlante bakah hian – ringtute nun dan tur (Rom12:10-21), vengte chunga rilru put dan tur (Rom13:8-10;14:3,10-13;15:1-2), khawvel mite chunga rilru put dan tur (1Kor5:9-13), mi lem laka fimkhur dan tur (1Kor10:7-22), ei leh in chungchanga thurawn (1Kor10:24-33), ringlo mite laka awm dan tur (2Kor6:14-18), chhungkuaa – putar, pitar, hmeithai, nupui-pasal, nula-tlangval, tleirawl-rawl thar leh naupang te awm dan tur (Eph5:21-33; 6:1-4; Kol3:18-25;1Tim5:1-4; Tita2:1-8), bawihte leh an pute awm dan tur (Eph6:5-8;Kol3:22-4:1;Tita2:9-10), lalte, thuneitute leh roreltute laka awm dan tur (Rom13:1-8; Tita3:1-2), adt a awm bawk. Hengte hi erawh tarlan sen a ni lo.

6. KHAIKHAWMNA:

i) Kristian nun ze mawi hi Paula tawngkam a ni lo va, a lehkhathawnahte hian kristian nun dan tha leh dik zirtirna erawh a tam a, chutiang zirtirna hrang hrang khaikhawmna chu a ni.

ii) Paula hian a lehkhathawnahte hian Judaho thu ziak dan phung chi hnih haggada (ha-ga-da) leh halaka (ha-la-ka) a hmang nasa hlein an sawi a. Haggada chuan ringtu emaw kohhran thurin leh zirtirna leh a sawi zauna lam a kawk a. Halaka chuan kristian nun dan tha emaw, kristian nun ze mawi zirtirna lam a kawk.

iii) Kristian nun ze mawi chu - miin Krista a rin avanga a nuna danglamna lo thleng leh chu mi avanga nun inthlakthlengin a ken tel a ni. Chutiang zirtirna chu Kristiante nun dan tur leh, khawvel mite laka ringtute emaw Kristiante danglamna; kan ni tin nun leh khawsakhonaa mi mal nunin a nunpuia a lantir reng turte an ni. 

iv) Kristian nun ze mawi chu chhan hrang hrang avangin zir a tulin a pawimawh a. Paulan a dah pawimawh angin tunlai ringtute pawhin ngai pawimawh i la, chu chuan kan ringtu nun nihna leh hlimthla hi tun aia duhawm leh belhchian tlakin a tarlang ngei ang tih a rinawm.

v) Kristian nun ze mawi chi hrang hrang a tam a. Chungte chu hun tawite chhunga tarlan leh zir sen rual a nih loh avangin – mi dang chunga rilru put dan tur te, mi dang chunga tih tur leh, mi dang chunga tih loh turtea thenin tarlan leh zir a ni.

SAWIHO TUR:

Paula zirtirna atanga Kristian nun ze mawi kan tarlan hmaih sawi tur nei chuan sawi ni se. Tunlai hun atana Kristian nun ze mawi lantir atana kan duh leh chin zui zel atana kan duh lohte sawiho ni bawk se.

ZIRLAI PUITU: Nil.


Saturday, 20 September 2025

ZIRLAI 27 NA: THILPEK

Bible thu chiar tur 1Korinth16:1-4; 2Korinth 8:1- 9:15.

Thuvawn         Mi tinin ui chunga pe lovin, pek loh theih loh anga ngaia pe hek lovin, an thinlunga an tum ang zelin pe theuh rawh se; Pathian chuan hlim taka petu a ni a hmangaih ni (2Korinth9:7).

1. THUHMAHRUAI: 

Thilpek hi Pathian thu a ni a, apostle leh kohhran hmasa te zirtirna pawh a ni (Tirh20:35; Rom12:13; Gal6:6-10; 1Tim6:17-19). Paula pawh thil petu leh pek tur kengtuah a tang thin (Tirh24:17). Thilpek chungchangah hian a fimkhurin demawma awm pawh a duh lo (2Kor8:20). Tunlai kohhrante tan thilpek chungchang thu hi a pawimawh em avangin he mi chungchang thua Paula zirtirnate kan zir dawn a. Thilpek chungchang thua kan hriat awm taka ngaihte tarlang hmasain, thilpek chi hrang hrang leh a nihna te, thil petuin thil a pek dan tur te, thilpek hlawkna emaw a rah te kan zir dawn a ni.

2. THILPEK: 

Paula sulhnuahte hian ‘thilpek’ chi hrang a awm. Thlarau lam thilpek  (Rom1:11; 1Kor 1:7; 12:1-31; 14:1,12) a awm bakah, hming dang vuaha Paulan a tarlan thenkhat hetiangin; Pathian thilthlawnpek (Rom6:23; 11:29; 12:6; 1Kor2:12; 7:7; 12:1ff), Pathian thilpek (Eph2:8), a thlawna Krista thilpek (Eph4:7), khawngaihna thilpek (Rom12:6; 1Kor1:4), thiam chantirna thilthlawnpek (Rom5:16), felna thilpek (Rom5:17), a thilpek sawi hleih theih loh (2Kor9:15), thilpekte (Eph4:8), thilpek – Paula leh upahote kut nghah avanga lo awm (1Tim4:14; 2Tim1:6) a awm bawk. Heng thilpek zingah hian tuntuma kan zir erawh a tel lova; thilpek kan zirin a kawh ber chu - Pathian mi ten Pathian tan  emaw Pathian hming avanga thil an pek hi a ni.

Paula hian thipek - petu, pe tura a petu inpeihna, thilpek lak khawm thu, kawl that thu, a kengtu, a dawng turte hnena pek thu, a dawngtu, a dawngtu lawmna leh lawmthu sawina te, pe zel tura infuihna leh, langtlang taka thilpek enkawl dan te a zirtirnaah a tarlang vek a (Rom12:13; 2Kor8:1-24; 9:5-15; Gal6:6-10; Phil4:10-20; 1Tim6:17-19). Amaherawhchu, tunlaia kohhranin sum (thil) pek leh enkawl dan mumal tak a kalpui ang inzirtirna erawh a zirtirnaah a vang hle.

Thilpek kawnga thahnemngaihna pawh a zirtirnaah hian a langsar lem lo va. Hei hi a chhan ni awma ngaih chu; sum enkawl dan phung mumal a la awm loh vang te, missionary-a tang ber hi amah a nih avang leh thil pe tura ringtute phut a rem loh avang te, a hun laia Pathian rawngbawltute thil pek ngai lova an inenkawl theih avang leh an thawh rim avangin thil pe tura thahnemngaihna hi a zirtirnaah hian a langsar lo niin a lang.  Chutihlai chuan thilpek chungchang thua kan rilru kaihruai thei zirtirna tha tak tak erawh a zirtirnaah hian a inphum tam em em a; chungte chu kan zir chhunzawm zel dawn a ni.

3. THILPEK CHI HRANG HRANG LEH A NIHNA:

Pathian mi ten Pathian tan  emaw Pathian hming avanga thil an pek chu chi hrang hrangin Paulan a tarlang, he tiangin; 

i) Mi thianghlimte tana thawhlawm (1Kor16:1).

ii) Mi thianghlimte rawngbawlna (2Kor9:1).

iii) Chhawmdawlna rawngbawlna (2Kor9:12).

iv) Rawngbawlna thilpek (2Kor8:20; 9:13).

v) Khawngaih thilpek (1Kor16:3).

vi) Thilpek leh dawn (Phil4:15).

‘Mi thianghlim’ Paulan a tihte hi ringtute emaw Pathian mite an ni a. Chutiang mite nena inkaihhnawihna nei tilpek chu tunlai huna – kohhran thawhlawm, kohhran rawngbawlna nen a inang. Thilpek chu – chhawmdawlna a ni a, rawngbawlna a ni a, khawngaihna avanga pek a ni tihte pawh thilpek chungchang thu a tarlanna atang hian a hriat theih.  Hengte bakah hian Paula chuan thilpek nihna chu kawng hrang hrangin a tarlang a, thilpek chu;  thil tha tih (Gal6:9-10) a ni a, englo rimtui rim a ni a, inthawina chhan tlak a ni a, Pathian lawmzawng (Phil4:18) a ni a, mangannaa inmanganpuina (Phil4:14) a ni a, tlakchham phuhrukna (Phil4:16) a ni bawk.

4. THILPETUIN THIL A PEK DAN TUR:

Thil petuin thil a pek dan tur emaw thil petu rilru put dan tur hi Paulan a tarlang nual a. Hengte hi kan pekna rilru siam dik tur leh thilpek petu rilru kaihruaitu atan a that em avangin lo tarlang i la, he tiangin;

i) Pathian chuan khawngaihna avangin thil a pe a, chutiang rilru pu chuan kan pe ve tur a ni (Rom5:15-16).

ii) Thilpek hi ui lova pek tur a ni (Rom12:8).

iii) Paula chuan, “…In tih apiangah…Pathian ropuina tur hlirin ti rawh u” (1Kor10:31) a tih avangin, thilpek kan pek chhan pawh hi  Pathian ropuina tur a ni tur a ni.

iv) 1Kor13:1-3 thuah hian Paula chuan hmangaihna chu – thu hril theihna te, hriatna te, rinna te, thilpek leh mahni inhlannate nen a khaikhin a. “Hmangaihna ka neih si loh chuan – engmah ka ni lovang…ka tan engmah a sawt lovang” a ti a. Hmangaihna nena thilpek pek erawh a sawt a ni.

v) Thil pek tur miin a neih theih nan – malsawmna a hmuh angzia zela dah khawla pek hi Pathian thu a ni (1Kor16:1-2).

vi) Thilpek pek zet hnu pawha tawngtainaa hriat zui hi Pathian thu a ni (2Kor1:11).

vii) Makedonia rama kohhrante thilpek dan hi entawn atan a tha hle, hetiangin;

a) Fiahna leh hrehawmna nasa tak, retheihna namen lo tawk chung pawhin hlimna leh thilphalna nasa tak an nei a.

b) Thilpek rawngbawlnaa an tel ve theihna tur kawng an dap chawp hial a.

c) Tichuan, an theih tawkin, an theih tawk aia nasa mahin, anmahni duh thu ngeiin an pe a.

d) Chutiang thilpek pe theia awmtirtu chu – anmahni ngei Pathian hnena an inpek hmasak avang leh, an thilpek dawngtu turte hnenah pawh an mahni an inpek hmasak vang a ni (2Kor8:1-5).

viii) Rilru lamah inpeihna a awm hmasak phawt chuan – neih ang zia zela pek hi a tha (2Kor8:12).

ix) Mi dang tlakchham phuhrukna a nih theihna tur leh intluk-tlanna a awm theihna tura - neih chuangliam mi dangte hnena pek hi Pathian thu a ni a (2Kor8:13-15).

x) Thilpek rawngbawlnaah hian fimkhur em em tur a ni a. Mi dangin min dem theihna tur ang chi thil reng reng chu pumpelh zel tur a ni a. Tin, Pathian leh mihring ngaihah pawh thil mawi zawn zel tur a ni (2Kor8:20-21).

xi) Thilpek hi ui chunga pek tur a ni lova, pek loh theih lohva ngaia pek pawh a dik vek lo. Thinlunga tum ang zela pek tur a ni (2Kor9:7).

xii) Pathian chuan hlim taka petu a hmangaih avangin, hlim takin pek thin tur a ni (2Kor9:7).

xiii) Miin Chanchin Tha thurin a zawm zia a tih lan avang te, mi dang tana thawhlawma a thilphal zia a tihlan avangtein Pathian ropui zia hi tarlanin a awm thei a, chuvangchuan thilpek hi pek thin tur  ni (2Kor9:13).

xiv) “Zirtirna dawngtu chuan thil tha zawng zawng zirtirtu hnenah pe ve rawh se…remchang hun kan neih zia ang zelin mi zawng zawng chungah thil tha i ti ang u. Rinna chhungte zinga mi chungah i ti deuh ber ang u” (Gal6:6-10) a ti a. Zirtirna dawngtu ten zirtirtu Isua tana thil kan pek hi a dik a. Thilpek chu ‘thil tha tak’  a nih avangin; rinna chhungte zinga mi chunga pek pawh hi a dikin a tha em em a ni.

5. THILPEK HLAWKNA EMAW A RAH:

Thilpek hlawkna emaw a rah chungchang thu hi tarlan tur a tam hle. Mahse Paula sulhnu atanga kan hmuhte chauh kan tarlang ang, hetiangin;

i) “Englo lak aiin pekin lukhawng a nei zawk” tih a ni a. A thu avang leh, he thu sawitu avang hian thilpek hi a hlawk ngei ang tih a rinawm (Tirh20:35).

ii) Chanchin Tha thurin miin a zawm zia a tih lan avang te, mi dang tana thawhlawma a thilphal zia miin a tihlan avangtein Pathian ropui zia tarlanin a awm thei (2Kor9:13).

iii) Thilpeka thahnemngaihna hian mi dang a chawk harh thei (2Kor9:1-2).

iv) Miin a theh apiang, chu mi vek chu a seng dawn a (Gal6:7), theh tlem chuan a at tlem ang a, theh tam chuan a at tam ang (2Kor9:6).

v) Thil petu chu Pathianin a khawngaihna tinrengin a vur phah thei (2Kor9:8).

vi) ‘Thehtu hnena chi petu leh ei atan chhang petu chuan’ pek tur mamawhtute hnenah pektur a pe thei a, a tih pun sak thei a, chutiang mite felna rah chu a ti hlawk hial dawn a ni (2Kor9:11).

vii) Thilpek hian mite tlakchhamna a phuhruk sak mai ni lovin, mite Pathian hnenah lawm thu a sawi tir hial thei (2Kor9:12).

viii) Thilpek petu leh a dawngtu emaw hlawkpuitu inkarah inlaichinna tha tak a pian phah thei (2Kor9:14).

ix) Thilpek petu chuan rah pung nasa tak a la chang ang a, chutiang mite tlakchhamna  chu Pathianin a la phuhruksak ang (Phil4:17-19).

x) Thlarau lama thehtu chuan Thlarauva mi chatuana nunna a seng ang (Gal6:8).

xv) Pathian chuan hlim taka petu a hmangaih a, hlim taka pek hi Pathian hmangaih dawnna emaw nihna a ni ((2Kor9:7).

6. KHAIKHAWMNA: 

Kan zirte hi hetiang hian khaikhawm i la;

i) Paula sulhnuahte hian ‘thilpek’ chi hrang tamtak a awm a, kan zirlaiin a kawh ber chu - Pathian mi ten Pathian tan  emaw Pathian hming avanga thil an pek hi a ni.

ii) Thilpek chungchang hi Paula zirtirna pawimawh tak a ni a. A sulhuahte hian thilpek lam inzirtirna  chipchiar a awm tho lain; tunlaia kohhranin sum (thil) pek leh enkawl dan mumal tak a kalpui ang inzirtirna erawh a zirtirnaah hian a vang hle.

iii) Thilpek kawnga thahnemngaihna lam pawh a zirtirnaah hian chhan hrang hrang avangin a langsar lo.

iv) Thilpek a hriat dan chi hrang hrang tarlangin, thilpek nihna pawh kawng hrang hrangin a tarlang a. Thilpek chu – chhawmdawlna a ni a, rawngbawlna a ni a, khawngaihna avanga pek a nih bakah; thil tha tih, englo rimtui rim, inthawina chhan tlak, Pathian lawmzawng, mangannaa inmanganpuina, tlakchham phuhrukna a ni bawk.

v) Thil petuin thil a pek dan tur te, thilpek hlawkna emaw thilpek rah kawng hrang hrang kan zir bawk.

SAWIHO TUR:

Thilpek - sawma pakhat hi Thuthlung Hlui zirtirna,  Isua pawhin, ‘tih thulh loh tur’ (Mt23:23) a tih zinga mi; BCM Rules Bung -3, 3.2, a) pawhin kohhran mite pe tura a beisei a ni.  He mi chungchang hi ‘Thuthlung Hlui zirtirna a ni a, kan zawm a tul lo’ mi thenkhatin an ti thin a. Chutiang zirtirna chu awih/zawm tur nge, Isua leh kohhran min beisei dan hi kan zawm zawk ang? Ngaihdan hrang hrang awm theite sawiho ni se.

ZIRLAI PUITU:

Thil tha tih: Paulan ‘thil tha tih’ a tarlan hi ‘thilpek’ chungchang thu a sawina a ni chiah em tih a chiang lo. Amaherawhchu, chang 6-naah chuan ‘pek thu’ a zirtir a, ‘thil tha tih’ pawh hi chu mi thu kalzel chu a ang hle.

In tih apiangah: 1Kor. bung 10-ah hian Paula hian milem lakah fimkhur turin a zirtir a, chu mi kaihhnawih  inthawina sa ei leh in chungchang pawh a tarlang chhunzawm zel a. Mahse ‘in tih apiangah’ tih hian heng zirtirna pahnih chauh ni lo; ‘Korinth-a ringtute thil tih tur zawng zawng’ a huam a ni.

Makedonia ram kohhrante: Hmanlai Grik ram hmar lam chu Makedonia tih a ni thin a.  Chhim lam chu Akaia ram a ni.  Korinth khua hi Akaia ram huam chhunga awm a ni.  Makedonia ram huam china kohhrante (Makedonia ram kohhranho pawlte) chu – Philippi te, Thessalonica te, Beroia khua te an ni.

Thil mawi: Paulan ‘thil mawi’ a tih hi ‘thil dik, dikna, thil duhawm, thil fel’ tihna a ni.

Loh theih lohva ngaia pek: Loh theih lohva ngaia pek hi a dik leh dik lo a awm thei ang. Miin Pathian a hmangaih avang leh Pathian tan thahnem a ngaih em avanga ‘loh theih lohva ngaia’ a pek chuan; chutiang thilpek dan chu ‘a dik lo’ tih phal rual a ni lovang.

Thu sawitu: “Englo lak aiin, pekin lukhawng a nei zawk” tih hi Paulan Isua thusawi a hriat, a sawi chhawn a ni (Tirh20:35). He thu ang diak diak hi Chanchin Tha ziaktute hian an tarlang lo. A tlukpui thu erawh Luka’n a tarlang thung (LK6:38).  Chanchin Tha ziaktu ten tarlang lo mahse, Isua thu sawi emaw thil tih zawng zawng an ziah vek loh zia hi Johana’n a tarlang a ni (John20:30).


Saturday, 13 September 2025

ZIRLAI 26 NA: ZIRTIRNA DIK LO

Bible thu chiar tur : Galatia1:6-10; 1Timothea1:3-11.

Thuvawn         : Chutichuan dik lohna ngamthlemna angin, fing verveka mihring bum chawpin, zirtirna thli tinrenga lehlam lehlama vawrh leh len len naupang kan ni tawh lo vang a, hmangaiha thu dik tak sawiin, engkimah amahah kan thang lian thei zawk ang; amah chu Lu a ni, Krista chu (Ephesi4:14-

1. THUHMAHRUAI: 

Zirtirna dik lo hi kohhran a tiah tirh atanga awm, Paula hun leh tun hun thleng pawha kohhrante tibuai fotu a ni. He mi chungchanga Paula zirtir dan hi tuntumah hian kan lawr khawm dawn a. Zirtirna dik lo hrilhfiahna leh a zirtirtute tarlang hmasain, zirtrna dik lo - lo awm theih dan te, zirtirna dik lo leh a zirtirtu avanga nghawng tha lo awm te, zirtirna dik lo hmachhawn dan te, zirtirna dik lo zirtirtu leh a pawmtute hmachhawn dan te kan zir dawn a ni.

2. ZIRTIRNA DIK LO:

Zirtirna dik lo tih sawi nan Paulan tawngkam chi hrang hrang a hmang a, chungte chu;

i) Thurin dang zirtirna: Hei hi apostol emaw Paula emaw kohhran zirtirna ziding leh thurin ni lo zirtirna danglam zirtir sawina a ni. 1Tim1:3-ah chuan ‘zirtirna dik lo’ tiin lehlin a ni a. 1Tim6:3-ah chuan  ‘zirtirna dang’ tiin lehlin a ni.

ii) Khawvel zirtirna dik lo: Hei pawh hi zirtirna ziding ni lo, khawvel hriatnaa inngat zirtirna sawina a ni (Gal4:3, 9; Kol2:20). 

iii) Chanchin tha hrang: Chanchin Tha, tirhkoh ten an hril hrula Chanchin Tha ni ve awm taka ngaih - ni si lo a ni (Gal1:6). He mi vek hi 2Kor11:4-ah chuan ‘chanchin tha dang’ tiin kan hmu.

iv) Dik lo taka ‘Finna’ tia an vuah dik si lo: Apostol leh Paula emaw kohhran zirtirna ziding leh thurin ni lo, heng aia zirtirna dik leh fing zawka ‘a zirtirtu ten’ an ngaih, zirtirna ziding hnialna atana an hman dik si lo a ni (1Tim6:20).

v) Ramhuaite zirtirna thu: Ramhuaite zirtirna thu titute hi hruai bona thlarau changtute an ni. Dawt thu leh vervek taka tiin, rinna bansan turin mite an hneh thin (1Tim4:1-2).

vi) Thawnthu behchhan zirtirna: He tiang mite hian thawnthu mai mai leh thlahtute thu chhui behchhanin zirtirna an kalpui thin (1Tim1:4; 4:7; 2Tim2:16; 4:4). Pathian zah lotute an ni.

vii) Rin hranna: He thu sawina atan hian Grik tawng hairesis (hai-re-sis) hman a ni a. Hei hi heresy (he-re-si) thumal, kum zabi 50-100 AD bawr vela Ignatiusa’n (Ig-na-tias-a’n) ‘zirtirna dik lo’ sawina bera a hman; tun hnua zirtirna dik lo sawina ber lo ni zui ta a ni. A awmzia chu ‘duh thlang’ tihna a ni a. Kohhrana rin hranna leh inthenna thlentu, kohhran rin dan phatsana rin dan hrang thlangtu, duhthlanna hmang sual sawina a ni (1Kor11:19; Gal5:20).

Tichuan ‘zirtirna dik lo’-in a kawh ber chu – Pathian thu emaw, apostol-te leh kohhran thurin leh zirtirna ziding ang ni lo zirtirna kalpui a kawk a. Kohhran emaw kristiante thurin ziding hnâwla, rin dan hrang thlang a, rin hran neite hi zirtirna dik lo titute an ni a, an thu ken chu ‘zirtirna dik lo’ a ni. Tin, zirtirna dik lo hi ‘tisa thiltih’ a ni a (Gal5:19ff). Zirtirna dik lo kalpuitute hi ‘Thlarau mi’ an ni lova ‘tisa mi’ an ni.

3. ZIRTIRNA DIK LO ZIRTIRTUTE:

Zirtirna dik lo zirtirtu te, ‘Paula koh dan’ pawh a tih theih ang - chu kawng hrang hrangin kan hmu, he tiangin;

i) Tirhkoh der.

ii) Mi bum hmang.

iii) Eng tihkohva insiam chawp.

iv) Krista tirhkohva insiam chawp.

v) Felna rawngbawltua insiam chawp (i,ii,iii,iv,v-2Kor11:13-15).

vi) Thawnthu sawi leh thlahtute chhui hmang (1Tim1:3-4).

vii) Inhnialna atthlak leh fing lo titu (2Tim2:23).

viii) Zirtirna dang zirtirtu (1Tim6:3; Tirh20:29).

ix) Mi dawthei (1Tim4:1; Tita1:10). 

x) Chinghne kawlh (Tirh20:30).

4. ZIRTIRNA DIK LO LO AWM THEIH DAN:

Pathian mite emaw, kohhran mite zinga zirtirna dik lo awm tirtu ber chu - thlarau sual, hruaibona thlarau (1Tim4:1-2; 2Kor11:4) a ni. Tichuan rinna leh chhia leh tha hriatna thiang  nei lo, thutak pen san, rinna kawnga keh chhia - Humenaia ang te, Alexandra ang te, Phileta ang te (1Tim1:20; 2Tim2:17) kohhran leh Pathian mite zingah an lo awm a; tin, Pathian thu hriatna kawnga tlachham (Eph3:18) thinlung chawlawl leh, an thinlunga khuhtu nei te (2Kor3:15) bakah, lungawi lo te, thinlunga hliam nei te, zirtirna danglam ngaihnawm ti leh hriat chak avanga awn hrim hrim te, Pathian mite zinga chutiang ang thil tha lo  awm dawnsawn leh hmachhawn thiam lohna avang leh thil dang avangte pawhin zirtirna dik lo hi kohhran leh Pathian mite zinga a lo awm thin.

Tin, zirtirna dik lo hi ring lo mite atanga intan ni lovin, ringtute ngei atanga intan a ni thin. An thu zirtir pawh – fing fel fai tak, Chanchin Tha nena inzul; rinna te, chhandamna leh zirtirna dang tam tak - Pathian thutak atanga zi chhuak; Chanchin Tha hrang, tih danglam (Gal1:6-9), chu mi avanga pawm dan leh rin dan hrang (1Kor11:19; Gal5:20) lo ni ta a ni.

5. ZIRTIRNA DIK LO LEH A ZIRTIRTUTE AVANGA NGHAWNG THA LO AWMTE:

Zirtirna dik lo leh a zirtirtute avang hian Pathian mite zingah nghawng tha lo a awm thin a, chu chu ‘a rah chhuak’ pawh a tih theih a; chungte chu lo tarlang i la;

i) An kam that leh an kam thiamin mi fing lote rilru a bum (Rom16:17).

ii) Rinnaa Pathian lama intihsawtna thlen lovin, inhnialna mai mai a thlen thin (1Tim1:4).

iii) Mi thenkhat a kal kawi tir a, rinna dik tak an pen san a, thu lawilo sawina lamah a kal tir (1Tim1:6).

iv) Krista Chanchin Tha a ti danglam a, chu chuan kohhrante a ti buai thin (Gal1:7).

v) Inthenna leh tlukna an siam (Rom16:17).

vi) Zirtirna dik lo leh Pathian zah lohna thu  chuan Pathian ngaihsak lohna lamah mite a hruai nasa a. Pan chhe ei angin mite a ei a, thutak kawng an kal kawi san a, mi thenkhat rinna a bo phah hial thin (2Tim2:16-18).

vii) Zirtirna dik lo chuan rinna bansan turin mite a hruai khaw lova. An mahni chhia leh tha hriatna ngeia thir linga deh angin a awm tir thei (1Tim4:1-2).

viii) Kohhran leh Pathian mite zingah inthenna a thlen  (Gal1:6).

ix) Zirtirna dik lo titute chuan Pathian mite leh a rawng bawltute an dodal thin (1Tim1:19-20; 2Tim4:14-15).

x) Zirtirna dik lo titute chuan anchhia an la dawng dawn (Gal1:9). 

xi) Zirtirna dik lo chuan kohhran mite zingah ‘a taktak leh a tak lo’ thliarin a lantir ang(1Kor11:19).

6. ZIRTIRNA DIK LO HMACHHAWN DAN:

Zirtirna dik lo hmachhawn dan tur hi Paula zirtirnaah hmuh tur a awm nual a, chungte chu lo lawr khawm i la.

i) Hnar: Zirtirna dik lo chu a dik lo tih rinhlelh lai leh hriat chian hnuin ‘duh loh tawp’ tur a ni a, hnar hlauh tur a ni (1Tim4:7). 

ii) Hawisan: Zirtirna dik lo buaipuitu apiangte zingah tel loh tawp tur a ni a, an thu leh hla pawh ‘zir chiang tura tukte lo chuan’ ngaihven loh tawp tur a ni (1Tim6:20; 2Tim2:16; 3:5).

iii) Inthiar fihlimsan: Inthiar fihlim san hlauh tur a ni.

iv) Zirtirna dik tak nena inhmeh thu sawi: Zirtirna dik tak nena inhmeh thu sawi hi zirtirna dik lo dodalna leh hmachhawnna tha tak a ni (Tita2:1).

v) Rintlak nih zia lantir: Mi ten kan lak atanga thu tha lo reng reng an hmuh loh nan engkimah thil tha tih kawngah tihhmuhtuah kan tang tur a ni. Kan zirtirnaah chuan kan tak zia te, kan zahawm zia te, kan thu sawi dik zia leh sawisel rual lohte kan ti lang thin tur a ni (Tita2:8).

7. ZIRTIRNA DIK LO ZIRTIRTUTE LEH A PAWMTUTE HMACHHAWN DAN:

Rinna kawnga chak lote hi Paula hian a dawhthei viau a. “Rinnaa chak lo mi chu a rinhlelhnate sawisel lovin lawm rawh u” (Rom14:1) a ti a. Amaherawhchu Pathian mite rinna sawi nghing thei leh Chanchin Tha ti hmelhem thei-ah chuan ngaihdan rorum tak a nei thung. “Keimahniin emaw, van atanga lo chhuk vantirhkoh pawhin emaw, Chanchin Tha kan hrilh che u lo kha chu Chanchin Tha dang reng lo hrilh che u sela, anchhe dawngin awm rawh se.” (Gal1:8) a ti duh hial a ni. 

Zirtira dik lo chuan Pathian mite zingah nghawng tha lo tak a thlen thin avangin Paula hian hmachhawn pawh a hmachhawn nasa a. Amah ngeiin a hmachhawn dan leh mi dang a zirtir dan hi hriat a tha a, chungte chu lo tarlang i la;

i) Fimkhur taka awm : Zirtirna dik lo titute chu rinna leh chhia leh tha hriatna thiang paih thla a, rinnaa keh chhia (1Tim1:19-20), Pathian mite dodal thintu an ni a. Chutiang mite lakah chuan inven fimkhur tur a ni a. Fimkhur taka zir a, fimkhur taka hmachhawn hi Paula zirtir dan a ni (Rom16:17; 1Tim1:3-11; 2Tim4:15).

ii) Dawhthei taka zirtir: Zirtirna dik lo zirtirtu leh a pawmtute chu a tirah ensan nghal ringawt lovin, dawhthei taka zirtir phawt tur an ni. 

iii) An thiamloh zia hriattir: Zirtirna dik lo zirtirtu leh a pawmtute chu an thu zirtir leh pawm dan dik loh zia emaw an tanna a fuh loh zia hriattir hmasak ngei tur a ni. 

iv) Zilh: Dawhthei taka zirtirna te, an thiam loh zia hriattirna (educate) te chu an la pawm duh lo fo a nih chuan zilh tur an ni. 

v) Fuih: Fuihna hi zilh hma emaw zilh hnuah pawh a tih theih ang. Thutlukna mumal siam thei lo te emaw, thutlukna siam tawh fuih hi a sawt hle (v,vi,vii,viii-2Tim4:2; Tita2:15; 3:10).

vi) Thu pe:  Dawhthei taka zirtir te, an thiam loh zia hriattir te, zilhna te, fuihna te tih hnuah chuan khauh takin; thu pe lamin (command) ‘ti tawh lo tur’ leh ‘bansan tur’-a hrilh tur an ni (1Tim1:3-11; 5:7).

vii) Thunun: Dawthei taka zirtir te, an thiam loh zia hriattir te, zilhna te, fuihna te, thupek te an la awih loh cheu chuan thununna an chungah lek kawh tur a ni (1Tim1:20; 2Tim2:25).

viii) Ensan: Thununnain awmzia a awm tawh loh chinah phei chuan ensan hlauh tur an ni. Khawngaih emaw ngaihsak zui pawh a tul lo (Tita3:10).

Zirtirna dik lo hmachhawn danah hian hmanhmawh lutuk a awl hle dawnin a lang. Kan ramah hian fimkhur taka lo thlir a, zir chiang tha mang si lova ensan ti tih nghal kan awm hial ang em? Paula tih dan entawn hi a tha ngawtin a rinawm.

8. KHAIKHAWMNA:

i) Paula hian zirtirna dik lo hi kawng hrang hrangin a tarlang a. Chung atanga zirtirna dik lo-in a kawh ber chu - Pathian thu emaw, apostol-te leh kohhran thurin leh zirtirna ziding ang ni lo zirtirna kalpui a ni. Kohhran emaw kristiante thurin ziding hnâwla, rin dan hrang thlang a, rin hran neite hi zirtirna dik lo titute an ni a; an thu ken chu ‘zirtirna dik lo’ a ni. Zirtirna dik lo zirtirtute chu hriat dan emaw koh dan chi hrang hrang a awm bawk.

ii) Zirtirna dik lo awmna bulpui chu thlarau sual, hruaibona thlarau vang a ni. Pathian mite zingah chuan chhan dang tam tak a awm a. A lo awmin ring lo mite atanga intan ni lovin, ringtute ngei atanga intan a ni thin. A lo chhuahna pawh Pathian thutak hrul emaw Chanchin Tha tih danglam atangin a ni thin.

iii) Zirtirna dik lo leh a zirtirtute avang chuan nghawng emaw  rah  tha lo tam tak kohhran leh Pathian mite zingah a awm thin.

iv) Zirtirna dik lo chu kawng hrangin a hmachhawn theih.

v) Zirtirna dik lo zirtirtu leh a pawmtute pawh mumal leh awmze nei taka hmachhawn thin tur a ni.

SAWIHO TUR:

Zirtirna dik lo kan lo hmachhawn tawh danah - kan tih dan fuh tawk lo lai leh, hmachhawn dan tha Paula lehkha thawn pawn lam leh kan hriatna atanga thawh tur neite chuan thawh khawm ni se.

ZIRLAI PUITU: 

Chanchin tha dang: Chanchin Tha sawi nan hian thumal pahnih bulah hawrawppui hman thin a ni. Chanchin tha dang leh chanchin tha hrang hi chu ‘Chanchin Tha’ dik tak a nih loh avangin bible-ah hawrawppui hmang mahse (2Kor11:4; Gal1:6-10), he zirlaiah hi chuan  hman a ni lo.

Friday, 5 September 2025

ZIRLAI 25 NA: CHANCHIN THA HRIL

 Bible thu chiar tur : 1Korinth1:17-31.

Thuvawn         Chanchin Tha hril mah ila, chhuan tur reng reng ka nei si lo, tih makmawh ka chungah a innghat a ni si a; Chanchin Tha hril suh ila, ka chung a pik dawn si a (1Korinth9:16).

1. THUHMAHRUAI: 

Chanchin Tha hril hi Paula hnapui ber tih theih a ni. Zirlai pakhat ‘Rawngbawlnaa Paula Thil Tawn Te’-ah he thupui kaihhnawih hi kan tarlang nual tawh a. A zirtirna mai bakah, a nuna hmun pawimawh luahtu a nih avang leh, kohhran hna pui ber a nih bawk avangin vawiinah hian kan zir dawn a ni.

2. CHANCHIN THA CHU ENG E?:

Chanchin Tha hi Grik tawng chuan euangelion (euan-ge-lion)) a ni a, chu chu Paula hman tlanglawn ber danin ‘Isua Kristaa Pathian Chanchdamna hnathawh chanchin’ a ni. He hrilhfiahna bakah hian Chanchin Tha chuan kawh hrang hrang a nei, chungte chu;

i) Isua Pathian fapa chanchin (Tirh9:20; 28:31; Rom1:2).

ii) Sual ngaihhnathiamna thu (Tirh13:38).

iii) Lalpa thu  (Tirh15:35) emaw, Krista Isua chu Lalpa a nih thu (2Kor4:5).

iv) Isua chu ‘Krista a ni’ tih chanchin (Tirh17:3).

v) Isua mitthi zing ata a thawh leh thu (Tirh17:3,18).

vi) Pathian khawngaihna chanchin (Tirh20:24).

vii) Pathian ram thu (Tirh28:23,31).

viii) Kraws emaw, Isua khenbeha a awm thu (1Kor1:17,23; 1Kor2:1) te a ni.

Heng bakah hian Chanchin Tha nihna leh a thu ken eng emaw zat kan hmu a, chungte chuan Chanchin Tha nihna an tarlang bawk; 

i) Thutak (Gal2:5).

ii) Pathia finna (1Kor1:24).

iii) Zirtirna dik (1Tim1:11). 

iv) A ring apiangte tan chhandamna tura Pathian thiltihtheihna (Rom1:16; 1Kor1:24).

v) Pathian thuruk (1Kor2:1) emaw, Pathian thu fing thuruk (1Kor2:7). 

vi) Chhandamna Chanchin Tha (Eph1:13). 

vii) Remna Chanchin Tha (Eph2:17;6:15) te an ni.

3. CHANCHIN THA HRILNA ATANA A BUL TUMTU LEH THIL TUL:

Rawng a bawl hma leh hnua Paula thil tawnte zirlai dangah kan tarlang tawh a, chungah chuan; a pian thar veleha rawngbawla chhuak a ni lo, rawngbawla a inhmanna kawngah kaihruitu a nei, kohhran a bel tlat thin, rawngbawl turin kohna chiang tak a dawng, kut nghah leh Thlarau tirha chhuak a ni, adt tihte tarlan a ni. Hengte hi Chanchin Tha hril tura thil tul tak an ni. Heng lo hi Chanchin Tha hril tura a bul tumtu leh mite nawr chhuak a, nawr kaltu dang a la awm a, chungte chu   a nuna thil thleng leh a tawngkam chhuakte atangin kan tarlang dawn a ni;

i) Pathian kohna: Chanchin Tha hril tura ‘Pathian kohna dawn’ hi thil pawimawh ber zinga mi a ni. A bul tanna leh, Chanchin Tha hril tura Paula chet tirtu ber pawh ‘kohna’ a ni (Tirh16:10; Gal1:15).

ii) Tihhranna: Paula chuan Chanchin Tha hril tura tih hran a nih thu leh, a ti hrangtu pawh Pathian a nih thu a sawi (Rom1:1,5; Gal1:15). “Kei Paula hi chu mi rawngbawltua siam ka ni” (Kol1:23,25) a ti ngat a ni.

iii) Veina thuk tak: Paula chuan, “Pathian khawngaihna Chanchin Tha hriattir tur, Lalpa Isua hnenah kha mi rawngbawl hna ka hmuh kha thawk zo phawt i la, ka nun pawh thlakhlelh tlakah ka ruat lo ve” (Tirh20:24) a ti a. Tin, “Tih makmawh ka chungah a innghat si a; Chanchin Tha hril suh i la, ka chung a pik dawn si” (1Kor9:16) a ti a. Awm hle hle thei lo leh nun pawh thlahlel lo hial khawpa veina a nei a ni.

iv) Tirh: Tirhna hi kohna leh tihhran te nen thuhmun a tih theih.  Chanchin Tha hril tura tirh a nih dan leh a tirtu pawh Krista emaw Pathian a nih thu Paula hian 1Kor1:17 leh 2Kor2:17-ah a tarlang a ni.

v) Pathian Thlarau hriattirna: Paula chuan, ‘Pathian thuruk a hril chu Pathian Thlarau hriattirna atanga a dawn’ a nih thu a sawi (1Kor2:1,10). “A thlawna Pathian thil min pekte chu kan hriat theihna turin, keini zawngin  khawvel Thlarau ni lovin, Thlarau, Pathian hnena mi chu kan hmu zawk a ni” (1Kor2:12) a ti a ni. 

vi) Isua Krista Inlarna: Paula chuan, “Ka Chanchin Tha hril kha mihring lam thu a ni lo…mi mi zirtir ka ni hek lo…Isua Krista inlarna avanga hmu ka ni zawk si a.” (Gal1:11-12) a ti a. Chanchin Tha a hril chu - thu mai a ni lo va, mihring lam thu leh mi zirtir a dawn pawh a ni lo va, Isua Krista inlarna atanga a hmuh a nih thu a tarlang a. Chu chuan Chanchin Tha tak zia leh rintlak zia a tarlang a, a bul tumtu leh a bulpui pawh Pathian a ni a, chu chu Isua Krista inlarna atanga a hmuh a ni.  

vii) Krista chakna: Kol1:28-29-ah chuan, “Mi tin zilhin, mi tin finna tinrenga zirtirin a chanchin kan hril thin hi; chu mi ti tur chuan Krista chakna nasa tak keimaha thawk thin chu hmangin ka bei a, rim takin ka thawk thin a ni.” a ti a. Krista chakna chu ‘chakna nasa tak’ a ti a, chu chu amaha a thawh thin thu leh chu mi hmanga a beih thu te, rim taka a thawh thin thu te a tarlang a ni.

4. CHANCHIN THA HRIL THILTUM LEH A HLAWHTLINNA ATANA THIL PAWIAWH:

Chanchin Tha hril thiltum leh a hlawhtlinna atana thil pawimawh

i ii iii iv v vi vii

Thu / Chanchin Tha Thuhriltu Tirh Hril Hria / Lam Ring Chhandam

Chanchin Tha hril - thil tum ber te, a hawhtlinna leh, chu mi atana thil pawimawhte chu Rom10:9-17-ah kan hmu. 

Chanchin Tha hril thil tum (purpose) lian ber chu – chhandam a ni a; chu chu Chanchin Tha hlawhtlinna (goal) pawh a ni. Chanchin Tha thil tum leh a hlawhtlinna atan chuan thil tul leh pawimawh em em a awm a, chungte chu; i) Thu emaw Chanchin Tha, ii) Thuhriltu, iii) Tirhna, iv) Thu hril, v) Hriat emaw lam vi) Rinna te a ni.

Heng tel lo hian chhandamna chu mamawhtute tan chan a har a, miin Chanchin Tha hril hlawhtlin   a beisei chuan heng hi a ngai pawimawh hle tur a ni.

5. CHANCHIN THA HRILNA ATANA PAULA HMALAK DAN:

Chanchin Tha hrilna atana Paula hmalak dan hi  Pathian thu zirna hmuna an zir ang vek ni lovin, chipchiar zawkin lo tarlang i la;

i) Chanchin Tha hi a remchanna hmun apiangah a hril thin, hetiangin; Judate inkhawmna inah (Tirh14:1; 17:10,17), dawr hmunah (Tirh17:17), vantlang zingah (Tirh17:22; 20:20), in-ah (Tirh20:20; 28:23,30-31).

ii) A dawngsawngtute tana chhui dawl leh belhchian tlakin Chanchin Tha a hril thin (Tirh17:11).

iii) A rawngbawlpuite ngaihsakin a tlawh chhuak thin (Tirh21:8).

iv) La hre lo, a mamawh zualte hnenah  Chanchin Tha  hril a ngai pawimawh zual (Rom15:20-21).

v) A dawngtute tana hriat nuam leh awlsam, thusawi ropui leh mihring finnaa innghat lo, Thlarau leh thiltihtheihnaa hriattir, Thlarau zirtirna thu a hril thin (1Kor1:;17; 2:1,4,5,7,10).

vi) A hun leh a hmun azira intidanglam leh nun tam neiin Chanchin Tha a hril thin (1Kor9:19-23).

vii) Tha senga rim taka beiin, mahni inthununin, taksa ti chhel leh thuhnuaia indahin Chanchin Tha  a hril thin (1Kor9:26-27; 2Kor10:14).

viii) Chanchin Tha hril hna chu; inpeih rengin, theihtawp chhuahin, zahpui hauh lovin, (Rom1:15-16), tihtakzetin, Pathian tirh leh Pathian mithmuh tlakin, intihniamin, bawih ang hiala indahin, a thlawnin - tumah tihautak si lovin a thawk thin (2Kor2:17; 11:7,9)

ix) Mi dang tawngtaisakna beisei leh dawng reng chungin Chanchin Tha a hril thin (Eph6:19).

x) Chanchin Tha a hril ‘dawngtute’ zingah - nu nau pawmin ama fate a duat angin nunnem takin a awm thin (1Thess2:7).

6. KHAWIKHAWMNA:

i) Paula hrilhfiah tlanglawn ber danin Chanchin Tha chu ‘Isua Kristaa Pathian Chanchdamna hnathawh chanchin’ a ni. He hrilhfiahna bakah hian, a awmzia ti fiah turin, Chanchin Tha chuan kawh hrang hrang, nihna leh thu ken eng emaw zat a nei bawk.

ii) Chanchin Tha hrilna atan a bul tumtu eng emaw zat a awm a, chungte chu;  Pathian kohna, tihhranna, veina thuk tak, tirh, Pathian Thlarau hriattirna, Isua Krista inlarna, Krista chakna te a ni.

iii) Chanchin Tha hril thil tum lian ber leh a hlawhtlinna chu – chhandam a ni. A thil tum leh a hlawhtlinna atan chuan thil tul leh pawimawh em em a awm a, chungte chu; a) Thu emaw Chanchin Tha, b) Thuhriltu, c) Tirhna, d) Thu hril, e) Hriat emaw lam , f) Rinna te a ni.

iv) Chanchin Tha hrilna atana Paula hma lak dan hrang hrang sawm (10) tarlan a ni bawk.

SAWIHO TUR:

Chanchin Tha hrilna kawngah BCM-in ‘a tih awm - tih loh’ a neiin kan hria em?

ZIRLAI PUITU:

Euengelion: Euengelion thumal hi Thuthlung Thar bu pumah vawi sawmsarih paruk (76) a awm a, chung zinga sawmruk (60) chu Paula kutchhuak leh a sulhnuahte tarlan an ni. Heng bakah hian he thumal kaihhnawih evangelizomai (Chanchin Tha hril tur) chu Paula sulhnuahte vawi sawmhnih pakhat (21), euangelistes -evangelist tihna chu vawi hnih (2), proeuangelizomai (Chanchin Tha hril lawk) chu vawi khat (1) a awm bawk. Heng hian Paula nuna Chanchin Tha hrilin hmun a luah thuk zia an tarlang thei ang.

A nuna thil thleng leh a tawngkam chhuakte: Mi thenkhat chuan – Paula nuna thil thleng leh a tawngkam chhuak thenkhat hi a zirtirnaah an chhiar lo. Hei hi a dikna chin a awm, amaherawhchu ‘A nun leh a tawngkawm chhuakte  hi  zirlai tling tak vek an ni’ ti pawl erawh an awm ve tho a ni.

Lam: Lam tlukpui thu mal dang awmte chu; ko, ngaihven, dawngsawng, hria, adt te a ni.


Saturday, 30 August 2025

ZIRLAI 24-NA: KOHHRAN

 Bible thu chiar tur 1Korinth12:12-31; Ephesi2:19-22.

Thuvawn         Taksa pum khatah peng tamtak kan nei a, peng zawng zawng thiltih erawh chu a inang lo va, chutiang bawkin keini tamtak ni mah ila, Kristaah chuan taksa pum khat kan ni a; a mal malin inpeng tawn theuh kan ni (Rom12:4-5).

1. THUHMAHRUAI: 

Paula zirtirnaah kohhran hian hmun a luah thuk hle. Kohhran tih thu mal hmang chiah lova kohhran chanchin a zirtir zawng zawngte nen phei chuan he zirlai tawite-ah hian kan tarlang seng lovang. He zirlaiah hian kohhran awmzia leh Paulan kohhran a hrilhfiah dan kan tarlang hmasa ang a. A tobul te, kohhran hlimthla thenkhat leh, kohhran awm chhan emaw thil tum te, kohhrana thil fel lo thleng thin leh, kohhran inrelbawlna lam te kan zir dawn a ni.  

2. KOHHRAN:

i) Kohhran awmzia:

Kohhran sawina atana Paula thu hman uar ber chu ekklesia (ek-kle-sia) a ni a. Thuthlung Tharah hian vawi za sawm pali (114) tarlan niin, chung zinga sawmruk pahnih (62) zet chu Paula lehkhathawna mi an ni. A awmzia chu ‘ko chhuak’ emaw, ‘ko khawm’ tihna a ni. Pathian hming avang emaw Pathian be tura ‘kal khawm’ leh ‘pung khawm’ sawina a ni bawk. He thumal hi kohhran sawi nan veka hmang  siin, Paula hian kawng hrang hrangin a tarlang, he tiangin;

Kohhran chu;

a) Tualchhung mi emaw ringtu pung khawmho an ni: Paulan kohhran chanchin a sawiin; Thessalonika kohhran (1Thesa1:1), Judai rama Pathian kohhran pawl (1Thess2:14), Galatia rama kohhranhote/pawl (Gal1:2; 1Kor16:1), Asia rama kohhranho pawlte (1Kor16:19), Makedonia rama kohhranho pawlte (2Kor8:1) tiin a tarlang thin a. Chu chuan tualchhung mi emaw ram bung khata ringtu Pathian hminga kal khawm leh pungkhawmte a kawk a. Tunlaia kohhran pawl indai dang thliah thliah (denomination) ang a kawk lo tih a hriat theih awm e.

b) In-a ringtu pungkhawmho an ni: Kohhran a tarlan thenkhat chu In-a inhmu khawm leh pung khawm thinte (house church) an ni. Entir nan - Numpha ina kohhranho (Kol4:15), Philemona ina kohhran inkhawmho (Phil1:1-2), kohhranho zawng zawng thlen in pa Gaia (Rom16:23), Priskili leh Akuila ina kohhran inkhawmho (Rom16:3-5; 1Kor16:19).

c) Lei leh van huapa ringtu inzawmkhawmho an ni: Paulan kohhran thenkhat a tarlante chu; in-a inhmu khawm thin te leh tualchhung mi emaw ram bung khata Pathian mi pungkhawmte mai ni lo; Pathian mi inzawmkhawmho - kawh bik nei lo leh a huam chin pawh zau takte an ni (1Kor12:12-13; Eph1:22; 3:10,21; 5:23-24, 27,29, 32). 

ii) Kohhran nihna: 

Kohhran nihna hi kawng hrang hrangin a tarlang, he tiangin;

a) Pathian chhungte (Eph2:19).

b) Pathian nung ta.

c) Thutak ban leh innghahna (a,b,c - 1Tim3:15).

d) Krista Isuaa tihhran.

e) Mi thianghlim ni tura koh (d,e– 1Kor1:2).

f) Pathianin ama thisena a lei (Tirh20:28).

g) Krista taksa, Kristan a luah khah (Eph1:23, Kol1:18,24).

h) Pathian In, Pathian Thlarau awm rengna (1Kor3:16)

i) A kil lung pawimawh bera Krista Isua hmang chunga, tirhkohte leh zawlneite lungphum chunga sak.

j) Biak in thianghlim. 

k) Thlarauva, Pathian awmna tura rem khawm (h,i,j-Eph2:20-22/32).

iii) Kohhran tobul:

Tirhkohte thiltih-ah chuan kohhran chu Thlarau Thanghlim thlen hnu lawka piang, Pentikost emaw Thlarau Thianghlim lo thleng avanga lo piang anga sawi theih a ni. Kohhran (ekklesia) tih thumal kan hmuh hmasak ber pawh Tharau Thianglim thlen hnu Tirh2:47-ah a ni. Paula chuan kohhran tobul chu kawng hnihin a tarlang a, chungte chu;

a) Pathian: Kohhran chanchin tarlanna tamtakah ‘Pathian kohhranho’ (1Kor1:2; 10:32; 11:22; 15:9; 2Kor1:1; Gal1:13) tiin kan hmu thin. Chu chuan a neitu leh a bulpui chu Pathian a ni tih a tichiang a. Kohhran nihna kan tarlan tawhte pawh khan kohhran tobul chu Pathian a nih zia a tichiang bawk ang.

b) Isua Krista: Pathian chu kohhran dintu, a bul tumtu leh a tobul a ni angin, Isua Krista pawh a ni. ‘Krista kohhranho’ (Rom16:16) Kohhranho Kristaa awmte (Gal1:22, 1Thes2:14), Krista Isaa tih hran (1Kor1:2), Krista taksa (Eph1:23, Kol1:18,24), Krista chu kohhranho lu a ni (Eph5:23) tiin  kan hmu bawk. 

3. KOHHRAN HLIMTHLA:

Hlimthla chuan a tak anpui emaw, a tak nihna leh lan dan a tarlang a. Chutiang kohhran hlimthla, kohhran nihna ti chiang thei Paulan a tarlante a awm a, he tiangin;

i) Biak In: Kohhran chu Pathian In (1Kor3:16), Pathian in sak (1Kor3:9), Pathian nung biak In (2Kor6:16), biak In thianghlim, Pathian awmna tura rem taka chuktuah leh rem khawm (Eph2:21-22), Pathian Thlarau awm rengna (1Kor3:16) a ni. Chu biak In-ah chuan Isua chu a kila lung pawimawh ber niin, tirhkohte leh zawlneite lungphum chunga sak a ni (Eph2:20). Chu Pathian in chu tupawhin a tih khawloh chuan chu mi chu Pathianin a tikhawlo ang. Pathian in chu a thianghlim a, chu in chu keimahni kan ni (1Kor3:17).

ii) Taksa: Kohhranho hi a taksa chu an ni a (Kol1:24). Chu taksaah chuan Krista chu lu a ni (Eph5:23). Keini hi a taksa pengte kan ni a (Eph5:30). A taksaa awm tur chuan Thlarau pakhat chauhvah baptis-in kan awm (1Kor12:13). Taksa pum khatah chuan peng tam tak a awm a, peng zawng zawng thiltih erawh a inang lo. 

Kohhran chu mi tamtak infin khawm ni mah i la, Kristaah chuan taksa pumkhat kan ni a, a mal mala inpeng tawn kan ni (Rom12:4-5; 1Kor10:17; 12:12, 27; Eph4:12-13). Inpeng tawn kan nih avang chuan taksa peng chak awm lo zawka langte chu an pawimawh zawk em em a (1Kor12:22), peng mawilote pawhin mawina an hmuh phah hial thin (1Kor12:23). Tin, taksaah chuan inthenna reng reng a awm lova. Peng tin chu inang taka an inbuaipui tawn theihna turin Pathianin mawina nei lo pengte chu chawimawi nasa zawkin, taksa chu a rem khawm a ni (1Kor12:25).

iii) Pathian chhungte: Kohhran chu chhungkua, rinna chhungte (Gal6:10), Pathian chhungte (Eph2:19) angin tarlan a ni. “Pathian chhungte chu Pathian nung kohhranho, thutak ban leh innghahna chu an ni” (1Tim3:15) a ti bawk. Chu chhungkuaah chuan Pathian chu Pa a ni a, keini chu; Isua Krista rin avanga Pathian fate (Gal3:26); a fa duh tak (Eph5:1), a fanu leh fapa te (2Kor6:18; Eph1:5; 5:8), Pathian mite (2Kor6:16) kan ni. Fate kan nih chuan roluahtute kan ni a; Pathian ro luahtu, Krista luahpuitute kan ni (Rom8:17).

iv) Pathian Thlawhhma: Kohhran chu Pathian thlawhhma angin tarlan a ni a (1Kor3:9). Chu thlawhhmaah chuan thawktu chi hrang hrang; a phuntu te, tuia chawmtu awmin, chung mite chu Pathian hnathawhpuite tia vuah an ni. A phuntu leh tuia chawmtu chu hlu zawk leh hlu lo zawk an awm lo va, mawhphurhna hran leh tum thuhmun nei, pum khat an ni. Chu thlawhhmaa pawimawh ber chu a thantirtu Pathian a ni (1Kor3:6).

4. KOHHRAN AWM CHHAN LEH TILTUM:

Paula hian a zirtirnaah kohhran awm chhan leh thiltum a tarlang nual a, chung zinga a langsar deuh deuhte chu;

i) Chanchin Tha hril (Eph4:13; 6:15; Phil1:3-5).

ii) Pathaian chibaibuk (Rom12:1-2; 1Kor14:1ff).

iii) Hmasawn leh than len (Rom1:11; 1Kor14:3,-5,12,17,26; Eph4:12-13).

iv) Pathian nena lendun (1Kor1:9; Kol3:16-17; Eph5:17-21).

v) Inpawlho (1Kor1:9; Phil2:1-2; 2Kor8:1-4).

vi) Zirtir (Rom12:7; 1Kor4:17; Kol1:28; 4:16; Phil4:8-9).

vii) Rawngbawl: (1Kor16:1-3;2Kor8:1-6; Eph4:16-18; Tita3:14) te a ni.

Kohhran awm chhan leh kohran tih tur panga (5) tia an sawi thin chu; Chanchin Tha hril (kerygma), Pathian chibai buk (liturgia), inpawlho (koinonia), zirtir (didakhe), rawngbawl (diakonia) te an ni a. Heng hi Paula zirtirnaah a tel vek a. Amaherawhchu a hun laia kohhrante hi kohhran ding tir an nih avangin; kohhran hmasawnna leh thanlenna lam buaipui nasat a tul a, chuvangchuan Chanchin Tha hril tura thahnemngai taka kohhran fuihna leh zirtirna a tam lo va, mi mal fuihna leh zirtirna erawh a langsar viau thung (1Tim4:13-16; 2Tim4:2,5; Tita2:15; Phil1:13).

5. KOHHRANA THIL FEL LO THLENG THIN:

Kohhran hrilhfiahna te, a nihna leh a hlimthla kan tarlan tawhte atang khan kohhran chu Pathian atanga chhuak, thianghlim leh tha lam veka lang a ni. Chuvangchuan he tiang kohhran hi hmuhtheihloh kohhran an ti a. Amaherawhchu, kohhran chu mi famkim lo pung khawmte avanga lo awm leh lo indin a nih tak zel avangin hmuhtheih kohhran a lo awm bawk a. Chutiang kohhranah chuan thil ‘fel lo’ pawh a tam em em a ni. 

Chung kohhrana thil fel lo emaw harsatna thleng thinte chu kohhran zinga awm lo tura ngaih; mahse kohhran din tirh atanga awm reng, kohhran zia leh nihphung anga lang hialte an ni. Chungte chu; zirtirna dik lo (Rom16:17; Gal4:9; 1Tim1:3), inthenna (Rom16:17;1Kor11:18), inhnialna (1Kor1:11; 3:3; 1Tim1:4), thubuai (1Kor6:1ff), vervekna (Gal2:13), inngaihna bawlhhlawh (IKor5:1ff), sawiselna (Rom 14:10), hmuhsitna (Rom14:10), rin hran nei (Tita3:10), rinnaa chak lo (Rom14:1, 1Thess5:14), tlukna (Rom16:17), hawi kir (Gal4:9), peng bo (1Tim1:6), tisaa hmel tih mawi duh (Gal5:12), dan ang lova awm, hna thawk lo, tei mai mai (1Thes5:14;2Thess3:11; Tita1:10), tihdertu te (Tita1:10), hlepna bawlhhlawh duh te (Tita1:11), rilru te (1Thes5:14) te an ni.

6. KOHHRAN INRELBAWLNA LAM:

Kan tarlan tawh angin kohhran chuan thil fel lo thleng chinfel a mamawh thin avang te, a thil tum ti hlawhtling tura hmalak a ngaih avang leh, mumal taka a kal theih nan inrelbawlna tha a mamawh a. Chutiang inrelbawlna chungchang thu kan hmuhte chu tlem lo tarlang i la;

i) Kohhran hotu: Kohhranah chuan ‘kohhran hotu’ an awm a, chung mite chu  tunlaia ‘pastor’ leh ‘upa’ kan tihte ang hi an ni. Tin, heng bakah hian rawngbawltu (deacon) an awm bawk (1Tim3:1-13; 5:17; Tita1:5-9; Phil1:1). Rawngbawltute chu a tulna apianga kohhran hotute puitu an ni a. Kohhran hotute hna chu; chawm, ngaihven, fuih, zilh, zirtir, thu rem, kohhran mamawh phuhruk, rawngbawl leh, siam that hna thawh (Tirh20:28-31; Eph4:11-13; Tita1:9-10) te a ni a. Nihna (post) aiin, nihnain a ken mawhphurhnate hi Paula hian a dah pawimawh zawk zel a. Tin, kohhran enkawl leh hotu hna chu hna ropui, zahawm leh khirh tak a nih avangin ‘kohhran hotu nih tlinna’ pawh a duh uluk em em a ni (1Tim3:1-13; Tita1:5-9).

ii) Kohhran tihdan mumal: Kohhran chu a kal dan leh a inrelbawl danah mumal leh awmze nei taka a kal theih nan engkim siam that nana thil ti thin turin (1Kor14:26) a zirtir a. Chu chu – kohhran chhung a lo hrisel theih nan te, a than len zel theih nan te, a puitlin deuh deuh theih nan te, a lo chak deuh deuh a, chanchin Tha leh Pathian ramin a hlawk deuh deuh theih nan a pawimawh em em a. Inrelbawlna mumal tak nena kohhran enkawl leh kal tir hi Paula hian a ngai pawimawh em em a ni (Rom12:3-8; Ikor14:26ff; Eph2:19-22; 4:1-16; 5:15-21; Phil2:1-4; Kol3:12-4:1-6;). 

7. KHAIKHAWMNA:

i) Kohhran awmzia chu ‘ko chhuak’ emaw, ‘ko khawm’ tihna a ni. Pathian hming avang emaw Pathian be tura ‘kal khawm’ leh ‘pung khawm’ sawina a ni bawk. Tin, kohhran chuan tualchhung mi emaw ram bung khat, in-a pungkhawm, huam chin nei loa Pathian mi pung khawm a kawk vek a ni.

ii) Kohhran chuan nihna hrang hrang leh  tobul a nei a, a tobul ber chu Pathian a ni a, Isua Krista pawh a ni.

iii) Kohhran hlimthla, kohhran nihna ti chiang thei chi hrang hrang a awm a, chungte chu; biak In, taksa, Pathian chhungte, Pathian thlawhhma te an ni.

iv) Kohhran chuan awm chhan leh thil tum a nei a, chung zinga a langsar deuh deuhte chu - Chanchin Tha hril, Pathaian chibaibuk, hmasawn leh than len, Pathian nena lendun, inpawlho, zirtir, rawngbawl te a ni.

v) Kohhranah chuan thil fel lo thleng thin tam tak a awm a. Chutiang thilte avang chuan kohhran chuan inrelbawlna mumal tak a mamawh thin a. Inrelbawlna mumal a awm theih nan hruaitu leh tihdan mumal tak kohhran chuan a neih ngei pawh a tul thin.

SAWIHO TUR:

Kohran chu Krista taksa a ni a, kohhran duh zawng leh rilru put dan tur pawh Krista rilru a ni. Chutiang anih lai chuan mi thenkhatin Pathian rawngbawltute chanchin an sawiin, ‘Kohhran rawng ringawt a bawl a, Pathian rawng a bawl lo’ an ti hi thil dik a ni theiin kan hria em? 


ZIRLAI PUITU:

Pathian nung ta: 1Tim3:15-ah hian Paulan kohhran chu ‘Pathian nung kohhran’ tiin a sawi a. Hei hian a neitu chu Pathian ngei a ni tih a kawh avangin ‘Pathian nung ta’ tia dah a ni.

Tirh 2:47: “Pathian an fak a, mi zawng zawng lawm zawngin an awm thin. Tin, a chhandam mek apiangte chu Lalpain ni tin an hnenah a tel tir zel thin.” He thua ‘an hnenah’ tih nan Grik bible tamtak chuan ‘ekklesia’ (ek-kle-sia) an hmang a. Saptawng bible thenkhat KJV pawhin ‘church’ (kohhran) tiin a dah bawk. Mizotawng bible-ah chuan Tirh5:11-a kohhran hi Thlarau Thianghlim thlen hnua kohhran thumal kan hmuh hmasak a ni awm e.

Hmuhtheih leh hmuhtheihloh kohhran (visible & invisible church): Hmuh theih leh hmuhtheihloh kohhran hi Paula zirtirnaah a awm lo. A ti chhuak hmasatua ngaih chu Tius Flavius Clement, Alexandira-a zirtir hna thawktu, hmanlai Pathian thu thiam hmingthang a ni. Kohhran chungchang thua a zirtirna chu St. Augustina’n a thlawp a, tin siamthat hun laia Pathian thu thiam tam tak pawhin an thlawp bawk. Karl Barth erawh chuan ‘kohhran chu hmuhtheih a ni a, hmuhtheih loh kohhran a awm lo’ a ti. A danglamna langsar lo tarlang i la. Hmuhtheih kohhran-ah chuan - chhandam tawh leh chhandam lohte pawh an awm a, chuvangchuan famkim lo leh thil fel lo pawh a tam. Hmuhtheih loh kohhran chu - Pathian chauhin a hmu thei a, mihring tan hmuh theih a ni lo. Chutiang khhranah chuan chhandamte chauh an awn a, chuvangchuan kohhran chu a thianghlim a, fel lohna pawh a awm lo.

Kohhran hotu: Kohhran hotu hi Grik tawng chuan episkopos (e-pis-ko-pos) a ni a, chu chu saptawng chuan ‘overseer’ tia lehlin a ni a, mizo tawng chuan - tunlaia Pastor (Shepard) leh Upa (elder) kan tihte ang hi an ni. Episkopos/overseer chu saptawng bible thenkhat chuan a changing Bishop (Pastor) emaw Elders (Upate) tiin an letling thin (Phil1:1; Tim3:1,2; Tita1:5,7; 1Pet2:25). Kohhran Hotu tih ziaktu Jeramie Rinne chuan, “Tunlai hun atana pastor leh upate danglamna chu – pastor chu hlawh neia rawih, zirna (training) mumal tak nei a ni a, upa chu hlawh leh zirna mumal nei lo a ni. An pahnih hian ‘kohhrann hotu’(overseer) bible-in a tihte ve ve an ni” a ti. Episcopos/overseer hi mizo bible-ah ‘kohhran hotu’ tia lehin a ni a, ‘kohhran hruaitu’ tia lehlin a ni lo {Mizo-(Lushai) –O.V Reference}.

 


Saturday, 23 August 2025

ZIRLAI 23-NA: HMANGAIHNA

 Bible thu chiar tur Rom8:31-39; 1Korinth13:1-13.

Thuvawn         : Nimahsela, unaute u, in zinga thawkrim leh, Lalpaa in hotua awm leh, zilhtute che u chu hre tur leh, an hnathawh avanga hmangaiha ngaihlu em em turin ka ngen che u a ni. Inremin awm rawh u (1Thessalonika5:12,13).

1. THUHMAHRUAI: 

Paula hian a lehkhathawn sawm pathum (13)-ahte hmangaihna hi a tarlang vek a. Hei hian a zirtirnaa hmangaihnain hmun  a luah pawimawh zia a tarlang a ni. He zirlaiah hian hmangaihna chungchanga thil pawimawh kan hriat awm tak tak kan tarlang hmasa ang a, hmangaihna chi hrang hrang te, hmangaihna chungnung zia te, hmangaihna rah te, hmangaihna lantir dan tur te pawh kan zir tel dawn a ni.

2. HMANGAIHNA:

Hmangaihna chu a awm tirtu leh a lo chhuahna azirin hrilhfiah dan hrang hrang a awm thei. Mihring atanga chhuak hmangaihna a awm a, Pathian atanga chhuak hmangaihna a awm bawk. Paula zirtirnaa hmangaihna kan hmuh tam ber hi Pathian atanga chhuak, Pathian hmangaihna a ni. Chutiang hmangaihna chu Krista inthawina hmanga puan chhuaha awm; Pathian Thlarau thianghlim zara siamtharna changte nuna Pathian mite (Kohhran) zinga hmuh leh hriat theiha lo lang chhuak thin a ni. 

Chutiang hmangaihna chu – a dawh thei a, ngil a nei a, a itsik lo va, a infak lo va, a uang lo va, a che mawi lo lo va, mahni hma a sial lova, a thinur duh lo va, sual lam a ngaihtuah lo va, fel lohnaah a lawm lo va, thutak a lawmpui thin a, engkim a tuar hram hram a, engkim a ring a, engkim a beisei a, engkim a tuar chhuak thin (1Kor13:4-7). He tiang hi hmangaihna lan chhuah dan a ni. 

Tin, hmangaihna a lo awm theih dan emaw, miin a neih theih dan a awm a, chungte chu;

i) Krista tlanna avanga mihringin a chan a ni (Eph1:4).

ii) Thlarau Thianghlim chan ruala Pathianin mite thinlunga a leih  a ni (Rom5:5).

iii) Thlarau rah a ni (Gal5:22).

iv) Rinna dik tak atanga lo chhuak a ni (1Tim1:6).

v) Inhmangaih tawn tura amite zirtirtu chu Pathian a ni a (1Thess4:9). Pathian hmangaihnaa mite hruai luttu chu Lalpa a ni (2Thess3:5). 

Hmangaihna chuan zia emaw nihna danglam tak a nei bawk; chungte chu - a reh thei lo va (1Kor13:8), neiha neih loh theih a ni a (Rom1:31; 1Kor121; 2Tim3:3) nei turin a um theih a (1Kor14:1; 2Tim2:22), mi a tirin a tur lui thei a (2Kor5:14), a ngah theih a (2Kor8:7; 12:15; Eph2:4), a tlemin a phai thei a (2Kor12:15), thuam anga inbel theih a ni a (Kol3;14), mite a suih khawm thei a (Kol2:3), insiam that nan leh rawng inbawlsak nan a hman theih bawk (1Kor16:24; Gal5:13; Eph 4:16).

3. HMANGAIHNA CHI HRANG HRANG:

Paula hian a lehkhathawnahte hian hmangaihna chi hrang a tarlang nual a, Grik tawnga hmangaihna leh a kaihhnawih thu phei chu a tam hle. Amaherawhchu ‘hmangaihna’ tia lehlin an nih vek loh avangin, a langsar zual chauh kan tarlang dawn a ni, he tiangin;

i) Pathian hmangaihna (2Kor13:11,14; Eph2:4; 2Thess3:5).

ii) Krista Isua hmangaihna (2Kor5:14; Eph3:19; 5:2; 1Tim1:14).

iii) Thlarau Thianghlim hmangaihna (Rom15:31).

iv) Mihringpui emaw, unau hmangaihna (Rom12:9; 2Kor2:4; Eph1:4; Phil1:9).

v) Mihringin Pathian a hmangaihna (1Kor16:24; 2Kor2:8).

vi) Mahni inhmangaihna (2Tim3:2,4).

A tawp ber tih loh, pakhatna atanga pangana thleng hian ‘Pathian hmangaihna’ atana thu hman ber agape/agapen vek hman a ni a. Chuvangchuan heng hmangaihna hi dang hlek hlek  angin lang mahase, Pathian atanga chhuak hmangaihna vek an ni. Paula hian a lehkhathawnahte hian hmangaihna sawina tawngkam dang hmang tho mahse, a zirtir bulpui ber hmangaihna chu ‘Pathian atanga chhuak hmangaina’ zel a ni. 

Heng hmangaihna chi hrang hrang kan hmuhte bakah hian - hmangaihna tak tak (2Kor6:6; 8:8), hmangaihna awmphaw (1Thes5:8), hmangaih thlamuanna (Phil2:1), rinna tel hmangaihna (Eph6:23), thutak hmangaihna (2Thess2:10), hmangaihna – thinlung thianghlim leh chhia leh tha hriatna thiang leh rinna dik tak atanga lo chhuak  (1Tim1:5) mimal hmangaihna (2Tim3:10; Phil1:7), etc te pawh a la awm a. Heng hmangaihna hi chu a chunga hmangaihna eng ber emaw sawina a nih loh pawhin, entirna emaw a thawia sawina an ni deuh zel a ni.

4. HMANGAIHNA CHUNGNUN ZIA:

Paula hian hmangaihna hi a dah chungnung hle. Hmangaihna a dah pawimawh zia leh chungnun zia leh a thiltihtheih zia chu heng atang hian a hriat theih;

i) Ringtute chu do rual loh, hek leh thiamloh chantir rual loh angin a tarlang a. Chung bakah chuan – hrehawmna te, lungngaihna te, tihduhdahna te, tam te, saruakna te, hlauhawmna te, khandaih avangtea Krista laka then theih rual loh an nih zia pawh a tarlang a. Then theih loh an nih chhan bulpui ber a tarlan chu ‘Krista Isuaa awm Pathian hmangaihna’ vang a ni. 

Chu chu uar zawkin a chhunzawm a – “Thihna te, nunna te, vantirhkoh te, lalna te, thil awmsa te, thil lo la awm tur te, thiltihtheihna te, sanna te, thukna te, thil siam dang reng reng pawhin kan Lalpa krista Isuaa awm Pathian hmangaihna ata chu mi then tei lovang tih dik takin ka hria” a ti a (Rom8:31-39). Hei hian hmangaihna chak zia leh chungnun zia a tarlang a ni.

ii) Ringtu hmasate huna ringtuten an dah chungnun em em Thlarau atanga miin an dawn – thuhrilna te, tawng hriat loh te, hriatna te nen hmangaihna a khaikhin a. Heng thil pathumte hi tihban vek an la ni dawn a; “Hmangaihna erawh chu engtikahmah a reh lovang” a ti a ni (1Kor13:8).

iii) A famkim a lo thlen a, a famkim lo tih ban a nih huna bang ve hauh lo tur emaw ‘awm reng tur’ thil pathum (3) a tarlante chu; rinna te, beiseina te, hmangaihna te an ni. Chung thil pathum (3) zinga ‘a ropui ber’ a tih chu hmangaihna a ni (1Kor13:10,13).

iv) Hmangaihna hian mite ‘tirh luih theihna’ thiltihtheihna nasa tak a nei (2Kor5:14).

v) Dan thu zawng zawng ti famkim vek thei a awm a, chu chu; “Nagngmah i inhmangaih angin i vengte i hmangaih tur a ni” tih a ni (Gal5:14). Chu chu tawngkam khata kan dah chuan ‘hmangaihna’ a ni.

vi) Paula chuan ‘hmangaihna lova engmah a nih loh tur zia’ tum thum (3) zet a tarlang a (1Kor13:1-3). Hmangaihna nen erawh chuan ‘engmah lo, thiltih sawtna nei lo’ chu; ‘famkim, thiltithei, sawt, chak, rintlak, adt a ni thung.

vii) Hmangaihna chu – dawhthei taka mite awm tirtu, ngilneia mite siamtu, itsikna ti botu, infak lo leh uang lova mite awm tir theitu, mawi taka mite chet tirtu, mahni hmasialna ti botu, thinurna ti botu, sual ngaihtuahna la kiang theitu, fel lohnaa lawm lova thutak erawha mite lawm tirtu, engkim tuar theihna petu, engkim rin tirtu, engkim beisei tirtu, engkim tuar chhuak tura mite puitu a ni (1Kor13:4-7).

5. HMANGAIHNA RAH:

Hmangaihna avanga thil duhawm tak tak lo awm leh hmangaihnain a hrinte hi ‘hmangaihna rah’ tiin kan dah a. Chutiang chu Paula zirtirnaah hian a tam hle a, kan hmuh theih zawng zawng kan lawr khawm dawn a ni. Hmangaihna rah kan tarlan hmain ‘hmangaih lohna’ emaw ‘hmangaihna neih lohvin’ nghawng a neih dan tarlang hmasa i la;

i) Hmangaihna neih lohvin nghawng a neih dan:

a) Hmangaihna lova rawngbawl emaw thil tih chu a sawt lova, engmah lo mai a ni (1Kor13:1-3).

b) Lalpa hmangaih loh hi anchhedawnga awmna a ni(1Kor16:22).

ii) Hmangahna rah:

Hmangaihna rah chu he tiang hian kan hmu;

a) Hmangaihna avangin Krista nunna chu mi sualte tan Pathianin hlan a remti (Rom5:8).

b) Hmangaihna avangin Krista chu rimtui, Pathian hnena thil hlanah leh inthawinan kan aiah a inpe (Eph5:2).

c) Kan bawhchhiatnate avanga thi kan nih lai meuh pawhin, a mi hmangaihna nasa tak avang chuan Krista rualin min ti nung a. Krista Isuaah chuan ama rual veka min kai thovin, van hmunahte ama hnenah min thuttir (Eph2:4-6).

d) Chanchin Tha hril tura mite tir luitu leh hril tirtu a ni (2Kor5:14; Phil1:16).

e) Pathian thuruk (finna ro zawng zawng thuhrukna Krista) hriat theihna a ni a. Chu mi hriatna leh rin tlatna avanga lu-khawng awm zawng zawng dawn theihna a ni (Kol2:2-3).

f) Ringtute inthuamna ti famkimtu, phuar famkimna a ni (Kol3:14).

g) Miin Pathian a hmangaihin chu chuan mi dangte thlamuang takin a awmtir thei (1Thess3:6-7; Phil1:7).

h) Dan zawh famkimna a ni (Rom13:10).

i) Mi a siamtha a (1Kor8:1). Nun dan tha lo a thlak danglam thei (1Kor13:1-3).

j) Hmangaihna chu mi mit tlunga Pathian rawngbawltute awm tir theitu a ni (2Kor6:3-10).

k) Krista Isuaah chuan serhtan leh tan loh hian engmah sawtna a nei lo. Mahse, rinna, hmangaihnaa thawh erawh a sawt thung (Gal5:6).

l) Hmangaihnaa zungkai leh nghahchhan neia awmte chuan – a zauzia te, a seizia te, a sanzia te, a thukzia te hriat chian theihna leh, Krista hmangaihna hriat phak rual loh hriat theihna an nei thei (Eph3:14-19).

m) Krista chuai lova hmangaihtute zawng zawng chungah khawngaihna  a awm ang (Eph6:24). 

n) Min hmangaihtu avangin ropui taka ngamtu kan ni (Rom8:37).

6. HMANGAIHNA LANTIR DAN:

i) Pathian chuan a mi hmangaihna chu fak tlakin a lantir (Rom5:8).

ii) Hmangaihna chu vervekna tel lo a ni tur a ni (Rom12:9).

iii) Unau hmangaih kawngah chuan - hmangaihtaka inlainat tawn tur a ni (Rom12:10).

iv) Nangmah i inhmangaih angin i vengte i hmangaih tur a ni (Rom13:9;Gal5:14).

v) Hmangaihna hi thuamhnaw anga inbel tur a ni (Kol3:14).

vi) Inhmangaih tawnna ngawt lo chu tuma engmah kan ba tur a ni lo (Rom13;8), hmangaihna erawh kan inbat tawn tur a ni.

vii) Hmangaihnain rawng kan inbawl sak tawn theuh tur a ni (Gal5:13).

A tawp berah chuan, hmangaihna lantir dan tur nena inzul, Paula’n ‘hmangaih tur’ a tihte hi kan hriat hmaih hauh loh turte zinga mi a ni ang. Chungte chu: a) Pathian (1Kor16:21), b) Thawkrim te, c) Lalpaa hotu te, d) Zilhtu te (b,c,d-1Thess5:12,13), e) Unau emaw mihringpuite (Rom12:9-10; 13:8-10) an ni. Mi dang emaw thil dang chu ‘hmangaih loh tur’ a tihna ni lovin, chutiang mi leh thil dang hmangaih dan tur erawh a tarlang lo mai a ni.

7. KHAIKHAWMNA:

He tiang hian kan zir takte kha lo khaikhawm i la;

i) Paula zirtirnaa hmangaihna kan hmuh tam ber hi Pathian atanga chhuak, Pathian hmangaihna a ni. Chu chu he zirlaia kan zir ber pawh a ni.

ii) Hmangaihna lan chhuah dan leh Paulan hmangaihna a hrilhfiah dan chu – a dawh thei a, ngil a nei a, a itsik lo va, a infak lo va, a uang lo va, a che mawi lo lo va, mahni hma a sial lova, a thinur duh lo va, sual lam a ngaihtuah lo va, fel lohnaah a lawm lo va, thutak a lawmpui thin a, engkim a tuar hram hram a, engkim a ring a, engkim a beisei a, engkim a tuar chhuak thin (1Kor13:4-7) tih a ni.

iii) Hmangaihna lo awm theih dante; Krista tlanna, Thlarau Thianghlim, rinna leh, Lalpa avang a ni. 

iv) Hmangahna chuan zia chi hrang hrang a nei.

v) Hmangaihna chi hrang then ruk (6)-a then kan zir a, chung lo pawh chu hmangaihna sawi dan chi hrang tamtak kan hmu bawk.

vi) Hmangaihna pawimawh zia, chungnun zia leh a thiltihtheih zia kawng sarih (7)-in kan zir.

vii) Hmanagihna rah chi hrang sawm pali (14) lawr khawm kan zir.

viii) Hmangaihna lan tir dan tur kawng sarih (7)-a tarlan leh, Paula’n a zirtirnaa ‘hmangaih tur’ a tih panga (5) kan zir bawk.

SAWIHO TUR:

Hmangihnaa rawngbawl hi a pawimawh hle si a; hmangaihnaa rawngbawl dan hi inzirtir theih a ni em? Engtin nge kan tih ang?

ZIRLAI PUITU:

Pathian atanga chhuak Pathian hmangaihna: Pathian atanga chhuak Pathian hmangaihna chu Grik tawng chuan ‘agape’ a ni a, a kaihhnawih dang ‘agapao’ (hmngaihna lan tir), ‘agapetos’ (hmangaiha awm) te pawh Pathian atanga chhuak hmangaihna vek an ni. ‘Mihring atanga chhuak hmangaihna’ chu ’phileo’, ‘philotheos’ (Pathian hmangaih) a ni a. Mahse heng pawh hi Pathian hmangaihna nena inkungkaihna neiin hmun thenkhatah chuan kan hmu.

Grik tawnga hmanagihna leh a kaihhnawih thu: Hmangaihna leh a kaihhnawih thu kan hmuhte chu – agape, agapetos, aleeo, eleos, philo, aphilargyros, philagathos, philadelphia, philandros, philantropia, phileo, philtheos, philostorgos, philoteknos, epipotheo, epipothesis, epipothos,epipothia, eusplanchnos, homeiromai, splanchna, astorgos, philargyria, philargyros, philautos, adt.

Mahni inhmangaihna: Mahni lawmna leh mahni inhmnagihna hi ‘mahni inhmangaihna’ tia kaih kawp a ni. Tawng bul lamah chuan – phileidonoi(phi-lei-do-noi) leh philautoi (phi-lau-toi) a hmang a. Chu chu mihring atanga chhuak hmangaihna tia kan sawi  phileo atanga lo kal a ni.

Hmangaihna tak tak: Hmangaihna tak takah chuan hmangaihna der emaw, hmangaih ang taka lang hmangaihna ni si lo a awm lo va. Hmangaihna dik tak tihna a ni. Chu hmangaihna chu Pathian atanga chhuak hmangaihna (Pathian hmangaihna - agape) tho a ni a, mihring leh mihring inkar hmngaih nana hman a nih avangin  ‘Mihringpui/unau hmangaihna’ pawh a ni. He hmangaihna hi saptawng bible-ahte chuan genuine, sincere, infringed – love tih a ni.

Mimal hmangaihna: Paulan ‘ka hmangaihna’ a tih leh Phillemona hnena, ‘i hmangaihna’ tia a sawi chu ‘mimal hmangaihna’ tiin dah a ni a. He hmangaihna hi ‘Pathian atanga chhuak hmangaihna emaw, mihringin Pathian a hmangaihna emaw, mihringpui/unau hmangaihna a ni thei vek  a. Tawng bul lamah phei chuan Pathian atanga chhuak kan tih agapen vek a hmang a ni.

Phuar famkimna: Ringtute inthuamna tur Paulan a sawi a; lainatna thinlung te, ngilneihna te, inngaihtlawmna te, thuhnuairawlhna te, dawhtheihna te chu miin thuamhnawa a inbel anga inthuam nana hmang turin a ti a. Chung chu an tih zawh hunin – miin a chung berah  mawi a tih leh a lungawi pui ber a inbel angin ‘hmangaihna thuamhnaw’ inbel leh turin a ti a. Chu chu thuamhnaw inbel zawng zawng nalh leh inchawih taka lan tirtu leh ti famkimtu a ni.



Friday, 8 August 2025

ZIRLAI 22 NA: INREMNA

 Bible thu chiar tur : Rom5:8-11; 2Korinth5:1-21.

Thuvawn     : A theih phawt chuan nangmahni lam tal, mi zawng zawng nen inremin awm rawh u (Rom 12:18).

1. THUHMAHRUAI: 

Inremna thu hi Paula tih loh mi dangin Thuthlung Thar-ah hian an tarlang tam lo. Mi thenkhat chuan ‘Paula zirtirna bik emaw, Paula tihchhuah’-ah an ngai hial a ni. Thupui dangte angin Paula hian sawi pawh a sawi chipchiar lova; Rom5:8-11; 2Kor5:1-21; Kol1:20-22; Eph2:11-17-ahte a tarlang uar deuh. Tunlai khawvel buaina hrang hrang; inhuatna, intaina, inkhinna, inthliarhranna, inthenna, innghirnghona leh harsatna hrang hrangah inremna thu hi a tangkaiin a pawimawh em em a. Tuntumah hian a awmzia te, inremnain a huam chin te, inremna nihphung thenkhat te, inremnain a hrin te kan zir dawn a ni.

2. INREMNA AWMZIA:

Intaina a awm hnua inlaichinna tha tak lo piang hi inremna a ni. Intaina awm hmasa lovin inlaichinna tha chu thil/mi pahnih emaw a aia tam inkarah pawh a awm thei a, chu chu inremna tho a ni. Paulan inremna a zirtir hi - Krista kal tlanga Pathian hnathawh, mihring leh Pathian inkara inlaichinna duhawm tak lo awm leh, chu mi zara mi dang leh thil dang chunga inremna lo piang hi a ni.  Tin, mi pahnih (2) inrem lova awm tawh inremna a ni bawk.

Inremna chu Grik tawng katallesso (ka-ta-le-so) atanga lo kal a ni a, chu chu - ‘danglamna’ (change) emaw ‘thil inthlakthleng’ (exchange) tihna a ni. Inremna chuan Pathian leh mihring emaw mihring leh mihring inkarah a hmaa mi ang ni lo inlaichinna; eng thil emaw vanga inthlakthlenga awm leh, lo danglam ta chanchin a kawk a. 

Inlaichinna keh chhia leh chu mi avanga inhuatna emaw intaina lo awm chu eng thil emaw avangin thlaktheng emaw tihdanglamin a lo awm a. Tichuan a tira inrem lote chu intuahrem tawn (harmony) thei leh inpawh tawn (fellowship) theiin an lo awm ta a, chu chu ‘danglamna’ emaw ‘thil inthlakthleng’ a ni a, chu mi vek chu inremna tia kan tarlan tho kha a ni. 

Pathian leh mihring inrema an awm hma chuan, mihring chu – chak lo, Pathian hre lo, mi sual, Pathian hmelma leh a thinurna hnuaia awm a ni a; mahse thil inthlaktheng emaw danglamna (inremna) lo awm chuan thil siam tharah a chantir a. “Chutichuan, mi tupawh Kristaa a awm chuan thil siam thar a lo ni a, thil hlite chu a ral ta a, ngaiteh u, a lo thar ta” (2Kor 5:17) tih a lo ni ta a. Chu chu inremna awm dan leh nih phung a ni.

3. INREMNAIN A HUAM CHIN:

Inremna chuan huam chin a nei a, heng a hnuaia mi te hi an ni.

i) Pathian leh mihring inremna: Inremna chu Pathian leh mihring inremna a ni a. A bul tumtu pawh Pathian a ni. Chu inremna chu Isua Krista kal tlanga Pathianin a siam a ni a (2Kor5:18). Pathian nen inrema awm tura tih kan ni (Rom5:1).

ii) Patthian leh khawvel  inremna: Inremna chu Pathian leh khawvel (cosmic) inremna a ni a (2Kor5:19) ‘khawvel inremna’ pawh a ni. Amahah chuan engkim amah nen a inremtir hi Pa lungnih zawng tak a ni a; amah ngeiah chuan leia thil awmte pawh, vana thil awmte pawh amah nena inremtir hi Pa lungnih zawng tak a ni (Kol1:20).

iii) Judate leh Jentail te inremna: He inremna hi Judate leh Jentailte inremna a ni bawk a. Chu inremna chu Isua Krista avanga awm a ni (Eph2:11-16).

iv) Mihring leh mihring inremna: Pathian chuan Krista avangin amah nen inremin min siam a, inremna rawngbawl hna min pe a (2Kor5:18). Keimahni lam tal, mi zawng zawng nen inrem turin min duh a (Rom12:18), “Inremin awm rawh u” min ti a ni (1Thess5:13).

4. INREMNA NIHPHUNG THENKHAT:

Inremna thu hian nihphung emaw kalphung emaw a nei a, chungte chu lo tarlang i la:

i) Inremna atana a bul tumtu chu Pathian a ni: Mihring bawhchhiatna leh tlukchhiatna chuan mihring leh Pathian inkarah inremlohna a awm tir a. Inremna siam tur leh Pathian ti lawm turin mihringin theihna a neih lo. Chuvangchuan Pathian chuan a fapa Isua Kristain inremna a siam a. Tichuan, inremna atana bul tumtu leh a hmanraw bulpui ber chu Pathian a ni. Mihring leh thilsiam dangte chunga inremna a awm chhunzawm theihna tura mite kova, fuih a, tir chhunzawmtu pawh Pathian a ni.

ii) Inremna chuan man emaw awm chhan hlu tak a nei: Inremna hi Kristaa Pathian hnthawh a ni a. Chu chu a thlawna kan dawn anga ngaih theih a nih laiin, inremna chu a thlawna dawn emaw lo awm ringawt anga sawina a awm lo. Man hlu tak emaw lo awm chhan tha tak a awm thu Paulan a tarlang zawk a, a tarlan dan chu hetiang hi a ni; 

a) Inremna chu Pa lungnihzawng tak a ni a (Kol1:20).

b) Inremna chu Isua Krista avanga lo awm a ni a (Rom5:1,11; 2Kor5:18; Eph2:13; Kol1:20)

c) A fapa (Isua Krista) thihna avanga lo awm a ni a (Rom5:10)

d) Krista thisen (Eph2:13), a tisa (Eph2:14), Kraws (Eph2:16) avanga lo awm a ni.

e) A thihna (Isua Krista) avanga lo awm a ni a (Kol1:22).

f) Pathian nena inremna chu rinna avanga thiam chang ten an nei thin a (Rom5:1).

g) Inrem turin Pathian kohna pawh a pawimawh (1Kor7:15).

iii) Inremna chuan a tawp lama Pathian rorelna thu chhuak a keng tel: Inremna  avanga remna lo awm chu sual hnathawh lak bova awmin a hrin chhuah a ni a. Tichuan, inremna chu thil dik lo a tawpa siam dika awm; ‘siam thar lehna’ a awm theihna tura a bulpui a ni.

iv) Inremna chuan inkungkaihna a keng tel: Isua Krista thihna leh thawhlehna avanga Pathian leh mihring inkara inkungkaihna thar lo piang chanchin a keng tel a. Chu mai bakah, Pathian leh khawvel, mihring leh mihring, mihring leh thilsiam dang, thil siam dang leh thil siam dang inkungkaihna pawh a huam tel vek a ni.

v) Inremna chuan khawvel Pathian thil siam zawng zawng siam thar lehna a keng tel:

vi) Inremna thu hian mission lam a huam tel: Pathian chuan amah nena inrema awm tawhte chu inremna rawngbawl hna a pe a, inremna thu a kawl tir a. Inremna thu chu puanzar a tul avangin, inremna thu a kawl tirate chu Krista aia palaiah a siam a (2Kor 5:19-20). Remna chanchin Tha hrilzel turin a ti a ni.

5. INREMNAIN A HRIN:

Inremna chuan hrin emaw rah chhuak a nei a, chungte chu;

i) Pathian leh mihring inkara inremlohna ti bovin, inlaichinna thar a din (Rom5:10).

ii) Pathian leh mihring inkara inlaichinna thar awm leh chu mi avanga remna lo awm chuan ‘Pathian mite’ suih zawmin, kohhran a pian tir (Eph2:19-32).

iii) Kristaa Pathian nena inremna chuan mihring leh mihring inlaichinna a sawi danglam (Eph2:14-17).

iv) Thilsiam dangte leh a enkawltu inkarah pawh inlaichinna thar a piang (2Kor5:18-20; Kol1:20-23).

v) Inremna rawngbawl hna min pe a, inremna thu min kawl tir a, Krista aia palaiah min siam (2Kor5:18-20).

vi) Inrem taka awm chhunzawm tura koh kan ni (1Kor7:15).

vii) Inremna chuan intaina ti bovin, inrem lohna pindan bang a tichim a. Pawl hnihte chu pum khatah siamin, mihring tharah a siam (Eph2:14-16).

viii) Pa hnena luh theihna a siam (Eph2:18).

ix) Pathian hmaah thianghlim, hmelhem lo leh, sawiselbovin mi an din theih phah (Kol1:22).

x) Pathian ngaiha tha leh lawmtlakin mite a awm tir (1Tim2:2-3).

6. KHAIKHAWMNA:

Inremna thu hi a hun leh a hmun azira tunlai khawvel mamawh, inremna a awm theihna tur atana mi mal nun kaihruaitu, innghahna leh tehna rintlak, inremlohna leh harsatna hrang hrang do let tura hmanraw tha leh tangkai tak a ni. Inremna awm tur emaw thlen tur chuan a bul tumtu nih emaw a man hlu tak pek a tul thin. 

A chunga kan zir tawhte hi he tiang hian lo khaikhawm i la;

i) Inremna chu - thil emaw mi pahnih emaw a aia tam emaw inkara inlaichinna tha tak awm a ni a. Krista kal tlanga Pathian hnathawh, mihring leh Pathian inkara inlaichinna duhawm tak lo awm leh chu mi zara mi dang leh thil dang chunga inremna lo piang hi a ni.  Tin, mi pahnih inrem lova awm tawh inremna a ni a. Inremnaah chuan danglamna emaw thil inthlakthleng a awm ngei thin.

ii) Inremna chuan huam chin a nei a, chungte chu; Pathian leh mihring inremna, Pathian leh khawvel inremna emaw ‘khawvel inremna’, Juda te leh Jentail te inremna, mihring leh mihring inremna te an ni.

iii) Inremna chuan nihphun a nei bawk a, chungte chu hetiang hian a sawi theih; Inremna atana a bul tumtu chu Pathian a ni a, Inremna chuan man emaw awm chhan hlu tak a nei, Inremna chuan a tawp lama Pathian rorelna thu chhuak a keng tel a, Inremna chuan inkungkaihna a keng tel a, Inremna chuan khawvel Pathian thil siam zawng zawng siam thar lehna a keng tel a, Inremna thu chuan mission lam a huam tel bawk.

iv) Inremna chuan hrin emaw rah chhuak tam tak a nei.

SAWIHO TUR: 

Inrem lohnain pawi a thlen nasat zia leh, inremna thlen emaw siam tura thil tul leh pawimawh deuh deuh nia kan hriatte sawiho ni se.

ZIRLAI PUITU:

Inremna thu: Inremna thu (theology of reconciliation) innghahna bulpui ber (locus classicus) tia an sawi chu 2Kor5:18-21 hi a ni. Kohhran huang chhungah chuan he zirtirna hi systematic theology hnuaiah tunhma chuan a awm thin a, ringtu mi mal nun leh thuril (mystic) thenkhat inzirtirna  nen  sawi zawm a ni thin. Tun hnu; a bikin chi inthliarna avanga ram leh khawtlanga harsatna a thlen fo hnu (post-apartheid society); chi intih bikna te, indona  leh chhan hrang hrang avanga – in rahbehna, inthliar hranna, inhuatna, intaina, adt a lo hluar deuh deuh hnuin he thu hi a lar ta hle a. Zirtirna tangkai leh pawimawh tak a ni ta a ni.   


Friday, 1 August 2025

ZIRLAI 21-NA: SIAM THAR LEHNA

 Bible thu chiar tur 2Korinth5:15-19; Galatia6:14-18.

Thuvawn Chuvângin, in taksa duh zâwng in zawmna tûrin in taksa thi theiah chuan sualnain rorêl suh se. In taksa pêngte pawh fel lohna hriamhrei atân sualna hnênah pe phal hek suh u; amaherawhchu, mitthi zîng ata nung leh angin Pathian hnênah inpe ula, in taksa pêngte pawh chu felna hriamhrei atân Pathian hnênah pe phal zâwk rawh u (Rom 6:12-13).

1. THUHMAHRUAI: 

Kan bible hi a bul atanga a tawp thlengin ‘thil siam thar’ emaw ‘siam tharna’ chanchinin a khat vek emaw tih mai tur a ni. Bible hi Pathian thil siam thuin a intan a (Gen 1:1ff), lei thar leh van thar siam thuin a tawp lam khar a ni (Thup 21:1ff). He titaka pawimawh a nih avang leh Paula zirtirnaah pawh thupui pawimawh tak a nih avangin; tuntumah hian kan zir dawn a. Siam thar lehna awmzia leh a kaihhnawih thil dang kan tarang hmasa ang a. Siam thar lehna rah te, siam thara awmte nihna leh awm dan tur bible atanga kan hmuhte kan tarlang bawk ang.

2. SIAM THAR LEHNA:

Paulan, “Mi tupawh Kristaa a awm chuan thil siam thar a lo ni” (2Kor 5:17)  a ti angin, siam thar lehna hi ‘Kristaa awm’ atanga intan a ni. Krista chu ‘mitthi zing ata kaihthawha awm’ kha a ni a (Rom6:4). Chu mi ‘rinna avanga felna’ nei apiangte chu ‘Krista awm te’ an ni (Phil3:9). 

Paula chuan, “A thihna anpuiin amah nen kan inzawm tawh si chuan, a thawhlehna anpui pawhin kan inzawm bawk ang. Heng hi hria i la; kan mihring hlui chu a hnenah khenbehin a awm ve ta, sual pu taksa chu tihborala a awm theih nan, tun achinah sual bawiha kan awm lohna turin. Tupawh thi tawh chu sual lakah a chhuak tawh si a. Tin, Krista hnenah kan thih ve tawh si chuan a hnenah kan nung ve bawk ang tih kan ring a ni” (R0m 6:6-8) a ti a. Kristaa awm, siam thar lehna changte chu – Krista khenbehna te, a thihna te, phuma a awmna te, a tawhlehna nun rinnaa tawmpuitute an ni. Tho leh Krista chu an mahniah a nun tawh zawk avangin (Gal2:20); chu nun thar chuan ‘mi tharah’ siamin ‘siam thar lehna changtu emaw tawmpuitu emaw, siam thara awm te’ an lo ni ta thin a ni.

A awlsam leh hriat nuam zawkin, siam thar lehna chu; miin Isua a Lal leh Chhandamtua a pawm avanga mihringa Pathian Thlarau lo theng avanga awm a ni. Tin, Mi hring thar chu; ‘Thlarauva pian tharna’ a ni a, ‘Pathian fa nihna’ a ni a, ‘van khua leh tui mi nihna’ leh, Isua hnung zuitu nihna thar a ni.

3. SIAM THAR LEHNA LEH A KAIHHNAWIH THIL DANG:

i) A tlukpui tawngkam dang: Siam tharlehna chuan a tlukpui sawina tawngkam dang a nei a, chungte chu; nung (Gal2:20) tih te, nun thar (Rom6:4) tih te, mihring thar (Eph2:15; 4:24; Kol3:10) leh, siam tharna silna (Tita3:5) tih te a ni.

ii) Serhtan nena khaikhinna: Siam thar lehna hi serhtan nen khaikhin a ni a (Gal 6:15). Galatia rama mi thenkhat chu ringtu an lo nihin Juda ringtu mi thenkhat chuan serhtana awm turin an tur thin. Dan zawh famkimna atan leh chhandamna miin a chan theih nan chu chu pawimawhin an hria a. Mahse, Paulan chu chu chhang letin, ‘Serhtan leh serhtan loh hi Dan zawh famkim nan emaw chhandamna atan eng tihna mah a ni lo, siam thar lehna hi a pawimawh zawk’ a ti a ni.

iii) A hrin chhuah thil thar: Siam thar lehna chanchin zirtute chuan siam thar lehnain ‘thil thar a hrin chhuah pathum (3)’ awmin an hria a, chungte chu; a) Hun thar a piang a, b) Indaidanna bang tih bovin a awm a, c) Zalenna a thleng tihte a ni.

4. SIAM THAR LEHNA RAH:

Miin siam thar lehna a chanin thlarau lamah hlawkna nasa tak a awm a, chu chu siam thar lehna rah kan ti a. Chu tiang ‘rah’ siam thara awm ten an chan chu hengte hi a ni;

i) Kristaa Isuaa awm (siam thar lehna chang) te tan chuan thiam loh chantirna reng a awm tawh lo (Rom8:1).

ii) Krista Isua nunna chu an nunna a nih tawh avangin (Gal2:20), Krista Isuaa nunna Thlarau dan chuan  sualna leh thihna dan ata chu a ti chhuak tawh (8:2).

iii) Siam thar lehna dan anga awm apiangte chungah chuan ‘remna leh khawngaihna awm rawh se’ (Gal6:15) tih a ni.

iv) Mi hring thar (siam thara awm) chuan pawl hnihte chu pum khatah a siam avangin –  inremna a siam thei (Eph2:14-15).

v) Siam thar lehna changte chuan Pa hnena luh theihna an nei (Eph2:18).

vi) Siam thar lehna changte hi ‘mi khual leh mi cham’ mai tia koh an ni tawh lova, mi thianghlimte nen tual khat an nih bakah, ‘Pathian chhungte’ tia koh an ni (Eph2:19).

vii) Siam tharna chang tawh awmkhawmhote chu ‘tihkoh leh zawlneite lungphum chunga sak, Thlarauva Pathian awmna tura remkhawm’ tih an ni (Eph2:20,22).

viii) Hriat famkimna nei turin, a siamtu anpui anga siam thara awm mek an ni (Kol3:10).

ix) A khawngaihna ang zia zela chhandam an ni (Tita3:5).

x) Siam thar lehnaah chuan  - a hlui a ral a, a tharah a chang (2Kor5:17).

5. SIAM THARA AWMTE NIHNA LEH AWM DAN TUR:

Siam thar lehna leh mihring thar chanchin zirtu J.R Levison (JR Le-vi-son-a) chuan siam thara awmte nihna tarlangtu bik kawng hnih (2) awmin a hria a, chungte chu kan tarlang ang a, a dawtah Paulan siam thara awmte nihna leh awm dan tur a tarlante kan en zui ang.

i) Inremna: Siam thar lehnain a ken tel emaw a zuitu langsar tak chu inremna a ni. Chu chu Pathian nena inrem lehna leh mihring leh thil siam dangte nen pawha inremna a ni. Siam thar lehna chu ‘inrem lova lo awm tawhte’ Kristaa inrem lehnain a awm tir, inremna avanga lo awm a ni (Gal6:15; Eph 2:11-22; Kol 3:10-11). 

Siam thar lehna chang zawng zawngte pawh ‘Krista aia palai’ nihna pek niin; ‘inremna rawngbawl hna’ pawh kawl tir an ni a. Chanchin Tha an hril huna an thuchah bulpui tur zinga pakhat pawh inremna thu bawk a ni (2Kor 5:11-20).

ii) Khawvel dan ang hnawlna: Pathian nena inremna hi ringtuin khawvel dan a hnawlna atanga lo intan a tih theih a. Siam thar lehnaah chuan inremna leh inpumkhatna dan thar (new standard) chuan nun dan hluia (old standard)  thil fel lo zawng zawng a thlak a. Tun hmaa mimal inhuatna leh inkhinna te, khawvel dan anga inteh thinna zawng zawng te, adt pawh tih bovin a awm a ni. 

Jentail ten rilru lawi lo an pu anga put ve a rem lo va…”In hmanlai awm dan kawnga mihring hlui, bumna chakna anga chhe deuh deuh kha hlip thla u la, in rilru thlarauah chuan a tharin lo awm u la, mihring thar, thutak felna leh thianghlimna Pathian anga siam khan inthuam bawk u la” (Ehp4:22-24) a ti a. Siam thar lehna chuan nun hlui hnawlin nun thara nun (Kol3:5ff) a phut a ni.

Paulan siam thara awmtawhte nihna leh awm dan tur a tarlante lo en zui i la;

iii) Nun thara nungte chu – sual lam kangah thi tawhah an inruat tur a ni a; Pathian lam kawngah chuan Kristia Isuaah nungah an inruat tur a ni (Rom6:11).

iv) Takasa duh zawng zawm turin taksa thi theiah chuan sualnain ro a rel tawh tur a ni lo (Rom6:12).

v) Taksa pengte pawh fel lohna hriamrhei atan pek loh tur a ni a. Mitthi zinga nung leh angin Pathian hnenah pek zawk tur a ni.Tin, taksa pengte pawh chu felna hriamhrei atan Pathian hnenah pek zawk tur a ni (Rom6:13).

vi) Thil hmuh theihte en lovin, thil hmuh theih lohte an en zawk tur a ni (2Kor4:18).

vii) Taksa peng leia awmte tih hlum thin tur a ni a. Tauhna te, thinurna te, huatna te, sawichhiatna te, tawng zahmawhte an ti bo tur a ni (Kol3:5,8).

viii) Pathian mi thlan, mi thianghlim leh duhtakte angin; lainatna thinlung te, ngilneihna te, inngaihtlawmna te, thuhnuairawlhna te, dawhtheihnatein an inthuam tur a ni (Kol3:12).

ix) Siam thara awm tawhte chu - tu chungah pawh thu pawi an neihin; indawh tawna inngaidam tawn tur an ni a; Lalpan a ngaidam angin mi dang pawh an ngaidam ve tur a ni (Kol3:13).

x) Hmangaihna silhfen an inbel tur a ni a. Krista thlamuanna chuan an thinlungah ro relin, pum khata awmin, lawm nachang an hre tur a ni (Kol3:15).

xi) Fakna hla te, Pathian hla te, thlarau lam hlatea inzirtira inzilh tawn tur an ni a. Thinlunga khawngaihna nei chunga Pathian chu hla sak sak thin tur an ni (Kol3:16).

xii) Thusawiah emaw, thiltihah emaw lawmthu sawi chunga Pathian hminga ti vek tur an ni (Kol3:17).

6. KHAIKHAWMNA:

Kan zirtawhte hi he tiang hian lo khaikhawm  i la;

i) Siam thar lehna hi hetiang hian a hrilhfiah theih:

a) Siam thar lehna chu ‘Kristaa awm’ atanga intan a ni a. Krista rinna avanga felna nei apiangte chu ‘Krista awm te’ an ni (Phil3:9).

b) Kristaa awm, siam thar lehna changte chu – Krista khenbehna te, a thihna te, phuma a awmna te, a tawhlehna nun rinnaa tawmpuitu te an ni.

c) Tin, miin Isua a Lal leh Chhandamtua a pawm avanga Pathian Thlarau lo thengin siam thar lehna hi a awm tir a. Siam thar lehna chu; ‘Thlarauva piantharna’ a ni a, ‘Pathian fa nihna’ a ni a, ‘van khua lehtui mi nihna’ leh, Isua hnung zuitu nihna thar a ni.

ii) Siam tharlehna chuan a tlukpui sawina tawngkam dang a nei a, chungte chu; nung (Gal 2:20), nun thar (Rom6:4), mihring thar (Eph2:15; 4:24; Kol3:10) leh, siam tharna silna (Tita3:5) te a ni.

iii) Siam thar lehna chuan ‘thil thar hrin chhuah’ a nei a, chungte chu; a) Hun thar a piang a, b) Indaidanna bang tih bovin a awm a, c) Zalenna a thleng bawk. Hengte hi siamtharlehna rah tiin an sawi bawk a. Bible chuan hei aia chip chiarin a tarlang thung.

iv) Siam thara awmte nihna leh awm dan tur Paula zirtirna atanga kan hmuhte pawh kawng hrang hranga tarlan a ni.

SAWIHO TUR:

Siam thar lehna chang tawh, siam thar lehna chang lo ang maia awm hi kan ramah/zofate zingah mi tamtak kan awmin a lang a. Chutiang awm dan dik lo nia kan hriat, kan ngaihmawh deuh deuhte thawh khawm ni se.


ZIRLAI PUITU: Nil.


ZIRLAI 28 NA: KRISTIAN NUN ZE MAWI

Bible thu chiar tur :  Rom12:9-21; ITimothea5:1-6:10.  Thuvawn          :  Keiniho hi Krista rawngbawltuah leh Pathian thuruk enkawltuah...